Η πυρηνική ενέργεια, μία από τις πιο διχαστικές και αμφιλεγόμενες μορφές ενέργειας, απασχολεί ιδιαιτέρως τελευταία, και όχι άδικα. Η ευρωπαϊκή τάση αυτήν τη στιγμή, δημιουργεί «πρόσφορο» έδαφος για την ανάπτυξη τεχνολογιών νέων, μικρότερων και ασφαλέστερων αντιδραστήρων. Οι αντιδραστήρες μικρότερης κλίμακας έχουν «κεντρίσει» το ενδιαφέρον των κρατών που επιδιώκουν να αυξήσουν την παραγωγή ατομικής ενέργειας με απώτερο σκοπό να επιτύχουν καθαρούς μηδενικούς στόχους. Στην τεχνολογία αυτή προσανατολίζεται και η Ελλάδα, με τον πρωθυπουργό να ανοίγει τον δρόμο για την παραγωγή ρεύματος από πυρηνική ενέργεια.
Στο πλαίσιο του 28ου Ετήσιου Συνεδρίου «Economist Government Roundtable» που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες μέρες, ο Κ. Μητσοτάκης, έθιξε το θέμα της πυρηνικής ενέργειας, ως μια κοινής ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για επίτευξη των στόχων της κλιματικής αλλαγής. «Η Ευρώπη ήταν και παραμένει ηγέτιδα δύναμη στην πυρηνική τεχνολογία. Η Ελλάδα δεν διαθέτει πυρηνική ενέργεια. Δεν υπάρχει τρόπος να φτάσουμε στο ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπών χωρίς την πυρηνική ενέργεια. Επενδύουμε, λοιπόν, ως Ευρωπαίοι, στην επόμενη γενιά μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στο μικροσκόπιο οι αντιδραστήρες «τσέπης»
Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMR) έρχονται να δώσουν τη λύση, καθώς είναι ασφαλέστεροι, φθηνότεροι, ταχύτεροι και ευκολότεροι στην κατασκευή απ’ ό,τι οι εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας. Ακριβώς επειδή είναι μικροί, μπορούν να μεταφερθούν και να εγκατασταθούν σε απομακρυσμένα περιβάλλοντα, όπου συνήθως βρίσκονται ενεργοβόρες βιομηχανίες.
Τα πλεονεκτήματα των πυρηνικών «τσέπης», όπως αλλιώς λέγονται, είναι σημαντικά, για αυτό και προωθούνται εντόνως και επίσημα από την Ε.Ε. Σύμφωνα με την τελευταία, λόγω του μικρού μεγέθους τους μπορούν πιο εύκολα οι χειριστές να σβήσουν αυτές τις μονάδες, ενώ ταυτόχρονα τα συστήματα ασφαλείας που διαθέτουν λειτουργούν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα αποσυνδέοντας ουσιαστικά σε περίπτωση ατυχήματος κρίσιμα μέρη του εξοπλισμού. Μπορούν, επίσης, να αντικαταστήσουν μονάδες που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα και να ενσωματωθούν σε ενεργειακούς κόμβους συνδυαστικά με ΑΠΕ και υδρογόνο.
Η Ελλάδα έχει δείξει το ενδιαφέρον της για συμμετοχή σε ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα για την επόμενη γενιά μικρών αρθρωτών πυρηνικών αντιδραστήρων και παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της τεχνολογίας.
Πάντως, ο πρόεδρος της ΔΕΗ, Γιώργος Στάσσης, είχε προβλέψει πως οι μικροί πυρηνικοί αντιδραστήρες θα παίξουν κομβικό ρόλο στο ηλεκτρικό σύστημα του μέλλοντος. Τον δρόμο, άνοιξε, πρόσφατα, λοιπόν, ο πρωθυπουργός αλλά η έρευνα και η ανάπτυξη σε αυτήν την τεχνολογία έχει ακόμη μέλλον, καθώς μέχρι να βγουν τα πρώτα συμπεράσματα και να μπορέσουν να αξιοποιηθούν, ώστε να χτιστούν τέτοιες ευέλικτες μονάδες, χρειάζεται αρκετός καιρός ακόμη.
Ο αντιδραστήρας «Κοζλοντούι» και η είσοδος της Ελλάδας
Το Κοζλοντούι είναι ο μοναδικός πυρηνικός σταθμός της Βουλγαρίας, με εγκατεστημένη ισχύ 2.000 MW. Το 2022, η χώρα αποφάσισε να εγκαταλείψει το έργο του πυρηνικού εργοστασίου Μπέλενε και να κατασκευάσει περισσότερους αντιδραστήρες στο Κοζλοντούι. Σκοπός είναι το έργο να τεθεί σε πλήρη λειτουργία έως το 2035.
Στο τραπέζι έχει πέσει, λοιπόν, η μετοχική είσοδος της Ελλάδας στον πυρηνικό αυτόν αντιδραστήρα. «Υπάρχει ενδιαφέρον από Ελλάδα, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία πιθανώς. Πρέπει όμως να αποφασίσουν τι προτιμούν –όπως κι εμείς, τι είναι πιο κερδοφόρο για εμάς– αν μπουν στο έργο ως επενδυτές ή να είναι με σταθερές συμβάσεις για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Από ότι ακούω φαίνεται ότι προτιμούν τη δεύτερη επιλογή, αλλά η συζήτηση είναι ανοιχτή», είχε δηλώσει ο Βούλγαρος πρωθυπουργός.
Εναλλακτική επιλογή θα ήταν, επίσης, μια 20ετής συμφωνία αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας: να συνάψει, δηλαδή, η Ελλάδα μια μακροπρόθεσμη συμφωνία με τον πυρηνικό σταθμό, ένα διμερές συμβόλαιο (PPA), σε ανταγωνιστικές τιμές, προκειμένου να αγοράζουμε μέρος από την πρόσθετη παραγωγή. Βέβαια, η συνεργασία με τη Βουλγαρία είναι ακόμη σε επίπεδο παρασκηνιακών συζητήσεων, χωρίς κάποια επίσημη εξέλιξη. Προς ώρας, παραμένουμε στη φάση των σχετικών συζητήσεων και δεν υπάρχουν σκέψεις για παρόμοια επένδυση στη χώρα μας.
Σήμερα, υπάρχουν περισσότερα από 80 σχέδια SMR σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης σε 18 χώρες. ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, Ιαπωνία και Νότια Κορέα αναπτύσσουν ενεργά τα δικά τους σχέδια. Τα «πρωτεία», έχουν, όμως, η Ρωσία και η Κίνα καθώς συνέδεσαν τα πρώτα SMR στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας το 2019 και το 2021, αντίστοιχα.
Το success story της Γαλλίας και η ευρωπαϊκή τάση
Οι προασπιστές της πυρηνικής ενέργειας εξακολουθούν να επιμένουν πως η συμβολή των πυρηνικών είναι απαραίτητη για τη μείωση των εκπομπών καυσαερίων κατά 55% μέχρι το 2030, στόχος που έχει θέσει η ΕΕ. Τρανταχτό παράδειγμα, άλλωστε, αποτελεί η Γαλλία, της οποίας το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας το προμηθεύεται από πυρηνική ενέργεια. Η Γαλλία διαθέτει 18 εμπορικούς πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, με συνολικά 56 λειτουργικούς αντιδραστήρες.
To ενεργειακό της εμπορικό ισοζύγιο αποτελεί σημαντικό επίτευγμα, καθώς το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχει ενισχύσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας κατά 500% και αναμένεται για μια χρονιά-ρεκόρ. Οι συνολικές πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας, που προέρχεται από την πυρηνική, μόνο τους πρώτους τρεις μήνες της χρονιάς, έφτασαν τις 19.684 γιγαβατώρες. Όμως κι άλλες χώρες της Ευρώης «τοποθετούν» την πυρηνική ενέργεια ψηλά στην πολιτική τους ατζέντα. Ιταλία, Σερβία, Τουρκία και Ρουμανία, έχουν ήδη αρχίσει «συζητήσεις».
Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί, ότι οι δυσκολίες που ανακύπτουν γύρω από τη βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας δεν είναι λίγες. Από τις καθυστερήσεις στα projects και τις υπερβάσεις στους προϋπολογισμούς, μέχρι τα τεχνικά ζητήματα, τις διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας και τους αυστηρούς κανονισμούς.
