Του Νίκου Μελέτη
Ένα εξαιρετικής σημασίας έργο, πολιτικής -τουλάχιστον σε πρώτη φάση- σημασίας, είναι ο αγωγός EastMed καθώς Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ με την υπογραφή της Συμφωνίας απορρίπτουν εμπράκτως τις διεκδικήσεις της Τουρκίας όπως εκφράσθηκαν με το παράνομο Μνημόνιο Ερντογάν – Αλ Σαράζ.
Η Συμφωνία για τον EastMed πρακτικά σημαίνει ότι οι τρεις χώρες θεωρούν ότι υπάρχει συνέχεια των θαλασσίων ζωνών τους, από τα εξωτερικά όρια των χωρικών υδάτων του Ισραήλ μέχρι και τα εξωτερικά όρια των χωρικών υδάτων της Ελλάδας, με την παρεμβολή φυσικά της κυπριακής ΑΟΖ και συνεπώς δεν διακόπτεται αυτή η συνέχεια από «τουρκική υφαλοκρηπίδα», όπως υποστηρίζει η Τουρκία.
Οι παρεμβάσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο στοχεύουν αφενός στην υφαρπαγή φυσικών πόρων που ανήκουν σε άλλες χώρες και επίσης την ακύρωση άλλων εναλλακτικών τρόπων μεταφοράς του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, που θα μπορούσε να απειλήσει τον ρόλο της Τουρκίας ως βασικού κόμβου μεταφοράς φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Από την πρώτη στιγμή όταν υπογράφτηκε το Μνημόνιο Ερντογάν - Αλ Σαράζ, η Άγκυρα είχε κάνει ειδική αναφορά στον αγωγό υποστηρίζοντας ότι πλέον δεν μπορεί να γίνονται τέτοιες «μονομερείς» κινήσεις στη δική της υφαλοκρηπίδα. Κάτι που φυσικά δεν είναι ακριβές ακόμη κι αν ίσχυε η αυθαίρετη και παράνομη «οριοθέτηση» με τη Λιβύη καθώς το παράκτιο κράτος πρέπει να συναινέσει στην χάραξη πορείας του αγωγού αλλά δεν μπορεί να εμποδίζει την «τοποθέτηση ή συντήρηση καλωδίων η αγωγών».
Η Τουρκία, που πριν από το επεισόδιο Μαβί Μαρμαρά, συζητούσε και συνέχιζε να συζητά με το Ισραήλ για τη μεταφορά του αερίου με αγωγό μέσω του τουρκικού εδάφους, μετά και την ανακάλυψη κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ και την πολιτική σύγκρουση Ερντογαν - Νετανιάχου, γνωρίζει ότι η κατασκευή του αγωγού αυτού, παρά τους υποστηρικτές του που θεωρούν ότι είναι η πιο οικονομική λύση, δεν είναι εύκολο να υιοθετηθεί όσο υπάρχει Νετανιάχου στο Ισραήλ και μένει άλυτο το Κυπριακό.
Οποιαδήποτε άλλη επιλογή θα αφήνει ανοικτό στο μέλλον τη μεταφορά αερίου έστω και υγροποιημένου προς την Τουρκία, ενώ η κατασκευή αγωγού είναι επένδυση, η οποία θα αποκλείσει οριστικά την Τουρκία από το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου.
Όμως δεν είναι μόνο το μεγάλο κόστος του αγωγού EastMed, αλλά και ο προβληματισμός για το εάν θα υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες ποσότητες ώστε να είναι το έργο αυτό βιώσιμο. Μέχρι στιγμής εκτός του ισραηλινού κοιτάσματος Λεβιάθαν δεν έχουν εξασφαλισθεί άλλες ποσότητες φυσικού αερίου. Και μάλιστα ένα μέρος του φυσικού αερίου από το Λεβιάθαν από τα μέσα Ιανουαρίου θα εξάγεται στην Αίγυπτο. Το μεγάλο κοίτασμα Ζορ της Αιγύπτου θα καλύψει εσωτερικές ενεργειακές ανάγκες της Αιγύπτου και εάν υπάρξουν ποσότητες για εξαγωγή αυτό θα γίνει μέσω των δυο μονάδων LNG που έχει η Αίγυπτος. Το κοίτασμα Γλαύκος που έχει εντοπισθεί από την EXXON MOBIL/Qatar Petroleum στο Οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, θα απαιτήσει και άλλες διερευνητικές γεωτρήσεις μέχρις ότου διαπιστωθεί το μέγεθός του. Όμως η Κοινοπραξία κάθε άλλο παρά έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τον αγωγό και μάλλον προκρίνει εφόσον υπάρξουν και άλλα κοιτάσματα, την επιλογή της κατασκευής Σταθμού Υγροποίησης στο έδαφος της Κύπρου. Εξάλλου η Qatar Petroleum είναι η κορυφαία πετρελαϊκή εταιρία στην τεχνολογία LNG.
Αλλά το σχέδιο του EastMed είναι εκτεθειμένο και σε εξωτερικούς παράγοντες. Η αποφασιστικότητα Ρωσίας και Γερμανίας ,να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν την κατασκευή του αγωγού Nord Stream 2 (που συνδέει απευθείας τις ρωσικές με τις γερμανικές ακτές), και η συμφωνία που υπέγραψαν Ρωσία-Ουκρανία-Ε.Ε., για τη συνέχιση μεταφοράς φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας καθώς και η επικείμενη λειτουργία του αγωγού Turkish Stream, διαμορφώνουν ένα εντελώς αρνητικό περιβάλλον για εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου που μάλιστα θα είναι και αρκετά ακριβότερο από το ρωσικό.
Αντίπαλος του East Med είναι και το αμερικανικό σχιστολιθικό αεριο ,που είναι αρκετά φθηνό και μπορεί να φθάσει στην Ευρώπη σε μεγάλες ποσότητες με LNG. Θα πρεπει επίσης να υπολογισθεί η πρόβλεψη για μεγάλη αύξηση των ενεργειακών αναγκών των χωρών της περιοχής (Αιγύπτου, Ισραήλ, Λιβάνου, Ιορδανίας, Κύπρου), που θα απορροφά σημαντικό μέρος του φυσικού αερίου της Λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο EastMed έχει υποστηριχθεί από την αμερικανική πλευρά και δεν είναι τυχαίο ότι επισπεύσθηκε η υπογραφή της Συμφωνίας, ώστε να προηγηθεί της επίσκεψης του Κ. Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον και της συνάντησης του με τον Ντ. Τραμπ.
Η παρουσία του Μ. Πομπέο στην τελευταία Τριμερή στο Ισραήλ ήταν ψήφος εμπιστοσύνης όχι μόνο στον αγωγό, αλλά και στην Τριμερή Συνεργασία ως πυλώνα σταθερότητας στην περιοχή. Εξάλλου και ο νόμος Μενέντεζ που εγκρίθηκε πρόσφατα για την αμερικανική στρατηγική στην Ανατολική Μεσόγειο υποστηρίζει τον αγωγό, εφόσον -όπως επισημαίνει- αποδειχθεί οικονομικά βιώσιμος.
Το αμέσως επόμενο διάστημα, και αφού υπάρξει μελέτη σκοπιμότητας, θα ακολουθήσει το πιο κρίσιμο κομμάτι της διαδικασίας, με την αναζήτηση επενδυτών.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, το πολιτικό μήνυμα που θα στείλουν οι τρεις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου -Ελλάδα, Ισραήλ και Κύπρος- στις 2 Ιανουαρίου είναι σαφές και με έμπρακτο τρόπο δείχνει στην Τουρκία ότι η επιδίωξή της για μη αποκλεισμό της από τις τριμερείς και περιφερειακές συνεργασίες της Ανατολικής Μεσογείου, απαιτούν την αποφυγή μονομερών ενεργειών και σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και των κυριαρχικών δικαιωμάτων όλων των χωρών της περιοχής.
