Η πρόσφατη «επιδημία» άγριων εγκλημάτων, αναίτιας και αδικαιολόγητης βίας, με θύτες νέους ανθρώπους, ακόμα και έφηβους που έγιναν στην πατρίδα μας, φέρνει στο προσκήνιο με τον πιο ανατριχιαστικό τρόπο την βαθιά διαταραχή την οποία υπέστη η ψυχική υγεία όλων κατά τον ενάμιση χρόνο της σκληρής μάχης με την πανδημία.
Βαρύτερο πλήγμα έχουν δεχτεί τα παιδιά και οι έφηβοι, που είδαν την καθημερινότητά τους να καταρρέει και τις ζωές τους να ξηλώνονται, καθώς εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων έχασαν ό,τι θεωρούσαν δεδομένο, όπως το σχολείο και οι παρέες.
Με αφορμή την διεξαγωγή του διεθνούς συνεδρίου με θέμα «Οι συνέπειες της COVID-19 στην Ψυχική Υγεία και στα συστήματα παροχής υπηρεσιών υγείας», που συνδιοργανώνουν το Υπουργείο Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το Liberal.gr χαρτογραφεί τις σοβαρές επιπτώσεις στον ψυχισμό και τη συναισθηματική ανάπτυξη/ωρίμανση των νέων από τα αλλεπάλληλα lockdown και κυρίως από το κλείσιμο των σχολείων και των εξωσχολικών δραστηριοτήτων, ειδικά των αθλητικών ακαδημιών, εκεί όπου οι νέοι υπό φυσιολογικές συνθήκες εκτονώνουν την αστείρευτη ενέργεια και τον ανταγωνισμό τους.
«H εκδήλωση της πανδημίας Covid-19 και η εξάπλωσή της σε όλο τον πλανήτη οδήγησε σε μια πρωτόγνωρη νέα πραγματικότητα. H εισβολή υπήρξε βίαιη και προκάλεσε συναισθήματα ανασφάλειας, αίσθημα απώλειας και καθημερινό άγχος που εξάντλησε σταδιακά παιδιά, εφήβους και τους ενήλικες του περιβάλλοντός τους.
Η κόπωση αυτή, ιδιαίτερα κατά τη δεύτερη καραντίνα εκφράστηκε με έλλειμμα προοπτικής και μια πρωτόγνωρη παραίτηση -απαισιοδοξία που συνυπάρχει με έντονο θυμό και ρητορική του μίσους (ειδικά απέναντι στο «διαφορετικό»)», αναφέρει η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Επιστημονική Υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας στο Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού», Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής.
Τα ευρήματα που συνέλεξε ομάδα έρευνας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ «Στρατηγικές Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας» είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, ειδικά κάτω από το βάρος των τελευταίων εξελίξεων, δηλαδή τους φόνους της Κάρολαϊν και της Γαρυφαλλιάς που διαπράχθηκαν με βίαιο τρόπο από τον σύζυγο ή σύντροφο τους.
Σύμφωνα λοιπόν με τα ευρήματα, η απομάκρυνση των παιδιών από τον φυσικό χώρο της σχολικής κοινότητας δυσκόλεψε τη μαθησιακή διαδικασία και εκτόξευσε τα ποσοστά διαδικτυακής εξάρτησης και τις e-συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Συγκεκριμένα, οι συμπεριφορές διαδικυακής εξάρτησης φτάνουν το 62,7% στον εφηβικό πληθυσμό, έναντι 40% προ καραντίνας, με περίπου 20% να εκδηλώνουν σοβαρή παραίτηση από καθημερινές υποχρεώσεις και δραστηριότητες.
Στα παιδιά αυτά παρατηρήθηκε σημαντική συσχέτιση με διατροφικές παρεκτροπές, υπερβαρότητα, έλλειμμα φυσικής άσκησης και επιβάρυνση της σωματικής τους υγείας, καθώς και με αναστροφή του ωραρίου του ύπνου, άγχος, καταθλιπτικό συναίσθημα και απόσυρση. Τα αγόρια ασχολούνται κυρίως με παιχνίδια-gaming και εκδηλώνουν θυμό, βίαιες συμπεριφορές και επιθετικότητα, ενώ τα κορίτσια επιδίδονται σε υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων με εκφράσεις εσωτερίκευσης και απόσυρσης, χαμηλής αυτοεκτίμησης και καταθλιπτικού συναισθήματος που μπορεί να φτάσει και το 40% (έναντι του 20% προ covid-19).
O αυτοτραυματισμός (cutting) παρουσιάζει επίσης αυξητική τάση στα κορίτσια και φτάνει το 10% (έναντι 3-5% προ covid), παραμένοντας μια σιωπηρή κραυγή για βοήθεια.
Όπως εξηγεί η αναπληρώτρια καθηγήτρια παιδιατρικής-εφηβικής ιατρικής Α. Τσίτσικα, ο διαδικτυακός εκφοβισμός και η ρητορική του μίσους σχεδόν διπλασιάστηκαν σε περιστατικά στην εποχή των lockdown. Αυτές οι επικίνδυνες συμπεριφορές καταγράφηκαν στο 50% (έναντι του 30% προ covid) και παρατηρήθηκαν απειλητικά, προσβλητικά μηνύματα, αποκλεισμός από ομάδες, αυθαίρετη χρήση προσωπικών δεδομένων και φωτογραφιών και ακραίες επιθέσεις βίας/στιγματισμός ομάδων (π.χ. ασιατικής καταγωγής, επαγγέλματα που σχετίζονται με την covid λοίμωξη, ασθενείς ή οικογένειες με ασθενή covid, ηλικιακές ομάδες με ευαλωτότητα, άτομα με αναπηρία, διαφορετικότητα κλπ).
Αυτό που πραγματικά εκτοξεύτηκε ήταν η ενδοοικογενειακή βία- από την συνύπαρξη τόσων ατόμων πολλές ώρες την ημέρα σε μικρούς χώρους και χωρίς καμία ασχολία για τα περισσότερα μέλη της οικογένειας. Η έκρηξη της ενδοοικογενειακή βίας καταγράφηκε στις γραμμές υποστήριξης οι οποίες αυξήθηκαν για να καλύψουν την αυξημένη ανάγκη.
Άλλο ένα ανησυχητικό φαινόμενο που γιγάντωσε η πανδημία ήταν η σχολική άρνηση που παγιώθηκε με τη μορφή σχολικής διαρροής (φυγής από το σχολείο) σε ποσοστό άνω του 10% πανελλαδικά για τις υποχρεωτικές βαθμίδες εκπαίδευσης, ενώ παιδιά με προϋπάρχουσες δυσκολίες παλινδρόμησαν και χρειάστηκαν ειδική παρέμβαση και μεταβολή της θεραπευτικής τους προσέγγισης (για παράδειγμα παιδιά με νευροαναπτυξιακές διαταραχές, φάσμα αυτισμού, ΔΕΠ-Υ, διαταραχές πρόσληψης τροφής, ψυχοκοινωνική δυσλειτουργία).
Τα παιδιά πρόσφυγες και τα παιδιά οικογενειών με χαμηλό βιοτικό/οικονομικό επίπεδο οικογένειας και εκπαιδευτικό επίπεδο γονέων είχαν σημαντικά δυσμενέστερες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχοκοινωνική τους υγεία, με συνέπεια να βιώνουν χρόνιο και απειλητικό stress.
Στα μικρότερα παιδιά οι εκδηλώσεις είναι άτυπες με εκρήξεις θυμού, έντονες φοβίες, μη συνεργασία και αντίδραση, μεταβολές στο παιχνίδι και το συναίσθημα. Τα παιδιά σε προσχολικές ηλικίες μπορεί να έχουν σημαντικές αναπτυξιολογικές επιπτώσεις λόγω μειωμένων ερεθισμάτων στο φυσικό κόσμο, μεταβολής της γλώσσας του σώματος και περιορισμού της αίσθησης της αφής, δεδομένου ότι στις ηλικίες αυτές δημιουργούνται πληθώρα εγκεφαλικών συνάψεων που θα χρησιμεύσουν ως εφαλτήριο στη μελλοντική επιλογή νευρολογικών μονοπατιών που θα ενισχυθούν με την εξάσκηση.
Τέλος επηρεάστηκε και η σεξουαλική λειτουργικότητα των εφήβων και χάθηκε ο ρομαντισμός τους. Σε μια ηλικία που η εξερεύνηση και ο πειραματισμός σχετικά με τη σεξουαλική υγεία έχει θεμελιώδη σημασία για την μελλοντική σεξουαλική λειτουργικότητα και τη δημιουργία της προσωπικής ταυτότητας/αυτοεκτίμησης, οι καραντίνες έπληξαν τον εφηβικό ρομαντισμό. Πολλοί έφηβοι απομακρύνθηκαν και βίωσαν απώλεια με τη βίαιη διακοπή της σχέσης, ενώ επηρεάστηκε και η σχολική τους επίδοση.
Οι νέοι μουδιασμένοι και αμήχανοι βρήκαν για άλλη μια φορά διέξοδο στο διαδίκτυο. Ενισχύθηκαν τα διαδικτυακά ραντεβού, το sexting και το διαδικτυακό sex. Ειδικότερα στα αγόρια παρατηρείται συμπεριφορά εξάρτησης από τη χρήση πορνογραφικού υλικού (έως 20%), με τους επιστήμονες της Μονάδας Εφηβικής Υγείας να υπογραμμίζουν ότι η συχνή χρήση τέτοιου υλικού (> 3 φορές/εβδομάδα) μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην λειτουργικότητά τους.
