H Ευρώπη και ειδικά η γειτονιά μας συνεχίζουν να εξαρτώνται από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους.
Το φυσικό αέριο συνεχίζει να προσφέρει έσοδα και ισχύ στη Μόσχα, απλώς το πανίσχυρο κάποτε όπλο στα χέρια του Πούτιν έχει χάσει μέρος από τη δύναμή του. Και θα χάσει κι άλλη, όταν από τις αρχές του 2025, κλείσει ο ουκρανικός διάδρομος, δηλαδή λήξει, χωρίς να ανανεωθεί η σύμβαση Κιέβου - Μόσχας, για τη διαμετακόμιση ρωσικού αέριου στην Κεντρική και ΝΑ Ευρώπη, που παραμένει ζωντανή δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου.
O πρώτος κρίκος στην αλυσίδα απεξάρτησης της περιοχής της ΝΑ Ευρώπης μπήκε το 2022, όταν πήρε μπροστά ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός (IGB) για τη μεταφορά φυσικού αερίου δυτικών συμφερόντων προς το Βορρά, και ο επόμενος, με την ισχυροποίηση της πρωτοβουλίας του Κάθετου Διαδρόμου (Vertical Corridor).
Του σύνθετου δηλαδή συστήματος αγωγών και υποδομών Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας, για τη μεταφορά αερίου από το Αιγαίο μέχρι την αυλή της Ρωσίας, με την προσθήκη από τον Ιανουάριο του 2024, όπως υπεγράφη στη συμφωνία των Αθηνών, της Σλοβακίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας.
Ο τρίτος κρίκος, επίσης τμήμα του Καθετού Διαδρόμου, παίρνει μπροστά σε ενάμισι μήνα. Στις 30 Απριλίου ξεκινά την εμπορική του λειτουργία, δηλαδή να στέλνει ποσότητες αεριοποιημένου LNG προς το Βορρά, μέσω του ελληνοβουλγαρικού αγωγού, ο πρώτος πλωτός τερματικός σταθμός FSRU της χώρας.
Το πλοίο της Gaztrade βρίσκεται αγκυροβολημένο από τις 17 Δεκεμβρίου στα ανοικτά της Αλεξανδρούπολης, έχει ήδη παραλάβει το πρώτο commissioning cargo, είναι συνδεδεμένο με υποθαλάσσιο και χερσαίο αγωγό και σε ενάμισι μήνα αρχίζει σταδιακά να στέλνει ποσότητες σε πελάτες, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Β. Μακεδονία, Σερβία, αλλά και προς Ουγγαρία, Σλοβακία, Μολδαβία και Ουκρανία.
Με αποθηκευτική δυναμικότητα 153.000 κυβικών μέτρων, τρεις μονάδες αεριοποίησης και δυναμικότητα επαναεριοποίησης 5,5 δισ. κυβικών το χρόνο, το FSRU θα ξεκινήσει σύντομα να στέλνει το 70% των ποσοτήτων LNG που θα υποδέχεται, προς τα Βαλκάνια και τη ΝΑ Ευρώπη.
Το πελατολόγιο απαρτίζουν τουλάχιστον 13 χρήστες, μεταξύ των οποίων και ελληνικές εταιρείες, που έχουν δεσμεύσει κοντά στο 80% της δυναμικότητας της μονάδας, η οποία απευθύνεται σε μια τεράστια αγορά συνολικής κατανάλωσης κοντά στα 70 δισ. κυβικών μέτρων αερίου, όση περίπου και αυτή της Γερμανίας.
Το τέλος του ουκρανικού διαδρόμου
Τώρα, το έργο που οραματίστηκε αρχές του 2010 ο επιχειρηματίας Δημήτρης Κοπελούζος για να δικαιωθεί πλήρως από τις γεωπολιτικές εξελίξεις μετά την εισβολή της Ρωσίας, αποκτά έναν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο μετά την απόφαση του Κιέβου να μην ανανεώσει την πενταετή συμφωνία διαμετακόμισης ρωσικού αέριου μέσω της Ουκρανίας προς χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Η συμφωνία του 2019, που αφορά έναν από τους παλαιότερους ενεργειακούς διαδρόμους στη Γηραιά Ήπειρο, αυτούς της ροής ρωσικού αέριου μέσω των ουκρανικών αγωγών προς Δυσμάς και προς το Νότο, εκπνέει στις 31 Δεκεμβρίου 2024, και το Κίεβο -με τη σύμφωνη γνώμη των συμμάχων του- έχει κάνει σαφές ότι δεν συζητά την επέκταση της.
Η ουκρανική διαδρομή μετέφερε πέρυσι σε χώρες όπως η Αυστρία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, περίπου 14 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου. Ασφαλώς και αυτό δεν σημαίνει πώς όση ποσότητα παύει να περνά από τον ουκρανικό δρόμο, πρέπει και να αντικατασταθεί με άλλη ισόποση. Ένα τμήμα της θα καλυφθεί από την αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ, επιπλέον μέτρα εξοικονόμησης και φυσικά τη συνεχιζόμενη, εθελοντική μείωση της κατανάλωσης αερίου στην ΕΕ, για την οποία συμφώνησαν προ ημερών οι υπουργοί Ενέργειας των 27.
Αναπόφευκτα ωστόσο, μια ποσότητα των ρωσικών ροών, το ύψος της οποίας θα το καθορίσει η αγορά και οι ανάγκες της ευρωπαϊκής οικονομίας, θα χρειαστεί να καλυφθεί με αύξηση των εισαγωγών LNG, μέσω υποδομών, όπως το FSRU της Αλεξανδρούπολης. Από τον Νότο μέχρι τον ευρωπαϊκό Βορρά επεκτείνονται, κατασκευάζονται ή σχεδιάζονται τουλάχιστον 20 τέτοιες πλωτές υποδομές, των οποίων ο ρόλος αναβαθμίζεται περαιτέρω ενόψει του οριστικού τέλους του ουκρανικού διαδρόμου.
Από τους μεγαλύτερους πελάτες αυτών των νέων υποδομών είναι προφανώς οι Αμερικανοί, που αποτελούν πλέον τους μεγαλύτερους εξαγωγείς LNG στον κόσμο και τους νούμερο ένα στην ΕΕ, με μερίδιο 40% το 2023, και με ποσότητες που αναμένεται να διπλασιαστούν σχεδόν μέχρι το 2030 (με καλύτερο πελάτη και πάλι τη Γηραιά Ήπειρο).
Ισχυρές εξαγωγές από το 2026
Ο πλωτός τερματικός σταθμός της Αλεξανδρούπολης αποτελεί κομβικό κρίκο του Κάθετου Διαδρόμου. Είναι χαρακτηριστική, η προ ημερών δήλωση της υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρας Σδούκου, που μιλώντας από το Μπακού, στο 10ο Συμβούλιο του Νότιου Διαδρόμου, είπε ότι μέχρι το 2025, η Ελλάδα θα έχει τη δυνατότητα να εξάγει στους βόρειους γειτονές της τουλάχιστον 8,5 δισ. κυβικά μέτρα το χρόνο. Δίνοντας έτσι σάρκα και οστά στο όραμα του Κάθετου Διαδρόμου, μετά μάλιστα και τη συμφωνία των Αθηνών για ένταξη σε αυτόν της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Σλοβακίας.
Βέβαια, για να γίνουν όλα αυτά απαιτούνται μια σειρά επενδύσεων κατά μήκος της διαδρομής. Καταρχήν, να μεγαλώσει η χωρητικότητα του IGB από τα 3 στα 5 δισ. κ.μ, επέκταση για την οποία καταγράφονται καθυστερήσεις, με τα αρχικά χρονοδιαγράμματα να μετατίθεται για το 2026. Επειτα χρειάζεται να ενισχύσουμε τον κύριο αγωγό φυσικού αερίου στο Σιδηρόκαστρο, ώστε από δυναμικότητα 65 GWh να φτάσει τις 100 GWh την ημέρα. Τα παραπάνω κάνουν ανθρώπους της αγοράς να χαμηλώνουν τον πήχη και να βλέπουν πιο εφικτή την αποστολή προς το Βορρά από τα τέλη του 2025, ποσοτήτων της τάξης των 5,5 δισ. κυβικών.
Αλλά πέρα από τα τεχνικά ζητήματα, για τα οποία θα μπορούσε να πει κανείς πολλά, η ουσία είναι ότι ο Κάθετος Διάδρομος από το Νότο προχωρά και θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τι συμβαίνει συνολικά στην Ευρώπη, ειδικά σε ό,τι αφορά το ρωσικό LNG.
Τι γίνεται με το ρωσικό LNG
Σύμφωνα με την Eurostat η Ρωσία με 13%, κατείχε πέρυσι το δεύτερο μεγαλύτερο μερίδιο εισαγωγών LNG στην ΕΕ, πίσω από τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με μια άλλη πηγή, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Ενεργειακής Οικονομίας και Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης (IEEFA), το μερίδιο αυτό ανήλθε στο 16%.
Εδώ και καιρό, έχει τεθεί στα ευρωπαϊκά όργανα το θέμα λήψης μέτρων κατά του ρωσικού LNG, γεγονός που βρίσκει αντίθετες πολλές χώρες, αλλά και εταιρείες που έχουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια με την Gazprom και που αν τα «σπάσουν», τότε θα πρέπει να πληρώσουν γενναίες αποζημιώσεις.
Εδώ και καιρό λέγεται ότι οι Βρυξέλλες αναζητούν μια νομική φόρμουλα για να λυθεί το αδιέξοδο και να μπορέσουν οι εταιρείες να διακόψουν τα συμβόλαια, κάτι που αρκετές δεν θέλουν, όπως και πολλές χώρες.
Συχνά γίνονται δημοσιεύματα για μεγάλα ευρωπαικά λιμάνια, που αποτελούν κόμβους για τη μεταφορά ρωσικού LNG, με κυριότερα το Zeebrugge στο Βέλγιο, το Montoir και την Dunkerque στη Γαλλία, το Bilbao και το Mugardos στην Ισπανία και το Rotterdam στην Ολλανδία. Είναι τα βασικά ευρωπαϊκά λιμάνια που χρησιμεύουν ως σημεία για τις παραδόσεις LNG από τις εγκαταστάσεις του Yamal, ένα από τα μεγαλύτερα ρωσικά τέρμιναλ LNG στη ΒΔ Σιβηρία.
Τα λιμάνια Zeebrugge και Montoir θεωρούνται σημαντικοί κόμβοι και για περαιτέρω εξαγωγές σε χώρες όπως η Τουρκία, η Κίνα ή η Ταϊβάν. Τα δημοσιεύματα δηλαδή μιλούν για επανεξαγωγή ρωσικού LNG σε άλλους προορισμούς και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις λέγεται ότι οι μεταφορτώσεις δεν περιλαμβάνονται στα επίσημα στοιχεία των εισαγωγών. Και αρκετά από τα μεταφορτωμένα αυτά φορτία δεν αναφέρονται πουθενά στα επίσημα στοιχεία, άρα δεν προσμετρώνται ως ρωσικές εισαγωγές. Είναι δηλαδή πιθανό, οι εξαγωγές ρωσικού LNG στις χώρες της ΕΕ να είναι τελικά αρκετά μεγαλύτερες απ’ ότι δείχνουν τα επίσημα στοιχεία.
