Σήμερα Δευτέρα, αναμένεται να δοθεί η τελική έγκριση του Board of Governors του European Stability Mechanism για την απελευθέρωση των ποσών που χρειάζονται οι Ελληνικές τράπεζες. Ώστε να έχουμε την πλήρη ανακεφαλαιοποίηση τους, ακόμη και για την -πολύ πιθανή- περίπτωση υλοποίησης του δυσμενούς σεναρίου των stress tests.
Το θέμα των κεφαλαίων που έχουν δοθεί στις τράπεζες τα τελευταία 8 χρόνια, έχει συζητηθεί πολύ μετά το καλοκαίρι, όταν και, ακόμη και οι πιο αδαείς, κατάλαβαν ότι το τραπεζικό σύστημα χρειαζόταν νέα εισροή κεφαλαίων. Και φούντωσε ακόμη περισσότερο, αυτές τις μέρες που ολοκληρώνεται το εγχείρημα.
Η στήλη, έχοντας πλήρη συναίσθηση της ευθύνης της απέναντι στους αναγνώστες αλλά και μη αντέχοντας τα διάφορα τρελά, απόλυτα ανακριβή και εκτός κάθε λογικής νούμερα που κυκλοφορούν, αποφάσισε να δώσει σήμερα, μια απλοποιημένη αλλά συνολική εικόνα των πραγματικών ποσών που έχουν εισρεύσει στις τέσσερεις συστημικές τράπεζες.
Η αρχή είναι ανάγκη να γίνει από την διευκρίνιση του λόγου που έπρεπε να δοθούν αυτά τα υπέρογκα ποσά στις τράπεζες. Ο λόγος είναι απλός, δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Αν δεν δίνονταν αυτά τα χρήματα, οι τράπεζες θα έπρεπε να κλείσουν, με άμεση συνέπεια, κυριολεκτικά, την διάλυση της οικονομίας.
Κατόπιν θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι είναι άλλο πράγμα η παροχή κεφαλαίων – είτε με την μορφή μετρητών, είτε με την μορφή ομολόγων υψηλής αξιολόγησης – και εντελώς διαφορετικό η παροχή εγγυήσεων Δημοσίου σε διάφορες εκδόσεις δανείων κ.λ.π. Τα πρώτα έχουν κόστος ενώ τα δεύτερα είναι απλές υπογραφές με σφραγίδα Δημοσίου. Υπογραφές που, εάν και εφόσον συμβούν κάποιες καταστάσεις, πρέπει να γίνουν σεβαστές αλλά που δεν επιφέρουν άμεσο οικονομικό αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του γιατί δεν πρέπει να υπολογίζονται οι εγγυήσεις, είναι η εξαίρεση των εγγυημένων από το Δημόσιο ομολόγων των τραπεζών (Πυλώνες 2 & 3) από το bail-in των ομολογιούχων των τραπεζών, παρότι ήταν του ίδιου εκδότη με ίδια διαβάθμιση (pari passu). Μιλάμε για τα ομόλογα που έχουν χρησιμοποιήσει οι τράπεζες σαν εγγυήσεις για περισσότερο από το μισό του Emergency Liquidity Assistance που έχουν λάβει από την ΕΚΤ, από τον Ιανουάριο. Το συνολικό τους ύψος κυμαίνεται γύρω από τα €50 δις. Εξαιρέθηκαν δια νόμου, για λόγους εθνικού συμφέροντος και «τα σκυλιά δεμένα».
Στην συνέχεια χρειάζεται να πούμε ότι η ανακεφαλαιοποίηση που γίνεται τώρα είναι, τυπικά, η τρίτη αλλά, πρακτικά, πρόκειται για την τέταρτη που λαμβάνει χώρα από τη αρχή της κρίσης, το 2008. Για λόγους οικονομίας χώρου, χρόνου και απλούστευσης, η δεύτερη που έγινε σε δύο στάδια (κάλυψη funding gap από PSI - που δεν λογίζεται σαν ανακεφαλαιοποίηση αλλά πρακτικά πρόκειται ακριβώς γι' αυτό - και ολοκλήρωση το 2013) θα υπολογιστεί ενοποιημένα.
Η πρώτη ανακεφαλαιοποίηση λοιπόν, έλαβε χώρα το 2008 με τον νόμο Αλογοσκούφη. Περιλάμβανε €23,5 δις σε εγγυήσεις Δημοσίου και €4,5 δις σε μετρητά. Για τα μετρητά δόθηκαν ειδικές προνομιούχες μετοχές. Από αυτά, περίπου τα μισά έχουν αποπληρωθεί -από Alpha & Πειραιώς- και τα υπόλοιπα οφείλονται. Εθνική Τράπεζα και Eurobank οφείλουν €2,7 δις. Σε αυτό το ποσό υπολογίζονται και οι υποχρεώσεις που προέκυψαν από τις διάφορες συγχωνεύσεις–απορροφήσεις μικρότερων ιδρυμάτων. Ο νέος νόμος για την ανακεφαλαιοποίηση διαθέτει ειδική πρόβλεψη για την μετατροπή των προνομιούχων μετοχών σε κοινές με ψήφο, υπό κάποιες προϋποθέσεις.
Η δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση έγινε τα έτη 2011, 2012 και 2013. Συνολικά κόστισε στον Έλληνα φορολογούμενο €40,2 δις. Τα χρήματα αυτά δόθηκαν, κυρίως, με την μορφή ομολόγων έκδοσης του European Financial Stability Facility. Σε αυτήν την φάση ανήκουν και τα ομόλογα ύψους €10,9 δις που είχαν προβλεφθεί στο Μνημόνιο 2 σαν μαξιλάρι για πιθανές νέες ανάγκες των τραπεζών και που επεστράφησαν με την συμφωνία Βαρουφάκη στο Eurogroup την 20η Φεβρουαρίου 2015.
Η νέα και, θέλουμε να ελπίζουμε, τελευταία κεφαλαιακή ενίσχυση θα κοστίσει συνολικά, για τις Εθνική και Πειραιώς, περίπου €5,7 δις. Αυτά τα χρήματα θα δοθούν με την αναλογία 75% σαν μετατρέψιμο δάνειο (CoCos) και 25% με κοινές μετοχές. Επίσης πρέπει να προσεχτεί ότι το ποσό αυτό αφορά μόνο την κρατική συμμετοχή. Οι συνολικές κεφαλαιακές ανάγκες του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος που θα καλύψουν ιδιώτες και ΤΧΣ, φτάνει τα €14,4 δις.
Από εδώ και πέρα ο υπολογισμός είναι εύκολος: 2,7 + 40,2 + 5,7 = €48,9 δις. Επομένως το συνολικό κόστος, μέχρι σήμερα, είναι €48,6 δις.
Το ερώτημα που γεννιέται είναι αν αυτά τα λεφτά χάθηκαν μια για πάντα. Η απάντηση είναι πως δεν μπορούμε να ξέρουμε. Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από την πορεία των τραπεζών, της οικονομίας ακόμη και από εμάς τους ίδιους. Αναλογιστείτε μόνο ότι τον Ιούνιο του 2014 η συνολική αξία των τραπεζικών μετοχών στο Χρηματιστήριο έφτανε τα €37 δις ενώ σήμερα αξίζουν λιγότερο από €1,9 δις. Αυτό που χρειάστηκε να γίνει για να συμβεί αυτή η πρωτοφανής καταστροφή αξίας, ήταν η βαρουφακική «αξιοπρεπής διαπραγμάτευση», που οδήγησε στο εικοσαήμερο κλείσιμο και στα capital controls. Την κυβέρνηση όμως στην οποία συμμετείχε ο Γιάν(ν)ης, δεν την διόρισε ο Θεός. Ούτε κατέβηκαν τα τανκς για να πάρει εξουσία...
Ο τραπεζικός
Υ.Γ. Για λόγους ευκολίας, τα ποσά έχουν στρογγυλοποιηθεί στο πρώτο δεκαδικό ψηφίο. Επίσης για λόγους ευκολίας και απλούστευσης, δεν υπολογίστηκαν τα κόστη σε καταβολές τόκων.
