Ευρωπαϊστές αλλά ταυτόχρονα και ευρωσκεπτικιστές. Οικονομικά φιλελεύθεροι αλλά με προτίμηση στην εργασιακή ασφάλεια με επίκεντρο το Δημόσιο. Πολιτικά μετριοπαθείς αλλά και δύσπιστοι έναντι του πολιτικού συστήματος. Με εμπιστοσύνη απέναντι στην επιστήμη αλλά με επιφυλάξεις έναντι των εμβολίων. Κατά της ρωσικής ηγεσίας για τον πόλεμο αλλά όχι καθολικά υπέρ του Ζελένσκι.
Το προφίλ των νέων, έτσι όπως σκιαγραφείται μέσα από τις απαντήσεις τους στις έρευνες της ΔιαΝΕΟσις «Τι πιστεύουν οι Έλληνες» για μια σειρά ζητημάτων, αναδεικνύεται σύνθετο και σε ένα βαθμό αντιφατικό. Υπό αυτή την έννοια, συμπίπτει σε αρκετά σημεία με μια σειρά σταθερών και διαχρονικών στοιχείων της πολιτικής μας κουλτούρας. Κατ’αρχάς με τον λαϊκισμό – τυπικό γνώρισμα του οποίου είναι η δυσπιστία έναντι των θεσμών συνολικά, πολιτικών, επιστημονικών και υπερ-εθνικών.
Επίσης με τον ρηχό οικονομικό φιλελευθερισμό και τον κρατισμό με την έννοια της επιδίωξης της κρατικής προστασίας σε οικονομικό επίπεδο. Ακόμη με το χαμηλό κοινωνικό κεφάλαιο που παραπέμπει στο χαμηλό βαθμό εμπιστοσύνης των ατόμων απέναντι σε ανθρώπους που βρίσκονται εκτός του στενού πυρήνα της οικογένειας. Επιπλέον με τη συχνή αμφιθυμία της ελληνικής κοινωνίας έναντι της Δύσης και της Ευρώπης σε σημαντικά ζητήματα.
Πιο αναλυτικά, σε επίπεδο γενικού προσανατολισμού, οι νεότεροι εμφανίζονται στην πλειονότητά τους ευρωπαϊστές αποτιμώντας θετικά την συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ και υποστηρίζοντας την παραμονή της στο ευρώ. Ταυτόχρονα, όμως διατηρούν προβληματισμούς ευρωσκεπτικιστικής κατεύθυνσης. Βάσει της έρευνας της Διανέοσις του 2020, οι 7 στους 10 πιστεύουν ότι τα μνημόνια αποτελούν «εφεύρημα των Ευρωπαίων για να εκμεταλλευτούν την χώρα μας».
Άποψη που είναι πλειοψηφική και στο σύνολο της κοινής γνώμης ανεξαρτήτως ηλικίας, ιδεολογίας και κομματικής προτίμησης. Aκόμη μοιρασμένες είναι οι απόψεις μεταξύ των νεών σχετικά με την συμβολή των μνημονίων στην αποτροπή της χρεοκοπίας και του Grexit. Όπως επίσης και στο αν η χώρα μπορούσε τελικά «να τα βγάλει πέρα μόνη της» χωρίς εξωτερική βοήθεια ή όχι.
Παρόμοια είναι η εικόνα και σε επίπεδο οικονομικών αντιλήψεων. Για την βελτίωση της οικονομίας την οποία θεωρούν ως το σημαντικότερο πρόβλημα της χώρας, προκρίνουν κατ’αρχάς οικονομικές πολιτικές φιλελεύθερου προσανατολισμού: λιγότερους φόρους και λιγότερη γραφειοκρατία.
Συναφώς στην πλειονότητά τους (άνω του 55%) εκτιμούν ότι το κράτος επεμβαίνει υπερβολικά στην οικονομία κι εμποδίζει τον ιδιωτικό τομέα να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, σε αντίθεση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία που επιζητούν περισσότερο κράτος. Ωστόσο όταν οι νεότεροι καλούνται να επιλέξουν εργασία, προτάσσουν το κριτήριο της εργασιακής ασφάλειας προτιμώντας κυρίως θέσεις μισθωτής απασχόλησης με επίκεντρο το Δημόσιο.
Σύνθετη είναι η εικόνα και σε επίπεδο πολιτικών αντιλήψεων. Οι περισσότεροι εμφανίζονται πολιτικά μετριοπαθείς καθώς αυτο-προσδιορίζονται πλειοψηφικά στον ευρύτερο «μεσαίο» χώρο (κέντρο, κεντροαριστερά, κεντροδεξιά). Επίσης είναι θετικά διακείμενοι έναντι του φιλελευθερισμού, σε μεγαλύτερο βαθμό συγκριτικά με άλλα ιδεολογικά ρεύματα.
Όμως, αποφεύγουν μια πιο ενεργό συμμετοχή στα κοινά επιδεικνύοντας χαμηλότερο ενδιαφέρον συγκριτικά με τους μεγαλύτερους. Εκφράζουν ακόμη δυσπιστία έναντι της πολιτικής εκτιμώντας σε ποσοστά άνω του 80% πως «οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για αυτά που σκέπτονται άνθρωποι όπως εκείνοι».
Αναφορικά με το μεταναστευτικό, από τη μία πλευρά οι πιο νέοι σε ηλικία, από 17 έως 24 ετών, στέκονται θετικά έναντι των μεταναστών σε αντίθεση με τους πολίτες 25-39 που τηρούν πιο αρνητική στάση ευθυγραμμιζόμενοι με τους μεγαλύτερους. Ωστόσο, η μεγάλη πλειονότητα επιζητά στη διαχείριση του μεταναστευτικού την υλοποίηση αυστηρότερων πολιτικών από αυτές που εφαρμόζονται σήμερα. Άποψη που είναι πλειοψηφική στο σύνολο των πολιτών ανεξαρτήτως ηλικίας.
Παρόμοια είναι η εικόνα και στην περίπτωση της πανδημίας. Οι περισσότεροι νέοι δείχνουν να εμπιστεύονται επί της αρχής την επιστήμη υποστηρίζοντας πως όταν συγκρούεται με την θρησκεία κατά κανόνα έχει δίκιο. Παρ’όλα αυτά δείχνουν από επιφυλακτικοί έως αρνητικοί έναντι των εμβολίων και των αρμόδιων θεσμών διαχείρισης του κορονοϊού.
Σε ότι αφορά τον πόλεμο, οι περισσότεροι ανησυχούν έντονα για τις επιπτώσεις του, αξιολογούν αρνητικά την ρωσική ηγεσία και υποστηρίζουν παράλληλα την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης σε θέματα άμυνας κι εξωτερικής πολιτικής.
Ωστόσο, αν και οι θετικές γνώμες για τον πρόεδρο της Ουκρανίας είναι σχεδόν διπλάσιες από τις αντίστοιχες θετικές για τον Πούτιν, παραμένουν λιγότερες από τις αρνητικές γνώμες που συγκεντρώνει ο πρόεδρος Ζελένσκι. Ταυτόχρονα, η αξιολόγησή των νεότερων για την πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ δεν έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από τις εξελίξεις. Μόλις το 20% των νεότερων εκφράζει θετική γνώμη για τον πρόεδρο Μπάϊντεν.
Πιθανότατα, η ρίζα των παραπάνω διαπιστώσεων εντοπίζεται στην οικονομική κρίση και όσες την ακολούθησαν σε επιμέρους τομείς από το 2009 και μετά. Αυτή η διαρκής και πολυεπίπεδη κρίση των τελευταίων 13 ετών με επίκεντρο την οικονομία έχει επηρεάσει αρνητικά τις προσδοκίες των νεότερων, μειώνοντας την εμπιστοσύνη τους στην πολιτική και ευρύτερα τους θεσμούς.
Υπό αυτή την έννοια, η επάνοδος σε ισχυρή και διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανασύσταση της σχέσης εμπιστοσύνης. Αυτό που μένει να φανεί είναι εάν η διεθνής συγκυρία που επηρεάζει και την Ελλάδα επιτρέπει την αναγκαία αισιοδοξία.
*Ο Πάνος Κολιαστάσης είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης του Queen Mary University of London (QMUL), μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Η συνολική μελέτη του με θέμα «Τι Πιστεύουν Οι Νέοι» για την Διανέοσις έχει δημοσιευθεί στο www.dianeosis.org
