«Δεν αισθάνομαι καμία πίεση, όπως μπορείτε να φανταστείτε...», δήλωνε αστειευόμενη η Τζόρτζια Μελόνι σε ακροατήριο ηγετών του ιταλικού επιχειρηματικού κλάδου εν όψει της σημερινής συνάντησής της με τον Ντόναλντ Τραμπ στην πλέον κρίσιμη στιγμή των διατλαντικών σχέσεων -όταν «η Δύση όπως την ξέραμε δεν υπάρχει πλέον», κατά τη δήλωση της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
«Γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε σε μία δύσκολη στιγμή, ας δούμε πώς θα εξελιχθούν οι επόμενες ώρες. Θα δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό, όπως πάντα. Σαφώς έχω επίγνωση του τι εκπροσωπώ και τι υπερασπίζομαι», συνέχισε σε σοβαρό τόνο η Ιταλίδα πρωθυπουργός ενώπιον των επιχειρηματιών και κυβερνητικών αξιωματούχων στη Βίλα Μαντάμα της Ρώμης κατά την τελετή για την απονομή των Βραβείων Λεονάρντο 2025 την Τρίτη, κλείνοντας με θετική νότα: «Ας θυμόμαστε ότι έχουμε τη δύναμη, την ικανότητα, την ευφυΐα και τη δημιουργικότητα να ξεπεράσουμε κάθε εμπόδιο».
Η Τζόρτζια Μελόνι έχει μπροστά της μία εξαιρετικά σύνθετη αποστολή που «περνά» μέσα από την οικονομική διπλωματία, τις αμυντικές δεσμεύσεις και την προσπάθεια να κρατηθεί στις ράγες η διατλαντική συνεργασία, ενώ παράλληλα κινείται στη λεπτή ισορροπία μεταξύ της προάσπισης των εθνικών συμφερόντων της Ιταλίας και του να αποφύγει να δώσει την εντύπωση πως διαταράσσει την ευρωπαϊκή συνοχή.
Αν και πρόκειται για διμερή επίσκεψη, δεν μπορεί προφανώς να ιδωθεί εκτός του ευρύτερου ευρωπαϊκού πλαισίου. Δεν διαπραγματεύεται η Τζόρτζια Μελόνι εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά βρίσκεται σε στενό συντονισμό με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είναι το πλαίσιο στο οποίο θέτει η Ρώμη τις σημερινές συνομιλίες. Ο συντονισμός αυτός είναι κρίσιμος, δεδομένης της αποκλειστικής αρμοδιότητας της Επιτροπής στις εμπορικές διαπραγματεύσεις και του κοινού συμφέροντος να αποφευχθεί μια επιζήμια εμπορική σύγκρουση με τις ΗΠΑ, ενώ την ίδια στιγμή η Τζόρτζια Μελόν τελεί υπό τεράστια πίεση να προστατεύσει τις εξαγωγές της Ιταλίας, η οποία κατέγραψε εμπορικό πλεόνασμα 40 δισ. ευρώ έναντι των ΗΠΑ το 2024 -το τρίτο υψηλότερο στην ΕΕ, μετά τη Γερμανία και την Ιρλανδία- και ως εκ τούτου αυτόματα βρίσκεται στο μάτι του τραμπικού κυκλώνα.
«Η πρόκληση που επιλέγουμε είναι η δυνατότητα να μηδενιστούν οι αμοιβαίοι εμπορικοί δασμοί επί των βιομηχανικών προϊόντων ακριβώς με τη φόρμουλα «μηδέν επί μηδενός» έχει δηλώσει η Τζόρτζια Μελόνι. Ουσιαστική πρόοδος δεν υπήρξε στις επαφές του αρμόδιου επιτρόπου Εμπορίου Μάρος Σέφκοβιτς τη Δευτέρα στην Ουάσινγκτον -τις πρώτες συνομιλίες σε υψηλό επίπεδο μεταξύ των δύο πλευρών μετά το «πάγωμα» των 90 ημερών των δασμών-, με την Ένωση να δηλώνει ότι η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο των ΗΠΑ. Συνεργάτες της Τζόρτζια Μελόνι αναφέρουν, πάντως, πως εκείνη θα μπορούσε να επιτύχει περισσότερα, επικαλούμενοι την ειδική σχέση της με τον Τραμπ.
Δεν υπάρχουν μεγάλες ελπίδες ότι η Τζόρτζια Μελόνι μπορεί να επιστρέψει με συμφωνία από τις ΗΠΑ, ωστόσο η Κομισιόν και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες τη βλέπουν ως «ιχνηλάτη» που μπορεί να «διερευνήσει το πεδίο και να θέσει τις βάσεις για μελλοντικές διαπραγματεύσεις», κατά τον Αλμπέρτο Ρίτσι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR). Το να λειτουργήσει ως γέφυρα, εξομαλύνοντας το δρόμο προς μία διευθέτηση μέσω διαπραγμάτευσης σχετικά με τους δασμούς και τους εμπορικούς φραγμούς, θεωρείται μάλλον η καλύτερη δυνατή έκβαση της επίσκεψης.
Ένα από τα ισχυρότερα «χαρτιά» της Τζόρτζια Μελόνι στη συνάντηση με τον Τραμπ θα είναι, σύμφωνα με τον ιταλικό Τύπο, η ισχυρή παρουσία μεγάλων εταιρειών της Ιταλίας στην αγορά των ΗΠΑ. Ιταλικοί κολοσσοί όπως η Eni, η Leonardo, η Pirelli και η Enel αντιπροσωπεύουν σημαντικό ιταλικό οικονομικό αποτύπωμα στην Αμερική, που εκτείνεται στους τομείς της ενέργειας, της άμυνας, της αυτοκινητοβιομηχανίας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η Eni, η μεγαλύτερη εταιρεία ενέργειας της Ιταλίας, έχει επενδύσει δισεκατομμύρια στις ΗΠΑ, μεταξύ άλλων σε ένα βιο-διυλιστήριο και σε ένα project για την ψυχρή σύντηξη σε συνεργασία με αμερικανικά πανεπιστήμια, σηματοδοτώντας μια μακροπρόθεσμη στρατηγική εταιρική σχέση στην ενεργειακή καινοτομία. Η Leonardo, ο γίγαντας της άμυνας και της αεροδιαστημικής, εμπλέκεται σε συστήματα ραντάρ και ελέγχου συνόρων, ιδίως στην αμερικανική ακτή του Ειρηνικού, τα οποία ευθυγραμμίζονται με τα αμερικανικά στρατιωτικά συμφέροντα. Η δυνητική επένδυση της Pirelli ύψους έως και δύο δισ. δολαρίων, παρά κάποια πρόσφατα εμπόδια λόγω γεωπολιτικών εντάσεων, υπογραμμίζει επίσης τη δέσμευση της Ιταλίας για επέκταση της βιομηχανικής συνεργασίας. Η Enel, ως ο κορυφαίος ξένος παραγωγός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις ΗΠΑ, έχει επενδύσει πάνω από 15 δισ. δολάρια, συμπεριλαμβανομένων συμβάσεων για την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Η Μελόνι αναμένεται να δώσει έμφαση σε αυτές τις επενδύσεις ως απόδειξη της δέσμευσης της Ιταλίας στην οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών και ως μοχλό πίεσης στις διαπραγματεύσεις, ιδίως όσον αφορά τις εμπορικές σχέσεις και τους δασμούς.
Μια άλλη βασική πτυχή της ατζέντας Μελόνι είναι οι αμυντικές δαπάνες της Ιταλίας, η οποία είναι από τις χώρες που δαπανούν τα λιγότερα για την άμυνα, πολύ κάτω από τον υπάρχον στόχο του 2% του ΝΑΤΟ και πολύ μακριά από το κατ’ ελάχιστο 3,5% που απαιτεί ο Τραμπ. Είναι ένα σημείο που μπορεί να «γκριζάρει» την επίσκεψη και μένει να διαφανεί εάν θα είναι αρκετό, προς ώρας έστω, το γεγονός ότι η Ιταλίδα πρωθυπουργός εμφανίζεται έτοιμη να ανακοινώσει αύξηση αμυντικών δαπανών σε τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ.
Η συνολική προσέγγιση της Τζόρτζια Μελόνι χαρακτηρίζεται από ένα μείγμα διεκδικητικότητας στην υπεράσπιση των συμφερόντων της Ιταλίας και προθυμίας να διευκολύνει ευρύτερους συμβιβασμούς που θα ωφελήσουν και τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Επιμένει στο «αδιαίρετο» μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής (γνωρίζοντας ότι είναι ο Τραμπ ο ίδιος που το αμφισβητεί) και έχει αποφύγει προσεκτικά την κριτική στον Αμερικανό πρόεδρο. Συντάσσεται πλήρως με την ευρωπαϊκή γραμμή στήριξης του Κιέβου, αλλά προκρίνει τη διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ στο ζήτημα της Ουκρανίας και της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής Άμυνας, επιδιδόμενη και σε αυτό το πεδίο σε ασκήσεις ισορροπίας και προειδοποιώντας ότι οι διαιρέσεις εντός της διατλαντικής συμμαχίας θα ήταν «μοιραίες για όλους».
Η Τζόρτζια Μελόνι κινείται σε συντονισμό με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και βρίσκεται σε διαρκή τριβή με τον Εμανουέλ Μακρόν. Οι Γάλλοι και οι Γερμανοί δεν θα συγχωρούσαν στην Ιταλία έναν πολύ σφιχτό εναγκαλισμό με τον Τραμπ. Και θα είναι πάντα εκεί, ο Τραμπ δεν θα είναι, γράφει με φόντο την επίσκεψη η Corriere della Sera και παραπέμπει στα λόγια του καθηγητή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μιλάνο Μαουρίτσιο Φερέρα ότι «η διαίρεση των αντιπάλων είναι η προτιμώμενη τακτική σε κάθε σύγκρουση ισχύος, τόσο ο Πούτιν όσο και ο Τραμπ το γνωρίζουν καλά αυτό. Δεν πρέπει να πέσουμε σε αυτή την παγίδα».
