Αβέβαιο είναι το μέλλον της εκεχειρίας στη Λωρίδα της Γάζας ακόμη και αν ξεπεραστεί η παρούσα εμπλοκή που έχει δημιουργήσει η Χαμάς με την προγραμματισμένη για το Σάββατο απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων και δεν γίνει πράξη το τελεσίγραφο Νετανιάχου. Αβέβαιο και το πού θα οδηγήσει το κεφάλαιο που άνοιξε ο Ντόναλντ Τραμπ με το σχέδιο μόνιμης απομάκρυνσης των Παλαιστινίων από τον ισοπεδωμένο θύλακα, το οποίο και περιπλέκει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τις σύμμαχες Ιορδανία και Αίγυπτο την ώρα που φαίνεται ο Αμερικανός πρόεδρος να στηρίζει και την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ.
Με το κλίμα να έχει οξυνθεί συνολικά μπροστά στα νέα δεδομένα που θέτει ο Τραμπ στη Μέση Ανατολή, αλλά και μπροστά στους δραματικούς συνειρμούς που προκάλεσε η εικόνα των Οχάντ Μπεν Αμί, Ελί Σαραμπί και Ορ Λεβί να επιστρέφουν σχεδόν αποστεωμένοι στο Ισραήλ έπειτα από 491 αιχμαλωσίας, η τωρινή κρίση εκλαμβάνεται ως το προοίμιο μίας πολύ μεγαλύτερης που παραμονεύει στις αρχές Μαρτίου.
Η συμφωνία εκεχειρίας φάνηκε να έρχεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης μετά την ανακοίνωση της Χαμάς ότι αναστέλλει επ’ αόριστον την προγραμματισμένη για το Σάββατο απελευθέρωση άλλων τριών ομήρων με αντάλλαγμα την αποφυλάκιση περίπου 190 Παλαιστίνιων κρατουμένων.
Εντός ωρών ωστόσο -και αφότου οι ισραηλινές δυνάμεις είχαν τεθεί σε ύψιστη ετοιμότητα για κάθε επιχειρησιακό σενάριο και ο Ντόναλντ Τραμπ απειλούσε από την Ουάσινγκτον ότι θα «ανοίξουν οι πύλες της κολάσεως»- η Χαμάς επανήλθε λέγοντας ότι η «η πόρτα παραμένει ανοιχτή» για να προχωρήσει η διαδικασία και «υπάρχει άφθονος χρόνος» στη διάθεση των μεσολαβητών για να λυθούν όσα η ίδια προβάλλει ως παραβιάσεις των συμφωνηθέντων για το πρώτο στάδιο της εκεχειρίας εκ μέρους του Ισραήλ.
Η Χαμάς έχει επικαλεστεί για την αναβολή στην απελευθέρωση των ομήρων ότι το Ισραήλ επιβραδύνει την επιστροφή των εκτοπισμένων Παλαιστινίων στη βόρεια Γάζα και καθυστερεί την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά οι αναλυτές «βλέπουν» την τρομοκρατική οργάνωση να θεωρεί έως και δεδομένο πως το Ισραήλ δεν προτίθεται να προχωρήσει στο δεύτερο στάδιο της εκεχειρίας, το οποίο και θεωρητικά θα σήμαινε την απόσυρση του στρατού του και τη λήξη του πολέμου.
Οι ανακοινώσεις Τραμπ περί της μεταπολεμικής Γάζας κατά τη συνέντευξη Τύπου με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα στο Ισραήλ ότι ίσως δεν θα έπρεπε να προχωρήσει η συμφωνία όπως είναι διατυπωμένη αλλά να παραταθεί το χρονικό διάστημα εφαρμογής του πρώτου αυτού σταδίου, ώστε να έχει το Ισραήλ τη δυνατότητα να επαναλάβει τις χερσαίες επιχειρήσεις, όπως ανέφερε χθες στον Alpha Κύπρου ο Γαβριήλ Χαρίτος, επισκέπτης καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
Μπροστά στις τηλεοπτικές σκηνές με τους μασκοφόρους της Χαμάς να κραδαίνουν τα όπλα τους στο φως της ημέρας σε επίδειξη ισχύος εντός και εκτός Γάζας, και καθώς ηχούν ακόμη οι προειδοποιήσεις του τέως υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, ότι η Χαμάς έχει στρατολογήσει τόσους άνδρες όσους έχει χάσει κατά τη διάρκεια του πολέμου, δεν πιστεύουν όλοι οι Ισραηλινοί ότι η εκεχειρία μπορεί -ή ακόμη και πρέπει- να κρατήσει, γράφει επίσης ο Πολ Άνταμς του BBC.
Αντιμέτωπη με την πιθανή επανάληψη του πολέμου και καθώς ο Τραμπ εμμένει στο σχέδιο για την εκκένωση της Γάζας, η Χαμάς μπορεί να επανεξετάζει τι κίνητρο υπάρχει για να απελευθερώσει τους εναπομείναντες ομήρους και να χάσει τους μοχλούς πίεσης που της απομένουν. Υπάρχουν επίσης και εκτιμήσεις ότι η Χαμάς δεν θέλει να προβληθεί διεθνώς η εικόνα ομήρων πιθανώς σε ακόμη χειρότερη κατάσταση, μετά τις επικρίσεις που δέχθηκε ακόμη και από τον αραβικό Τύπο. Αυτό που το Ισραήλ σε κάθε περίπτωση της διαμηνύει διά στόματος του πρωθυπουργού, Μπενιαμίν Νετανιάχου, είναι ότι εάν δεν παραδώσει έως το Σάββατο τους ομήρους, η κατάπαυση του πυρός δεν θα ισχύει πλέον. Μετά το τελεσίγραφο, αναφορές εμφάνισαν τη Χαμάς να «επαναβεβαιώνει τη δέσμευσή» της στην εκεχειρία, λέγοντας πως καθιστά το Ισραήλ υπεύθυνο για τυχόν «επιπλοκές ή καθυστερήσεις».
Αξιωματούχοι και αναλυτές που επικαλούνται διεθνή μέσα θεωρούν ότι η παρούσα εμπλοκή στο σκέλος της ανθρωπιστικής βοήθειας μπορεί να ξεπεραστεί, αλλά αμφιβάλλουν εάν η εκεχειρία θα μπορούσε να διαρκέσει πολύ περισσότερο από τις αρχές Μαρτίου, όταν η κατάπαυση του πυρός πρόκειται να λήξει, εκτός εάν η Χαμάς και το Ισραήλ μπορέσουν να διαπραγματευτούν μία παράταση. Στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας επρόκειτο να ξεκινήσουν οι συνομιλίες που θα οδηγούσαν στο δεύτερο και κρισιμότερο στάδιο, αλλά μεσολάβησε η συνέντευξη Τύπου Τραμπ-Νετανιάχου και τα όσα ειπώθηκαν από τον Αμερικανό πρόεδρο για τη μεταπολεμική Γάζα, ενώ εν συνεχεία εστάλη χαμηλόβαθμη αντιπροσωπεία εκ μέρους του Ισραήλ στη Ντόχα του Κατάρ.
Από ισραηλινής πλευράς, ο υπουργός Άμυνας, Ισραέλ Κατς, έδωσε αμέσως μετά τις ανακοινώσεις της Χαμάς, τη Δευτέρα, εντολή να τεθούν οι στρατιωτικές δυνάμεις σε ύψιστη ετοιμότητα για κάθε επιχειρησιακό σενάριο, ενώ συνεδρίασε χθες το αρμόδιο για ζητήματα εθνικής ασφάλειας και άμυνας υπουργικό συμβούλιο με αντικείμενο το μέλλον της συμφωνίας εκεχειρίας στη Λωρίδα της Γάζας. Η μαραθώνια συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στη σκιά της παρέμβασης Τραμπ, ο οποίος δήλωσε εν είδει τελεσιγράφου πως εάν «όλοι οι όμηροι» -και όχι οι τρεις που επρόκειτο βάσει της συμφωνίας να απελευθερωθούν το Σάββατο- δεν έχουν παραδοθεί από τη Χαμάς έως τις 12 το μεσημέρι της συγκεκριμένης ημέρας, η εκεχειρία θα έπρεπε να τερματιστεί, διασαφηνίζοντας πως η απόφαση επαφίεται στο ίδιο το Ισραήλ και εκείνος εκφράζει την προσωπική του άποψη, με την οποία εν τω μεταξύ συντάχθηκαν ορισμένοι Ισραηλινοί υπουργοί.
Έπειτα από τέσσερις ώρες συνεδρίασης του αρμόδιου υπουργικού συμβουλίου, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου ανακοίνωσε πως συμφωνήθηκε ομόφωνα ότι «εάν η Χαμάς δεν απελευθερώσει τους ομήρους μας μέχρι το μεσημέρι του Σαββάτου, η εκεχειρία στη Γάζα θα τερματιστεί και ο στρατός θα επιστρέψει σε σφοδρές μάχες μέχρι να ηττηθεί οριστικά η Χαμάς». Στην προειδοποίηση προς τη Χαμάς ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν μίλησε για «όλους τους ομήρους» κατά τη δήλωση Τραμπ, αλλά «καλωσόρισε την επαναστατική ιδέα του προέδρου για το μέλλον της Γάζας» (ο Ισραέλ Κατς είχε ήδη δώσει προ ημερών εντολή για την κατάρτιση σχεδίου για τη διευκόλυνση της «εθελούσιας εξόδου» Παλαιστινίων).
Από την ανακοίνωση Νετανιάχου και την αναφορά στους «ομήρους μας» μένουν αναπάντητα ερωτήματα, καθώς δεν καθίσταται σαφές εάν το Ισραήλ αναμένει το Σάββατο την απελευθέρωση των τριών ομήρων, όπως είχε προσυμφωνηθεί, ή των υπόλοιπων εννέα που συμπληρώνουν τον κατάλογο των 33 ομήρων προς απελευθέρωση κατά την πρώτη φάση, ή ίσως και το σύνολο των 76 ομήρων, νεκρών και ζωντανών, που εξακολουθούν να κρατούνται στη Γάζα, όπως επισήμανε και ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος. Στους υπουργούς που μετείχαν στην κρίσιμη συνεδρίαση έχει απαγορευτεί να προβούν σε δηλώσεις στον Τύπο.
Η όλη κατάσταση έχει επιτείνει την αγωνία των συγγενών των Ισραηλινών ομήρων που παραμένουν στη Γάζα· χθες η Χαμάς ανακοίνωσε πως δύο 27χρονοι δίδυμοι όμηροι είναι ζωντανοί, ενώ επιβεβαιώθηκε από τον ισραηλινό στρατό πως 86χρονος Ισραηλινός που είχε απαχθεί την 7η Οκτωβρίου 2023 δεν βρίσκεται στη ζωή. Είχε πεθάνει την ίδια ημέρα της εισβολής και η σορός του βρίσκεται στη Γάζα.
Στην Ουάσινγκτον ο μονάρχης Αμπντάλα
Ο Ντόναλντ Τραμπ εμμένει την ίδια στιγμή στην εμπρηστική πρόταση μεταπολεμικής διαχείρισης της Γάζας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχοντας αρνηθεί την επιστροφή των κατοίκων της κατόπιν της ανοικοδόμησης -για την οποία ο ΟΗΕ εκτιμά ότι θα χρειαστούν πάνω από 53 δισ. δολάρια- και εντείνοντας τις πιέσεις προς την Αίγυπτο και την Ιορδανία να δεχθούν τους Παλαιστίνιους της Γάζας στο έδαφός τους. Παράλληλα, εμφανίζεται να εγκρίνει ενδεχόμενη προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ.
Ο μονάρχης Απντάλα μετέβη χθες στις Ηνωμένες Πολιτείες σε από τις πιο περίπλοκες αποστολές που έχει κληθεί να αντιμετωπίσει, αναζητώντας ισορροπία ανάμεσα στην πίεση του Λευκού Οίκου και τη σταθερότητα της Ιορδανίας, που θεωρεί ότι τίθεται σε κίνδυνο από την άφιξη μεγάλου αριθμού Παλαιστινιών όπως ζητά ο Τραμπ. Η Ιορδανία -η οποία φιλοξενεί ήδη δύο εκατομμύρια Παλαιστίνιους πρόσφυγες και έχει υπογράψει συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ το 1994- έχει φθάσει να εξαρτάται εδώ και δεκαετίες από την Ουάσινγκτον ως τη μεγαλύτερη πηγή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας, η οποία σήμερα ξεπερνά το ένα δισ. δολάρια ετησίως.
Ο Ντόναλντ Τραμπ επανέλαβε, με τον βασιλιά Αμπντάλα δίπλα του στο Οβάλ Γραφείο, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «θα πάρουν» τη Γάζα και θα συναποφασιστεί πού θα μετεγκατασταθούν οι Παλαιστίνιοι, ενώ φάνηκε να υπαινίσσεται ότι δεν θα χρειαστεί να απειλήσει να παρακρατήσει την αμερικανική βοήθεια προς Αίγυπτο και Ιορδανία (κάτι που είχε αφήσει ανοιχτό) για να πιέσει για το σχέδιό του.
Ερωτηθείς σχετικά, ο μονάρχης Αμπντάλα είπε «ας μην προτρέχουμε» και παρέπεμψε στους Αιγύπτιους και τις προτάσεις που θα παρουσιάσουν στην Ουάσινγκτον προσεχώς, καθώς και στις επαφές με τη Σαουδική Αραβία, επισημαίνοντας ότι ο ίδιος είναι επίσης επικεντρωμένος στο συμφέρον των Ιορδανών. Άμεσα, ανέφερε ο Αμπντάλα, θα μεταφερθούν στην Ιορδανία από τη Γάζα 2.000 παιδιά των οποίων η υγεία βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση. Ο Τραμπ από πλευράς του δήλωσε «99% πεπεισμένος» πως μπορεί να έρθει σε συμφωνία με την Αίγυπτο.
«Δεν χρειάζεται να αγοράσουμε» τη Γάζα, δήλωσε σε άλλο σημείο ο Τραμπ «βομβαρδιζόμενος» από ερωτήσεις, λέγοντας ότι οι Παλαιστίνιοι θα ζήσουν αλλού με ασφάλεια και οι ίδιοι δεν θα θέλουν να γυρίσουν. «Δεν υπάρχει τίποτα να αγοράσουμε. Θα έχουμε τη Γάζα. Είναι μια περιοχή που έχει καταστραφεί από τον πόλεμο. Θα την πάρουμε, θα την κρατήσουμε, θα την φροντίσουμε», ανέφερε για να προσθέσει ότι η Γάζα έχει την προοπτική να αποτελέσει περιουσιακό στοιχείο αξίας -«νομίζω ότι θα μπορούσε να είναι ένα διαμάντι». Όταν δημοσιογράφος ρώτησε τον πρόεδρο Τραμπ, «υπό ποια δικαιοδοσία» θα έπαιρναν οι ΗΠΑ τη Γάζα, εκείνος απάντησε, «υπό την αμερικανική δικαιοδοσία». Τέλος, επανέλαβε το τελεσίγραφο προς τη Χαμάς για παράδοση όλων των ομήρων, αναφέροντας πως προσωπικά δεν θεωρεί ότι θα τους απελευθερώσουν εντός της προθεσμίας. «Νομίζω ότι θέλουν να το παίξουν σκληροί, αλλά θα δούμε πόσο σκληροί είναι», ανέφερε.
Ο Ντόναλντ Τραμπ φάνηκε επίσης να στηρίζει προσάρτηση της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ, σε μία ακόμη μεταστροφή της πάγιας αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Απαντώντας σε ερώτηση για το αν θα στήριζε το ενδεχόμενο, είπε: «Νομίζω ότι αυτό θα λειτουργήσει πολύ καλά, θα λειτουργήσει αυτόματα [...] Δεν είναι αυτό για το οποίο μιλάμε σήμερα [...] Η Δυτική Όχθη θα λειτουργήσει πολύ καλά».
Σε γραπτή του ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά την επίσκεψη στο Λευκό Οίκο, ο βασιλιάς Αμπντάλα χαρακτήρισε τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ «εποικοδομητική» και ανέφερε ότι «επανέλαβε τη σταθερή θέση της Ιορδανίας κατά του εκτοπισμού των Παλαιστινίων στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη». Σημείωσε ότι συζήτησαν τη μακροχρόνια εταιρική σχέση μεταξύ της Ιορδανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι αυτή «παραμένει μία εταιρική σχέση για τη σταθερότητα, την ειρήνη και την αμοιβαία ασφάλεια» για να προσθέσει ότι στη συνάντηση τόνισε πως «η κυριότερη προσήλωσή του είναι στην Ιορδανία, τη σταθερότητά της και την ευημερία των Ιορδανών».
Τις ίδιες πιέσεις με την Ιορδανία δέχεται εκ μέρους του Τραμπ η Αίγυπτος, επίσης εξαρτώμενη από την αμερικανική οικονομική στήριξη και επίσης ανήσυχη για τον κίνδυνο εσωτερικής αποσταθεροποίησης. Ο Αιγύπτιος πρόεδρος, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, επανέλαβε ωστόσο σε χθεσινή ανακοίνωση που εκδόθηκε από το γραφείο του, κατόπιν τηλεφωνικής συνομιλίας με την Δανή πρωθυπουργό Μέτε Φρεντέρικσεν, ότι η ανοικοδόμηση της Γάζας πρέπει να γίνει «χωρίς εκτοπισμό» των Παλαιστινίων, επισημαίνοντας επίσης ότι η λύση των δύο κρατών αποτελεί τη μόνη εγγύηση για την επίτευξη διαρκούς ειρήνης, σταθερότητας και της επιθυμητής οικονομικής ευημερίας.
Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι Αλ-Σίσι και Φρεντέρικσεν υπογράμμισαν την «επιτακτική ανάγκη να αρχίσει η ανοικοδόμηση της Γάζας, ώστε να καταστεί και πάλι βιώσιμη, χωρίς να εκτοπιστεί ο παλαιστινιακός πληθυσμός της, διασφαλίζοντας τα δικαιώματά του και τη δυνατότητα να ζει στη γη του». Είχε προηγηθεί τη Δευτέρα συνάντηση του Αιγύπτιου ΥΠΕΞ, Μπαντρ Αμπντελάτι, με τον Αμερικανό ομόλογό του, Μάρκο Ρούμπιο, στην Ουάσινγκτον, κατόπιν της οποίας ο πρώτος απέρριψε «κάθε συμβιβασμό» που θα έπληττε τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Απέναντι στο σχέδιο Τραμπ έχουν σταθεί επίσης αμφότερες Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στις 27 Φεβρουαρίου το Κάιρο φιλοξενεί έκτακτη σύνοδο του Αραβικού Συνδέσμου.
Εν τω μεταξύ, δημοσκόπηση του ινστιτούτου Ipsos για το πρακτορείο Reuters, που διεξήχθη στις 7-9 Φεβρουαρίου, δείχνει τρεις στους τέσσερις Αμερικανούς (ποσοστό 74%) να αντιτίθενται στην ιδέα να αναλάβουν οι ΗΠΑ τον έλεγχο της Γάζας. Οι Ρεπουμπλικανοί εμφανίζονται διχασμένοι, με την πλειονότητα (55%) να είναι αντίθετοι και το 43% να υποστηρίζει το σχέδιο Τραμπ.
