Τις τελευταίες εβδομάδες διαβάζουμε όλο και περισσότερο για τις κινεζικές πρωτοβουλίες οι οποίες προφανώς έρχονται λόγω των συμφερόντων της Κίνας που πλήττονται εδώ και ένα χρόνο από τον ρωσοουκρανικό πόλεμο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, δεν εξυπηρέτησε και πολύ την Κίνα, καθώς ναι μεν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. εστίασαν περισσότερο στην Ουκρανία, αλλά τα supply chains εξυπηρετούν την απρόσκοπτη συνέχεια των εμπορικών συναλλαγών της Κίνας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχει παγκόσμιες επιπτώσεις. Μια από αυτές, συνιστά και η πτώση του δυναμισμού της κινεζικής οικονομίας μετά από δεκαετίες. Το θεμελιώδες ερώτημα που οφείλει να απαντηθεί ώστε να γίνει αντιληπτή η μεγάλη εικόνα των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία, είναι το αν η Κίνα και η Ρωσία έχουν πράγματι στρατηγικές σχέσεις ή απλώς μια προσωρινή ειδική σχέση με κάποια στρατηγικά χαρακτηριστικά. Τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν έχει λάβει χώρα μια ρεαλιστική συζήτηση για το παρόν και το μέλλον των σινορωσικών σχέσεων.
Η Κίνα για πρώτη φορά μετά από το 2013 όταν και επίσημα ανακήρυξε το BRI (Belt & Road Initiative) έπαψε να επενδύει σε έργα στη Ρωσία, η οποία θα ήταν από τις πιο ωφελημένες χώρες του τεράστιου αυτού εμπορικού project της Κίνας. Οι Financial Times είχαν αφιερώσει κατά το τρίτο δεκαήμερο του Ιουλίου 2022 ολόκληρο άρθρο στο γεγονός ότι η Κίνα μηδένισε κυριολεκτικά τις επενδύσεις της σε υποδομές στη Ρωσία, μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Η Ρωσία έχει πιο πολύ ανάγκη από ποτέ την οικονομική υποστήριξη σε ρευστό καθώς το «ταμείο πολέμου» δεν διαθέτει άφθονους πόρους για να υποστηριχτεί ένας καταδικασμένος σε αποτυχία πόλεμος ο οποίος ακόμη και αν τις αποφέρει εδαφικά οφέλη, αυτά θα είναι πολύ μικρότερης αξίας από τις ζημιές τις οποίες θα έχει υποστεί (και ήδη υφίσταται) σε κάθε τομέα. Από το 2000 έως το 2017, οι πιστώσεις των δύο μεγάλων κινεζικών τραπεζών China Development Bank και Eximbank έφτασαν τα 73 δις $ και κατά την ίδια περίοδο, οι συνολικές δανειακές υποχρεώσεις της Κίνας προς τη Ρωσία (μαζί με τις προαναφερθείσες τράπεζες) άγγιξαν τα 125.4 δις $. Αποκλειστικά και μόνο μέσω BRI, από το 2014 η Ρωσία έχει λάβει χρηματοδοτήσεις που ανέρχονται περίπου στα 30 δις $.
Πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία κάλυπτε το 15% των κινεζικών αναγκών σε πετρέλαιο και το 8% σε φυσικό αέριο. Σύμφωνα με τον Martin Armstrong και το Statista, το έτος 2021 ο συνολικός όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Κίνας και Ρωσία έφτασε στην κορύφωσή του με 140.7 δις $ καθιστώντας την Κίνα τον πιο σημαντικό εμπορικό εταίρο της Ρωσίας. Το σύνολο των ρωσικών εισαγωγών, καλύπτεται από την Κίνα κατά 24%.
Οι δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία, καθιστούν τη Ρωσία οικονομικό και εμπορικό όμηρο της Κίνας η οποία προσπαθεί σε μια άσκηση ισορροπίας να αποφύγει δευτερογενείς κυρώσεις από τη Δύση και ταυτόχρονα, να αγοράζει υδρογονάνθρακες από τη Ρωσία, στηρίζοντάς την. Η Κίνα δεν επιθυμεί να υποστηρίξει τη Ρωσία στα πάντα και αυτό έχει ήδη αποδειχθεί.
Με άλλα λόγια, οι σχέσεις που θα είχαν προοπτικές χωρίς όρια, όπως αυτές χαρακτηρίστηκαν από τους Σι και Πούτιν στις 4/2/2022, συνιστούν δηλώσεις που στοχεύουν περισσότερο στο να προβληματίσουν τις ΗΠΑ και δεν ανταποκρίνονται περισσότερο στην πραγματικότητα. Η Κίνα θεωρεί ότι η Ρωσία θα χάσει τον πόλεμο και δε θα ήθελε την επόμενη μέρα μιας ρωσικής ήττας να βρεθεί στο πλευρό της ηττημένης πλευράς, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.
Το ειρηνευτικό σχέδιο των 12 σημείων από την πλευρά της Κίνας, αποδεικνύει πως το Πεκίνο προσπάθησε επικοινωνιακά να δείξει σε όλες τις πλευρές ότι νίπτει τας χείρας του για την επερχόμενη νέα φάση του ρωσοουκρανικού πολέμου, ανανεώνοντας με έναν «φιλειρηνικό» τρόπο την ουδετερότητά της. Η αποφυγή των δευτερογενών κυρώσεων από τη Δύση, είναι η βασική μέριμνα για το ΚΚΚ και η άλλη προτεραιότητα, είναι η απρόσκοπτη αγορά φθηνών υδρογονανθράκων από τη Ρωσία, ειδικά σε μια περίοδο που η Κίνα εξετάζει τις διάφορες επιλογές της για την Ταϊβάν.
Η Κίνα έχει κάθε λόγο να ανησυχεί πως ένα επεισόδιο στη Νότια Σινική Θάλασσα, θα διαταράξει την απρόσκοπτη ροή πετρελαίου προς την Κίνα. Το 60% του πετρελαίου που εισάγει η Κίνα, περνά από τα Στενά της Μαλάκκα. Σύμφωνα με το Stimson Center, η υποστήριξη της Κίνας προς τη Ρωσία, γίνεται πιο άμεση σε ρητορικό και διπλωματικό επίπεδο τόσο στον ΟΗΕ, όσο και στις δημόσιες τοποθετήσεις Κινέζων αξιωματούχων οι οποίοι αναπαράγουν τη ρωσική θέση «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» αλλά και το ρωσικό αφήγημα για το οποίο ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών χλευάστηκε πρόσφατα στην Ινδία. Το αφήγημα αυτό, υποστηρίζει πως ο πόλεμος στην Ουκρανία προκλήθηκε από τη Δύση και όχι από τη Ρωσία.
Η Κίνα όμως, περισσότερο στοχεύει εναντίον του στρατηγικού της ανταγωνιστή (ΗΠΑ) παρά υποστηρίζει καθαρά τη Ρωσία. Ο λόγος είναι πάλι η Ταϊβάν και οι όποιες ομοιότητες υπάρχουν με το πώς εννοεί η Ρωσία την Ουκρανία (αναπόσπαστο κομμάτι κάποιου ιδεατού «Ρωσικού Κόσμου»). Εδώ όμως υπάρχει ένα παράδοξο. Το πρώτο σημείο από τα συνολικά δώδεκα του ειρηνευτικού σχεδίου της Κίνας, αναφέρεται ουσιαστικά στον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας κάθε χώρας. Η Ρωσία παρόλο που συνεχάρη την «φίλη Κίνα» για αυτό το σχέδιο, το απέρριψε παραπέμποντάς το σε μελλοντική «εξέταση». Η Ταϊβάν θεωρείται από την Κίνα ως κομμάτι της Κίνας.
Η Ρωσία δεν μπορεί να πει το ίδιο για την Ουκρανία. Η Ρωσία κάνει ουσιαστικά λόγο για «Ρωσόφωνους ή Ρώσους της Ανατολικής Ουκρανίας οι οποίοι έχουν δικαίωμα στην αυτοδιάθεση για ένωση με τη Ρωσία», ένα αφήγημα που δεν συμφέρει και τόσο το Πεκίνο, καθώς βάσει αυτού, οι πολίτες της Ταΐβάν θα μπορούσαν να πουν πως έχουν δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, επομένως να μπορούν να έχουν ανεξαρτησία από την Κίνα.
Η Κίνα δεν μπορεί να θυσιάσει ακόμη τις σχέσεις της με την Δύση για χάρη της Ρωσίας. Το μεγάλο όμως πρόβλημα, δεν το έχει η Κίνα εδώ αλλά η ίδια η Ρωσία, η οποία αν επιλέξει να δορυφοριοποιηθεί από την Κίνα για να μπορεί να συνεχίζει έναν αδιέξοδο πόλεμο που απλώς θα δίνει πολιτικό χρόνο στον Πούτιν, τότε θα κινδυνεύει πολύ περισσότερο από την Κίνα, η οποία σαφώς θεωρεί την ευρύτερη περιοχή του Βλαδιβοστόκ ως «Βόρεια Μαντζουρία» που η Ρωσία κατέχει «από τις εποχές της κινεζικής ταπείνωσης».
Η κινεζική διείσδυση στη Ρωσία θα αυξηθεί ενώ η εξάρτηση της Μόσχας από το Πεκίνο θα μεγαλώνει όσο ο Πούτιν συνεχίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ενδεικτικά στοιχεία που αναφέρονται στο Stimson Center είναι ότι η Κίνα αύξησε τις εισαγωγές της από την Ρωσία κατά 43% μέσα στο 2022, ενώ οι εξαγωγές της προς τη Ρωσία αυξήθηκαν κατά 13%.
Επιπρόσθετα, και παρά τις υψηλές τιμές, η Κίνα εισήγαγε από τη Ρωσία μέσα στο πρώτο έτος του ρωσοουκρανικού πολέμου, 8% περισσότερα βαρέλια αργού πετρελαίου σε σχέση με το 2021, κάτι που σημαίνει 58.4 δις $. Μακροπρόθεσμα, η Κίνα δε θα μπορεί να στηρίξει τη Ρωσία με τέτοιες αγορές, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία φέρνει μείωση των κινεζικών ρυθμών ανάπτυξης που με τη σειρά τους, οδηγούν στην επανεξέταση των όποιων σχεδίων για «μη ειρηνική» λύση στην Ταϊβάν.
Υπάρχει όμως και άλλος ένας λόγος (πέραν της αύξησης της εξάρτησης της Ρωσίας από την Κίνα) που καθιστά τη στρατηγική συνεργασία Κίνας και Ρωσίας, μη βιώσιμη για τη Μόσχα. Μια συμμαχία μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας, θα έφερνε το Νέο Δελχί σε αγαστή σύμπνοια με τη Δύση. Η Ινδία έχει ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία προκειμένου να μην επιτρέπει την περικύκλωσή της από το Πακιστάν και την Κίνα.
Μια δορυφοριοποίηση της Ρωσίας από την Κίνα, θα καθιστούσε την Ινδία εξαιρετικά ανασφαλή και έτσι η πλήρης σύμπλευση με τη Δύση θα ήταν μονόδρομος για την άλλη μεγάλη δύναμη της Ασίας. Η Ιαπωνία θα μπορούσε να εντείνει τους εξοπλισμούς της με ένα τέτοιο σενάριο και έτσι η Ρωσία, θα αποκτούσε ξαφνικά πολλούς εχθρούς λόγω της ετεροβαρούς συμμαχίας της με την Κίνα.
Το συμπέρασμα όλων των παραπάνω, είναι ότι η Κίνα με τη Ρωσία δε γίνεται να είναι στρατηγικοί σύμμαχοι και οτι ο «εναγκαλισμός της αρκούδας με τον δράκο» είναι περισσότερο ένα παραμύθι παρά μια ρεαλιστική στρατηγική για τις στοχεύσεις τόσο της Κίνας, όσο και της Ρωσίας. Όσο παράδοξο και αν φαίνεται, η Ρωσία έχει κάθε συμφέρον να διατηρήσει μακροπρόθεσμα πολύ καλύτερες σχέσεις με τη Δύση, παρά με την Κίνα. Η συνεργασία Κίνας και Ρωσίας είναι υπαρκτή και πολύ σημαντική και έχει στρατηγικά χαρακτηριστικά, μέχρι οι αποκλίσεις Πεκίνου και Μόσχας να γίνουν ορατές.
Τέλος, μια συμμαχία γίνεται μεταξύ ίσων και οι υφιστάμενοι όροι της συνεργασίας Πεκίνου-Μόσχας είναι εξαιρετικά ετεροβαρείς εναντίον της Μόσχας.
Δεν υπάρχει επομένως «εναγκαλισμός» Ρωσίας και Κίνας, παρά μόνο ένας μεγάλος κίνδυνος για τη Ρωσία, που ακούει στο όνομα «δορυφοριοποίηση από το Πεκίνο» και για την Κίνα, ο εναγκαλισμός με τη Ρωσία θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά επιβλαβής οικονομικά και γεωπολιτικά, καθώς μια στάσιμη κινεζική οικονομία θα επιφέρει τεράστιες γεωπολιτικές συνέπειες στην ασφάλεια της Κίνας στην Νότια Σινική Θάλασσα και ευρύτερα στον Ειρηνικό Ωκεανό, σε μια περίοδο που τόσο οι Φιλιππίνες, όσο και το Βιετνάμ, προσχωρούν σε μια άτυπη συμμαχία με τις ΗΠΑ, συμπληρώνοντας τόσο την AUKUS, (Αυστραλία-Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ) όσο και την QUAD (ΗΠΑ-Ινδία-Ιαπωνία-Αυστραλία).
Η Κίνα έχει πολύ πιο σοβαρές προτεραιότητες στον Ειρηνικό Ωκεανό, από τον υποστηρίξει άνευ όρων τη Ρωσία, σε έναν αδιέξοδο πόλεμο στην Ουκρανία.
*Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Στρατηγικός Αναλυτής-Διεθνολόγος
