Καθώς η στροφή προς τα ηλεκτροκινούμενα οχήματα επιταχύνεται, γίνεται όλο και πιο φανερό πως για την κατασκευή των μπαταριών χρειαζόμαστε υλικά που δεν είμαστε καθόλου σίγουροι πως θα μπορούμε να βρίσκουμε, αν πιστέψουμε τις υποσχέσεις των μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών για το πόσα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα κατασκευάζουν ετησίως μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Στο liberal markets έχουμε ασχοληθεί πρόσφατα με το μαγνήσιο (Ελλείψεις μαγνησίου: Η νέα απειλή για την αυτοκινητοβιομηχανία, σε απευθείας εισαγωγή από την Κίνα | Liberal Markets), που παράγεται κυρίως στην Κίνα και βρίσκεται σε σχετική έλλειψη λόγω της μεγάλης αύξησης του κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος. Η ανάγκη για μεγάλες ποσότητες ενέργειας κατά την διαδικασία της επεξεργασίας του μαγνησίου έχει κάνει πολύ πιο ακριβή την επεξεργασία, δημιουργώντας μεγάλη ανησυχία στις αυτοκινητοβιομηχανίες, καθώς χρησιμοποιείται σε πολλά μέρη ενός αυτοκινήτου, αλλά και στα εξωτερικά των μπαταριών.
Στην περίπτωση του κοβαλτίου, το οποίο επίσης χρησιμοποιείται μέσα στις μπαταρίες, το πρόβλημα είναι πως προέρχεται, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, από την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, και μάλιστα από περιοχές που σπαράσσονται από πολεμικές συρράξεις και τα περισσότερα ορυχεία ελέγχονται από τους τοπικούς πολέμαρχους. Για το λίθιο, το οποίο είναι το βασικότερο συστατικό των μπαταριών των ηλεκτροκινούμενων οχημάτων, είναι γνωστή η ανησυχία για την επάρκειά του και η δυσκολία των μεγάλων μεταλλευτικών επιχειρήσεων να ξεκινήσουν την εξόρυξη του μετάλλου σε περιοχές με πλούσιο υπέδαφος (Η δίψα για λίθιο και οι σερβικές περιπέτειες της Rio Tinto | Liberal Markets).
Ο γραφίτης είναι απαραίτητος για τις μπαταρίες, αφού όπως λένε οι ειδικοί της ηλεκτροκίνησης, η άνοδος, δηλαδή το αρνητικό ηλεκτρόδιο των μπαταριών ιόντων λιθίου που αυτή την στιγμή (και μάλλον για αρκετό καιρό ακόμα) χρησιμοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά για την κίνηση των ηλεκτρικών οχημάτων, αποτελείται κατά 95% από γραφίτη. Όπως μας ενημερώνουν οι ίδιοι ειδικοί, δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεθεί υλικό που θα αντικαθιστά τον γραφίτη στην άνοδο, για πολλά ακόμα χρόνια. Ο γραφίτης είναι μία μορφή κρυσταλλικού ορυκτού άνθρακα που βρίσκεται σε μεταμορφωσιγενή και πυριγενή πετρώματα. Έχει μερικές ενδιαφέρουσες ιδιότητες, αφού είναι πολύ μαλακός, κόβεται πολύ εύκολα, εμφανίζει μεγάλη αντίσταση στην θερμότητα και δεν αλληλεπιδρά εύκολα με άλλα μέταλλα. Έχει την ίδια χημική σύσταση με την άλλη ορυκτή μορφή του άνθρακα, το διαμάντι, αλλά εντελώς διαφορετικές ιδιότητες από αυτό.
Αφήνοντας την γεωλογική/χημική μας παρένθεση, αυτό που μας ενδιαφέρει είναι πως αυτή την εποχή, η ζήτηση για γραφίτη βαίνει αυξανόμενη λόγω της μεγάλης αύξησης στην παραγωγή μπαταριών για ηλεκτροκινούμενα οχήματα. Όπως εκτιμά η Benchmark Minerals Intelligence, εταιρεία ερευνών με έδρα το Λονδίνο η οποία ειδικεύεται στις μελέτες για όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των μπαταριών ιόντων λιθίου, η ζήτηση για γραφίτη θα αυξάνεται κατά 30% ετησίως από το 2022 μέχρι το 2030. Ο γραφίτης δεν είναι δύσκολο να βρεθεί στο υπέδαφος, κοιτάσματα υπάρχουν σε πολλές χώρες του κόσμου, αλλά για να βρεθεί μέσα σε μία μπαταρία πρέπει να υποστεί κάποια ειδική επεξεργασία. Όλως τυχαίως, η μοναδική χώρα στην οποία υπάρχουν σημαντικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας γραφίτη είναι η Κίνα, από την οποία τον προμηθεύονται σχεδόν όλες οι βιομηχανίες κατασκευής μπαταριών. Οι εκτιμήσεις για το ποσοστό του παγκόσμιου επεξεργασμένου γραφίτη που έρχεται από την Κίνα κυμαίνονται από 85% έως σχεδόν 100%. Δεν ξέρουμε ποια εκτίμηση είναι η πιο ακριβής, αλλά στην ουσία δεν αλλάζει κάτι. Είναι φανερό πως η Κίνα είναι η κυρίαρχη της παγκόσμιας αγοράς γραφίτη.
Μετά από το «καμπανάκι» που χτύπησε εξαιτίας της πανδημίας σχετικά με την ασφάλεια των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων, και την συνεχή χειροτέρευση των σχέσεων της Κίνας με τις ΗΠΑ – και όχι μόνον αυτές – είναι βέβαιο πως όλοι οι κατασκευαστές μπαταριών και όλες οι αυτοκινητοβιομηχανίες, έχουν προσθέσει και τον γραφίτη στα πολλά ζητήματα που τους απασχολούν καθημερινά.
Η μοναδική επιχείρηση στον κόσμο που δραστηριοποιείται σε μεγάλη κλίμακα σε κατασκευή μπαταριών και αυτοκινήτων είναι η γνωστή μας Tesla (TSLA NASDAQ). Οι προσπάθειές της για την εξασφάλιση μακροχρόνιων συμβολαίων για την εξασφάλιση μεγάλων ποσοτήτων των υλικών που της χρειάζονται για την παραγωγή των προϊόντων της είναι γνωστές, είτε πρόκειται για το νικέλιο, είτε για το λίθιο είτε για το κοβάλτιο.
Μέχρι πρότινος, δηλαδή τις αρχές του Δεκεμβρίου που πέρασε, οι προσπάθειές της να εξασφαλίσει τις απαραίτητες ποσότητες γραφίτη περιοριζόντουσαν σε αιτήσεις προς τις αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ προκειμένου να μην επιβάλλουν δασμούς στις εισαγωγές γραφίτη από την Κίνα. Η εταιρεία υποστήριζε πως τυχόν επιβολή δασμών θα αύξανε σημαντικά το κόστος κατασκευής των ηλεκτροκινούμενων αυτοκινήτων στις ΗΠΑ, δεδομένης της έλλειψης οποιασδήποτε εναλλακτικής πηγής για προμήθεια γραφίτη.
Εδώ πρέπει να προσθέσουμε πως στα ρεπορτάζ σχετικά με τα αιτήματα της Tesla αναφερόντουσαν και οι έρευνές της για το αν ο γραφίτης θα μπορούσε να υποκατασταθεί από το πυρίτιο, αλλά φαίνεται πως αυτό βρίσκεται αρκετά μακριά ακόμα.
Όπως όμως μάθαμε προς το τέλος του Δεκεμβρίου, η μεγάλη αμερικανική εταιρεία δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια. Ήρθε σε συμφωνία με μία αυστραλιανή εταιρεία, την Syrah (SYR SYDNEY) , η οποία έχει ορυχεία γραφίτη στην Μοζαμβίκη, προκειμένου να εξασφαλίσει μεγάλες ποσότητες επεξεργασμένου γραφίτη. Ο γραφίτης θα μεταφέρεται από την Μοζαμβίκη προς το εργοστάσιο επεξεργασίας στην Λουϊζιάνα των ΗΠΑ, το 80% της παραγωγής του οποίου θα πηγαίνει στην Tesla. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου, το εργοστάσιο θα παράγει αρχικά (από το 2025) περίπου 10.000 τόνους γραφίτη ετησίως, ποσότητα που θα αρκεί για την κατασκευή του 3% των μπαταριών ηλεκτροκινούμενων αυτοκινήτων στις ΗΠΑ, με σχέδια για αύξηση της παραγωγής στους 40.000 τόνους.
Η Tesla λοιπόν προσπαθεί να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα και να εξασφαλίσει πως έστω και ένα μέρος των αναγκών της σε γραφίτη δεν θα προέρχεται από εκεί. Αυτό φυσικά δεν είναι και πολύ εύκολο, αφού η Κίνα είναι πλέον η μεγαλύτερη «πελάτισσα» της Tesla, ενώ δεν είναι και σίγουρο πως η συμφωνία με την αυστραλιανή εταιρεία θα έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Το εργοστάσιο στην Λουϊζιάνα θα αργήσει να λειτουργήσει, ενώ τα ορυχεία της Syrah Resources στην Μοζαμβίκη βρίσκονται σε περιοχή όπου δραστηριοποιούνται ομάδες Ισλαμιστών εξτρεμιστών.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτή την στιγμή η συμφωνία είναι περισσότερο συμβολικού χαρακτήρα και δείχνει την απόφαση της Tesla να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της προκειμένου να είναι μπροστά από τον ανταγωνισμό, όχι μόνο στην τεχνολογία αλλά και στην προμήθεια των πρώτων υλών. Και μάλλον κάνει καλά, γιατί όπως πάνε τα πράγματα, όποιος δεν φροντίσει εγκαίρως μπορεί κάποια στιγμή να ανακαλύψει πως ο γραφίτης θα του κοστίσει πιο ακριβά και από τα …… ετεροθαλή αδέλφια του, τα διαμάντια.
