Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παρά τις προσπάθειες, οι Ρομά βιώνουν ακόμη εκτεταμένες διακρίσεις, ανισότητες, περιθωριοποίηση και πολλαπλές μορφές αποστέρησης και αποκλεισμού από τα θεμελιώδη δικαιώματα της εκπαίδευσης, της εργασίας, της αξιοπρεπούς στέγασης και των βασικών υπηρεσιών υγείας. Επίσης, αναγνωρίζεται ότι οι πολλαπλές διακρίσεις σε βάρος των Ρομά αποτελεί μία από τις βαθύτερες αιτίες κοινωνικού αποκλεισμού και διακρίσεων.
Στην Ελλάδα, οι υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης, το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και ο κοινωνικός αποκλεισμός καθιστούν τους Ρομά ως μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα, για την οποία το κράτος οφείλει να λαμβάνει ειδικά μέτρα προκειμένου να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για την κοινωνική τους ένταξη, συμπερίληψη, ίση συμμετοχή και ευημερία.
Στη βάση των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται από τις διεθνείς συνθήκες, ολοκληρώσαμε στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Υποθέσεων και θέσαμε σε ανοιχτή δημόσια διαβούλευση τη νέα Εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά 2021-2030 (ΕΣΚΕ Ρομά 2021 – 2030).
Απώτερος στόχος της νέας δεκαετούς στρατηγικής και του σχεδίου δράσης είναι η ολιστική αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής περιθωριοποίησης και των διακρίσεων σε βάρος των Ρομά, τα οποία αποτελούν ζητήματα που εξακολουθούν να καθιστούν τους Ρομά ως πολίτες β’ κατηγορίας. Πυξίδα και έμπνευση στον σχεδιασμό μας αποτέλεσαν οι κατευθύνσεις, προτεραιότητες και στόχοι, που έχουν τεθεί για την κοινωνική ένταξη των Ρομά στο ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο ως το 2030, στη Σύσταση της 12ης Μαρτίου 2021, καθώς και στις αρχές και στόχους του Σχεδίου Δράσης για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Στην κατάρτιση της νέας στρατηγικής συνέβαλαν ακαδημαϊκοί επιστημονικοί φορείς αλλά και όλα τα συναρμόδια υπουργεία (Δικαιοσύνης, Παιδείας, Υγείας, Εσωτερικών κλπ), και οργανισμοί, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο καθώς εκπρόσωποι των Ρομά. Όλοι συνεισέφεραν στην εις βάθος μελέτη των πολυδιάστατων ζητημάτων κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά στην Ελλάδα και στη ρεαλιστική αποτύπωση στρατηγικών δράσεων και παρεμβάσεων για την προώθηση της ισότητας, της κοινωνικοοικονομικής ένταξης και της ουσιαστικής συμμετοχής των Ρομά στην Ελληνική κοινωνία, στη βάση της ισότιμης και αποτελεσματικής άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.
Η νέα στρατηγική διαρθρώνεται σε τέσσερις (4) πυλώνες, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν τις εθνικές προτεραιότητες και στρατηγικούς στόχους, τα μέτρα πολιτικής και τις θεσμικές παρεμβάσεις για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά σε εθνικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
ΠΥΛΩΝΑΣ Ι. «Πρόληψη και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά»
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ. «Ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης των Ρομά σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά (εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία, κοινωνική φροντίδα και στέγαση)»
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ. «Πρόληψη και καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων σε βάρος των Ρομά»
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙV. «Προώθηση της ενεργού συμμετοχής των Ρομά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή».
Μέσα από 27 συνολικά Θεματικά Μέτρα, διαθρωμένα ανά Πυλώνα της νέας Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά 2021-2030 Ρομά και ένα πλέγμα γενικών ή ειδικών παρεμβάσεων/ έργων, με βάση τις υφιστάµενες ανάγκες της οµάδας στόχου και τους διαθέσιµους πόρους, θέτουμε τις βάσεις για την ισότιμη ένταξη και συμπερίληψη των Ρομά. Επιλεγμένες στρατηγικές συνεργασίες και συνέργειες με φορείς κομβικής σημασίας υποστηρίζουν την υλοποίηση εμβληματικών δράσεων και συστημικών παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση ειδικών ζητημάτων ένταξης των Ρομά. Η ενεργή συμμετοχή, διαβούλευση και ευαισθητοποίηση σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και σε συνεργασία µε συλλογικούς φορείς των Ρομά, την κοινότητα των Ροµά και την κοινωνία των πολιτών διασφαλίζεται σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού, υλοποίησης, παρακολούθησης και αναθεώρησης του Σχεδίου Δράσης της ΕΣΚΕ Ρομά 2021 – 2030.
Η νέα στόχευση επικεντρώνεται στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την ενεργή συμμετοχή των Ρομά στα κοινωνικά δρώμενα, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ως Έλληνες και Ευρωπαίοι πολίτες, και για την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή. Η βελτίωση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης χωρίς αποκλεισμούς, η δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης, η εν γένει βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, καθώς και η διαμόρφωση ευνοϊκότερων προϋποθέσεων για αναβάθμιση δεξιοτήτων, κοινωνική χειραφέτηση, ενδυνάμωση και ενεργή συμμετοχή των Ρομά, και ειδικά των νέων και γυναικών στην τοπική κοινωνία αποτελούν κομβικά πεδία παρέμβασης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην πρόληψη και καταπολέμηση των διακρίσεων και των στερεοτύπων, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τη διάσταση του φύλου και τα ζητήματα της συμπερίληψης και άρσης των όρων του εργασιακού αποκλεισμού των Ρομά. Επιπλέον, προωθείται η θέσπιση ρεαλιστικών και μετρήσιμων δεικτών και μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης των μέτρων και δράσεων Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά.
Η νέα Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά συνιστά αναγκαίο όρο για τη νέα Προγραμματική Περίοδο 2021-2027 με εφαρμογή στον Ειδικό Στόχο “Προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ένταξης των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, όπως οι Ρομά” του ΕΚΤ+. Παράλληλα, αποτελεί υποχρέωση της χώρας μας η παρακολούθηση της εφαρμογής της ανά διετία, όπως ορίζει το νέο Στρατηγικό Πλαίσιο της ΕΕ 2021-2030 και η Σύσταση του Συμβουλίου της 12ης Μαρτίου 2021 για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά.
*Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
