Από τις παραμονές των Χριστουγέννων ξεκίνησε να καταγράφεται μία ανησυχητική και ραγδαία αύξηση στα κρούσματα του κορονοϊού στην επικράτεια, που οφείλεται στην «υπόγεια» διασπορά του στελέχους Όμικρον. Η νέα επιδημιολογική αύξηση, μετά τη σαφή ύφεση των τελευταίων εβδομάδων επιβεβαιώνει τους φόβους του καθηγητή Παθολογίας - Λοιμωξιολογίας Σωτήρη Τσιόδρα πως μέσα στο κύμα του στελέχους Δέλτα μπορεί να υποκρύπτεται ένα κύμα του στελέχους Όμικρον, όπως επισημαίνουν πολλοί επιστήμονες από την εγχώρια ακαδημαϊκή κοινότητα, που παρακολουθούν με ανησυχία της ανοδική πορεία της επιδημιολογικής καμπύλης της πανδημίας.
Ανάμεσα τους και ο ομότιμος καθηγητής ιατρικής ΕΚΠΑ και διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής Γιάννης Τούντας και ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας Ηλίας Μοσιαλος από το London School of Economics.
Ο καθηγητής Γιάννης Τούντας εξηγεί ότι στη δεδομένη συγκυρία, ένας στους τρεις εμβολιασμένους ανθρώπους (με δύο δόσεις) είναι πλήρως θωρακισμένος έναντι του στελέχους Όμικρον και συνεπώς θα πρέπει να τηρούνται κι όλα τα άλλα μέτρα προστασίας, που έχει συστήσει η Επιτροπή των Εμπειρογνωμόνων και έχει υιοθετήσει η Πολιτεία.
Σε ό,τι αφορά την μεγάλη συζήτηση που γίνεται για το αν τα πρόσθετα μέτρα λήφθηκαν την σωστή στιγμή κι αν θα έπρεπε κι άλλα μέτρα να ληφθούν νωρίτερα από τις 3 Ιανουαρίου 2022, όπου και πρόκειται να «ανοίξει η βεντάλια» των πρόσθετων περιορισμών, ο καθηγητής Γ. Τούντας υποστηρίζει ότι είναι προς τη σωστή κατεύθυνση η απόφαση να υπάρξει μια εορταστική ανάπαυλα λίγων ημερών.
Και διευκρινίζει πως επειδή έχουμε πολλά ανοιχτά μέτωπα στην οικονομία και στην ψυχική υγεία των πολιτών - η οποία είναι σε ιδιαιτέρως κακή κατάσταση - η κυβέρνηση έπρεπε να κρατήσει ισορροπίες και ορθώς επέλεξε να δώσει μια…. ανάσα λίγων ημερών στην εορταστική περίοδο καταρχάς για να δουλέψει η οικονομία. Αυτή η «ανάσα» είναι εξίσου απαραίτητη για να μπορέσει ο κόσμος να χαλαρώσει αυτές τις μέρες καθώς πραγματικά το στρες, η κατάθλιψη, η ανησυχία και ο φόβος έχουν κυριεύσει την κοινωνία.
Όπως θυμίζει ο Γ. Τούντας, η δημόσια υγεία και η οικονομία είναι συγκοινωνούντα δοχεία όπως ισχύει και για την ψυχική και τη σωματική υγεία. Αν λοιπόν καταρρακωθεί η οικονομία και η ψυχική υγεία τότε ο αντίκτυπος στην υγεία των πολιτών θα είναι γρήγορος και καταλυτικός.
Σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα υπογραμμίζει πως πρέπει να διασκεδάσουμε με προσοχή, με τον Γ. Τούντα να επισημαίνει πως μετά από κοινωνικές εκδηλώσεις που θα συναντήσουμε ανθρώπους έξω από την κοινωνική μας «φούσκα» (δηλαδή ανθρώπους με τους οποίους δεν συναντιόμαστε επί καθημερινής βάσεως) θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας γυρνώντας στο σπίτι σαν να ήμασταν θετικοί στον κορονοϊό και να προφυλάσσουμε τους ηλικιωμένους και τους ευπαθείς συγγενείς μας.
Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να κρατάμε αποστάσεις από τα άλλα μέλη της οικογένειας, να φοράμε μάσκα, να απολυμαίνουμε τακτικά τα χέρια μας με απολυμαντικό και να μην μοιραζόμαστε αντικείμενα (ποτήρια, μαχαιροπίρουνα, βούρτσες, χτένες κτλ) και να κάνουμε καθημερινά ή κάθε δύο ημέρες τεστ (self test ή rapid test).Επίσης, σε αυτές τις γιορτές είναι προτιμότερο να διασκεδάσουμε με ανθρώπους με τους οποίους συμβιώνουμε σε καθημερινή βάση ή βλεπόμαστε πολύ συχνά.
Η αναμενόμενη απότομη αύξηση των κρουσμάτων στην Ελλάδα ξαναφέρνει στο τραπέζι των συζητήσεων την πιθανότητα να κλείσουν τελείως τα κέντρα διασκέδασης το βράδυ, αμέσως μετά τις γιορτές ώστε να μην υπάρξει μεγάλη ζημιά στην οικονομία.
Ηλ. Μόσιαλος: Ένα 10% έως και 20% των νέων διαγνώσεων οφείλονται στην Όμικρον
Από τη δική του τη μεριά ο καθηγητής πολιτικής υγείας και διευθυντής του London School of Economics Health Ηλίας Μόσιαλος διαπιστώνει προβληματισμένος ότι από τον υπερβολικό πανικό των πρώτων ημερών, πως έχουμε μπροστά μας ένα πολύ μεταδοτικό στέλεχος το οποίο θα προκαλέσει τεράστια αύξηση κρουσμάτων και τεράστια πίεση στο σύστημα υγείας, δεν πρέπει να πάμε στην άλλη άκρη, δηλαδή στον εφησυχασμό θεωρώντας ότι το στέλεχος αυτό προκαλεί ήπια νόσηση. Τουλάχιστον μέχρι να βεβαιωθούμε ότι τα ενθαρρυντικά στοιχεία που λαμβάνουμε από τη Νότιο Αφρική αλλά και από την Μεγάλη Βρετανία και την Δανία δεν σχετίζονται αποκλειστικά με το νεαρό της ηλικίας των ανθρώπων που μολύνονται.
Μιλώντας στο δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΪ το βράδυ του Σαββάτου ο Η. Μοσιαλος ξεκαθάρισε απο το Λονδίνο ότι είναι σίγουρο πως έχουμε ένα υπερμεταδοτικό στέλεχος μπροστά μας. Από την άλλη μεριά όμως φαίνεται πραγματικά να προκαλεί ήπιες νοσήσεις, ωστόσο θα πρέπει να δούμε στην πράξη ο συνδυασμός αυτός πώς μεταφράζεται σε πίεση στο σύστημα υγείας προτού πάρουμε μία βαθιά ανάσα και πιστέψουμε πως οδεύουμε προς το τέλος της πανδημίας.
Στη Μ. Βρετανία το ποσοστό εμβολιασμού είναι πάρα πολύ ψηλό αγγίζει το 90% και είναι σχεδόν όλοι οι ηλικιωμένοι εμβολιασμένοι ενώ το 50% του πληθυσμού έχει κάνει την τρίτη δόση. Γι’ αυτό άλλωστε η εξέλιξη εκεί της Όμικρον μπορεί να είναι διαφορετική από ό,τι σε μια χώρα σαν την Ελλάδα.
Στην πατρίδα μας σύμφωνα με τον Η. Μόσιαλο ένα ποσοστό 10% έως και 20% των νέων διαγνώσεων οφείλονται στην Όμικρον και λόγω της απότομης αύξησης που θα υπάρξει μέσα στις επόμενες βδομάδες -όπου το στέλεχος θα καταστεί κυρίαρχο -ίσως χρειαστεί να ληφθούν σκληρές αποφάσεις, όπως για παράδειγμα ένα τοπικό lock down μίας περιοχής που θα ξεφύγει επιδημιολογικά.
Τα σημάδια που μας έρχονται τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την υπερμεταδοτικότητα του νέου στελέχους αλλά και την ανάγκη λήψης πρόσθετων μέτρων για τον περιορισμό της διασποράς είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά. Η αύξηση των κρουσμάτων εξαιτίας της Όμικρον στην Ευρώπη είναι τόσο μεγάλη που αρκετές επιχειρήσεις ξεμένουν από εργαζόμενους καθώς οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί έχουνε ήπια συμπτώματα και μένουν στο σπίτι με αναρρωτική άδεια- και γι’ αυτό άλλωστε αναθεωρούνται τα πρωτόκολλα ώστε οι εργαζόμενοι να επιστρέφουν στη δουλειά τους νωρίτερα.
Αύξηση στις ημερήσιες νοσηλείες
Εντός των συνόρων η επιδημιολογική ύφεση των τελευταίων εβδομάδων δείχνει να έχει αντιστραφεί και ήδη καταγράφεται αύξηση στις ημερήσιες νοσηλείες, ενώ στα ευχάριστα νέα των ημερών περιλαμβάνεται μια σαφής αποκλιμάκωση των διασωληνωμένων ασθενών.
Στους θανάτους καταγράφεται με πολύ πιο αργούς ρυθμούς μείωση, ενώ πληθαίνουν τα περιστατικά νεαρών ατόμων που νοσούν βαριά καθώς είναι ανεμβολίαστα και νοσηλεύονται σε κρίσιμη κατάσταση, με έναν 20χρονο στον «Ευαγγελισμό» να δίνει σκληρή μάχη στη ΜΕΘ για να κρατηθεί στη ζωή. Παράλληλα παρατηρείται αύξηση του ιικού φορτίου ειδικά στην Θεσσαλονίκη, αλλά και του επιδημιολογικού φορτίου, καθώς προφανώς το στέλεχος Όμικρον είναι γύρω μας-αυτό πλέον φαίνεται και από τις συγκεντρώσεις του ιικού φορτίου στα λύματα.
Ακριβώς επειδή το στέλεχος Όμικρον είναι εξαιρετικά μεταδοτικό εκτιμάται ότι θα προκαλέσει σε μικρό χρονικό διάστημα μία γενικότερη αύξηση του συνολικού επιδημιολογικού φορτίουστα μεγάλα αστικά κέντρα και σταδιακά σε όλη την επικράτεια. Ήδη στην Αττική καταγράφεται καθημερινά αρνητικό ρεκόρ κρουσμάτων ενώ δυσοίωνα είναι και τα νέα ευρήματα μελετών που εκτιμούν ότι αν ο κορονοϊός υποστεί κι άλλες μεταλλάξεις (όχι πολλές, μία με δύο) θα προκύψει ένα στέλεχος που δεν θα το πιάνει κανένα από τα υπάρχοντα εμβόλια.
Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων και η Όμικρον
Τα υπάρχοντα εμβόλια αναπτύχθηκαν για το στέλεχος της Γουχάν έναντι του οποίου ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικά, κοντά στο 90-95%. Όταν επικράτησε το στέλεχος Άλφα (το βρετανικό), η αποτελεσματικότητα των εμβολίων μειώθηκε λίγο κατεβαίνοντας στο 80%, ενώ όταν επικράτησε το στέλεχος Δέλτα, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων μειώθηκε περαιτέρω κάτω από το 70% και τώρα με το στέλεχος Όμικρον κυμαίνεται πλέον κοντά στο 40%. Πολύ μεγαλύτερη μείωση έχει υποστεί η αποτελεσματικότητα των μονοκλωνικών αντισωμάτων, που έχουν καταστεί αναποτελεσματικά σε πολύ μεγάλο βαθμό. Συγκεκριμένα από τα 7 μονοκλωνικά αντισώματα που έχουν αναπτυχθεί σε εργαστήρια, μόνο ένα εξακολουθεί να δουλεύει έναντι του νέου στελέχους του κορονοϊού.
Ο καθηγητής φαρμακολογίας Αχιλλέας Γραβάνης από το πανεπιστήμιο της Κρήτης εξηγεί πως τα μονοκλωνικά αντισώματα σε αντίθεση με το εμβόλιο που είναι πολυκλωνικό σχεδιάζονται κι αναπτύσσονται με βάση μια πολύ συγκεκριμένη περιοχή της πρωτεΐνης ακίδας, γεγονός που σημαίνει ότι αν η πρωτεΐνη ακίδα στην συγκεκριμένη περιοχή υποστεί πολλές μεταλλάξεις τότε αυτά παύουν να είναι αποτελεσματικά.
Στον αντίποδα επειδή ο εμβολιασμός επάγει κι άλλους μηχανισμούς προστασίας όπως είναι η κυτταρική ανοσία η οποία δεν επηρεάζεται από τα εξουδετερωτικά αντισώματα είναι πολύ πιο δύσκολο να σταματήσουν να «δουλεύουν» τελείως τα εμβόλια. Ευτυχώς τα αντιικά σκευάσματα εξακολουθούν να δουλεύουν γιατί δεν στοχεύουν στην πρωτεϊνη ακίδα (που συγκεντρώνει περισσότερες από 30 μεταλλάξεις στο στέλεχος Όμικρον), αλλά σε εντελώς διαφορετικούς στόχους και συγκεκριμένα σε ένζυμα.
Κρίσιμος «πιλότος» τα φετινά Χριστούγεννα
Πάντως οι προειδοποιήσεις που μας έρχονται από παντού υποδηλώνουν ότι τα φετινά Χριστούγεννα θα αποτελέσουν ένα κρίσιμο «πιλότο» για το επόμενο τρίμηνο-οπότε και αναμένεται να ξεδιπλωθεί η κυριαρχία της Όμικρον. Στην πατρίδα μας ένας πρόσθετος βαθμός δυσκολίας σε αυτή τη νέα «πρόκληση» οφείλεται στο γεγονός ότι το 30% του εγχώριου πληθυσμούεξακολουθεί να παραμένει ανεμβολίαστο. Αυτό καθιστά ολοένα και πιο επιτακτική την ανάγκη της επέκτασης του υποχρεωτικού εμβολιασμού.
Από την εγχώρια επιστημονική κοινότητα πολλές φωνές -μεταξύ των οποίων του ομότιμου καθηγητή ιατρικής και διευθυντή του ΙΚΠΙ Γιάννη Τούντα, αλλά και του καθηγητή Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ)Αλκιβιάδη Βατόπουλου να υποστηρίζουν πως θα πρέπει η κυβέρνηση να αποφασίσει την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού είτε καθολικά για τον ενήλικο πληθυσμό ή προοδευτικά ανά ηλικιακές ή επαγγελματικές ομάδες.
