Ολοκληρώθηκε χθες το απόγευμα στις Βερσαλλίες το άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που είχε ούτως ή άλλως προγραμματισμένο η γαλλική προεδρία της ΕΕ, χωρίς βέβαια να μπορεί να φαντασθεί όταν το σχεδίαζε ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα έφερνε τα πάνω κάτω και στο άτυπο αυτό Συμβούλιο θα συζητούνταν θέματα που αφορούν την ίδια την ύπαρξη και το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης. Θέματα που η επίλυσή τους θα αποτελούσε στην κυριολεξία ένα ραντεβού της Ευρώπης με την Ιστορία.
Τα αποτελέσματα όμως των συζητήσεων δεν ήταν ανάλογα των προσδοκιών. Η «δήλωση» των 27 (δεν ονομάζεται, ως συνήθως, «συμπεράσματα» επειδή το Συμβούλιο ήταν άτυπο) είναι γεμάτη από διακηρύξεις καλών προθέσεων, μερικές φορές ρηξικέλευθων, οι οποίες όμως δεν μεταφράζονται σε συγκεκριμένα μέτρα, ανάλογα τουλάχιστον με αυτά που αναμένονταν από τις μέχρι σήμερα συζητήσεις στο παρασκήνιο.
Δεν συμβαίνει πρώτη φορά αυτό, αντίθετα μέχρι και σύνηθες μπορεί να χαρακτηρισθεί, ειδικά σε ό,τι αφορά τις μεγάλες ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις, οι οποίες οδηγούν στον επιδιωκόμενο στόχο μέσα από ενδιάμεσες στάσεις των οποίων η διάρκεια ενίοτε απογοητεύει τον ταξιδιώτη. Αυτό έγινε και στην τελευταία μεγάλη διαπραγμάτευση του 2020 που οδήγησε στην ιστορική απόφαση του κοινού δανεισμού και της δημιουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης. Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν το χθεσινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αποτελεί μια τέτοια στάση και όχι το τέρμα της διαδρομής. Αυτό όμως δεν πρέπει να εμποδίσει την αξιολόγηση των αποφάσεων που λήφθηκαν και όσων τις επηρέασαν.
Το βασικό «έλλειμμα» των χθεσινών αποφάσεων είναι η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην από ημερών κυοφορούμενη ιδέα ενός νέου «ευρω-ομολόγου» με σκοπό την κάλυψη των αναγκών που δημιουργεί για την ΕΕ ο πόλεμος στην Ουκρανία, κυρίως από ενεργειακή αλλά και από αμυντική άποψη. Αντ’ αυτού, ως χρηματοδοτική λύση στο μεγάλο πρόβλημα προτείνεται «η καλύτερη χρήση των πόρων της ΕΕ». Δεν ξέρουμε κατά πόσον ήταν αναγκαίο ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να προταθεί το αυτονόητο.
Είναι κοινός τόπος ότι την ιδέα της σύναψης νέου κοινού δανείου προωθούσε ο Εμ. Μακρόν, συνεπικουρούμενος από άλλους ηγέτες, με τον Κυρ.Μητσοτάκη στην πρώτη γραμμή και με συγκεκριμένες προτάσεις. Η – σφοδρή - αντίδραση ήλθε από τον «συνήθη ύποπτο», τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε, με τον οποίο δυστυχώς συμπαρατάχθηκε ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ενώ πίσω τους σίγουρα κρύφτηκαν οι υπόλοιποι «frugal». Λέμε δυστυχώς για τον Γερμανό καγκελάριο επειδή ο ίδιος, ως υπουργός Οικονομικών της Α. Μέρκελ, θεωρείται ως ο άτυπος αρχιτέκτονας της ιστορικής απόφασης για το Ταμείο Ανάκαμψης και τον πρώτο μεγάλης έκτασης κοινό δανεισμό.
Το βασικό επιχείρημα του Μαρκ Ρούτε ήταν ότι από τα 800 δισεκατομμύρια ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης έχουν μέχρι σήμερα διατεθεί μόνο τα 74 και επομένως μπορούν να χρησιμοποιηθεί μέρος των υπολοίπων για κάλυψη των νέων αναγκών χωρίς να χρειάζεται νέος δανεισμός. Επειδή δυσκολευόμαστε να δεχθούμε ότι ο Ολλανδός πρωθυπουργός προβάλλει αυτούς τους ισχυρισμούς από άγνοια, το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε είναι ότι χρησιμοποιεί παραπλανητικά κάποια στοιχεία για να δημιουργήσει ψευδείς εντυπώσεις που ενισχύουν τις απόψεις του.
Αφήνει λοιπόν ο κ. Ρούτε να εννοηθεί ότι υπάρχει καθυστέρηση – και συνακόλουθη αδυναμία - στην απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, αποσιωπώντας ότι είναι εξαετής η περίοδος απορρόφησής τους και είναι τουλάχιστον πρόωρο – αν όχι υποβολιμαίο – να συνάγεται και να προβάλλεται ο συγκεκριμένος βαθμός απορρόφησης ως αδυναμία, η οποία μάλιστα πρέπει να οδηγήσει σε άλλη χρήση τους πόρους αυτούς.
Λησμονεί επίσης ο Ολλανδός πρωθυπουργός ότι χώρες όπως η Ελλάδα ήταν έτοιμες να εισπράξουν την πρώτη δόση του Ταμείου Ανάκαμψης ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο και η Επιτροπή ανεξήγητα μετέθεσε τον χρόνο είσπραξης για τον τρέχοντα Μάρτιο. Αγνοεί επίσης ηθελημένα ότι οι το ύψος των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, συνολικά αλλά και για κάθε χώρα, δεν ήταν αυθαίρετο αλλά αποφασίστηκε στη βάση αναλυτικών υπολογισμών των συγκεκριμένων αναγκών ανάκαμψης των κρατών μελών. Χρήση των πόρων αυτών για άλλους σκοπούς σημαίνει ότι υπονομεύεται συνειδητά η προσπάθεια ανάκαμψης των οικονομιών της ΕΕ. Αυτό επιδιώκει ο Ολλανδός πρωθυπουργός; Ελπίζουμε όχι.
Να θυμηθεί επίσης ο κ. Ρούτε, ή να μάθει αν δεν το ξέρει, ότι ενώ αρκετά από τα προγράμματα του ελληνικού ΕΣΠΑ 2021-2027 ήταν έτοιμα να εγκριθούν – και να αποδεσμευθεί η πρώτη χρηματοδότησή τους – ήδη πριν το τέλος του 2021, η Επιτροπή μετέθεσε αναιτιολόγητα δύο φορές τον χρόνο έγκρισής τους, θέτοντας την τελευταία φορά ως στόχο έγκρισης το τρίτο δεκαήμερο του Μαϊου 2022.
Για λόγους πληρότητας της αξιολόγησης, λέγεται, όπως τουλάχιστον ακούσαμε, ότι ψέλλισε η αρμόδια Επίτροπος στο πρόσφατο άτυπο Συμβούλιο υπουργών Συνοχής, προκαλώντας τη μήνιν σχεδόν όλων των συμμετεχόντων υπουργών. Και όλα αυτά μεσούσης της κρίσης της πανδημίας στην οποία προστέθηκε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ας σημειωθεί ότι το πρώτο draft του ελληνικού ΕΣΠΑ υπεβλήθη τον Ιούνιο 2020. Σήμερα, δύο ολόκληρα χρόνια μετά, δεν έχει εγκριθεί κανένα ελληνικό πρόγραμμα, αλλά και κανένα άλλο πρόγραμμα από οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος.
Επιστρέφοντας σε αυτή καθ' εαυτήν τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα συνταχθούμε με την καλύτερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία αποτελεί έναν ενδιάμεσο σταθμό ωρίμανσης μεγάλων, υπαρξιακών για την ΕΕ ζητημάτων, με βάσιμη προοπτική να φθάσουμε σε ουσιαστική λύση στο ερχόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 24-25 Μαρτίου. Το ραντεβού της ΕΕ με την Ιστορία δεν ματαιώθηκε στις Βερσαλλίες, απλώς αναβλήθηκε για λίγο. Η σοβαρότητα της κατάστασης δεν επιτρέπει άλλη ερμηνεία.
* Ο Αλέκος Κρητικός είναι πρώην στέλεχος ΕΕ, πρώην Γεν. Γραμματέας στα υπουργεία Ανάπτυξης και Εσωτερικών, Ειδικός Σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ
