Της Κωνσταντίνα Χούτα
Είναι κοινό μυστικό ότι οι θάλασσες και οι ωκεανοί του πλανήτη μας υποφέρουν από τη ρύπανση λόγω των πλαστικών απορριμμάτων που καταλήγουν σ' αυτούς, αλλά και λόγω της συνεχώς αυξανόμενης θερμοκρασίας του νερού στην επιφάνεια, που επιφέρει η κλιματική αλλαγή.
Όμως, το πρόβλημα δυστυχώς δεν περιορίζεται μόνο σ' αυτό που βλέπουμε στην επιφάνεια. Κάτω από τους τόνους σκουπιδιών, που επιπλέουν σε διάφορα σημεία των ωκεανών, εντοπίζεται ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα: οι νεκρές ζώνες...
Πρόκειται για τεράστιες περιοχές στους ωκεανούς, όπου το νερό περιέχει χαμηλό ή μηδενικό οξυγόνο. Αποτελούν σοβαρότατο πρόβλημα, επειδή, όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, κάνουν τους θαλάσσιους οργανισμούς να ασφυκτιούν και να πεθαίνουν.
Υπάρχουν πολλοί φυσικοί, χημικοί και βιολογικοί παράγοντες που συνδυάζονται για τη δημιουργία νεκρών ζωνών. Η άνοδος της θερμοκρασίας των επιφανειακών υδάτων λόγω της κλιματικής αλλαγής δυσχεραίνει την εισχώρηση του οξυγόνου βαθύτερα στο νερό. Επιπλέον, καθώς ο ωκεανός θερμαίνεται, η ποσότητα του οξυγόνου που περιέχεται στο νερό μειώνεται συνολικά.
Η κατάσταση επιδεινώνεται κοντά στις ακτές, εξαιτίας του φαινομένου του ευτροφισμού, δηλαδή των απορροών θρεπτικών συστατικών, που από την ξηρά καταλήγουν στο νερό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υπερανάπτυξη των φυκών και του πλαγκτόν, τα οποία με τη σειρά τους απορροφούν το οξυγόνο που προοριζόταν για τη συνέχιση της θαλάσσιας ζωής.
Πρόσφατη διεθνής επιστημονική έρευνα που εξέτασε στοιχεία τα οποία συλλέχθηκαν σε όλο τον κόσμο σχετικά με τις ζώνες χαμηλού οξυγόνου διαπίστωσε ότι οι θανατηφόρες αυτές ζώνες νερού στους ανοικτούς ωκεανούς έχουν τετραπλασιαστεί σε αριθμό από τη δεκαετία του '50. Παράλληλα, στα παράκτια ύδατα και τις κλειστές θάλασσες οι περιοχές με χαμηλό έως μηδενικό οξυγόνο έχουν δεκαπλασιαστεί από το 1950 ώς σήμερα.
«Περίπου το μισό οξυγόνο της Γης προέρχεται από τον ωκεανό. Όμως, οι συνδυασμένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της θαλάσσιας ρύπανσης με θρεπτικά συστατικά αυξάνουν σημαντικά τον αριθμό και το μέγεθος των νεκρών ζωνών στον ανοιχτό ωκεανό και τα παράκτια ύδατα, όπου το οξυγόνο είναι ανεπαρκές για να υποστηρίξει το μεγαλύτερο μέρος της θαλάσσιας ζωής», επισημαίνει ο Βλαντίμιρ Ριαμπίνιν, εκτελεστικός γραμματέας της Διακυβερνητικής Ωκεανογραφικής Επιτροπής του ΟΗΕ.
Μερικά πλάσματα καταφέρνουν να επιζούν στις νεκρές ζώνες, ενώ άλλα, όπως τα ψάρια, απλώς φροντίζουν να αποφεύγουν τις ασφυκτικές γειτονιές των θαλασσών. Παρ'' όλα αυτά, η βιοποικιλότητα συνεχώς περιορίζεται. Οσο οι ωκεανοί θερμαίνονται τόσο η θαλάσσια ζωή χρειάζεται σημαντικά περισσότερο οξυγόνο για να επιβιώσει. Το αποτέλεσμα της έλλειψής του είναι τεράστιες περιοχές με λευκασμένα κοράλλια και νεκρά ψάρια.
Οι ερευνητές της ομάδας GO2NE της Διακυβερνητικής Ωκεανογραφικής Επιτροπής του ΟΗΕ, με επικεφαλής την Ντενίζ Μπράιτμπουργκ του Ερευνητικού Περιβαλλοντικού Κέντρου Σμιθσόνιαν, που έκαναν σχετική μελέτη, προβλέπουν ότι το οξυγόνο θα συνεχίσει να μειώνεται με ταχείς ρυθμούς, όσο αυξάνεται η θερμοκρασία του νερού.
Για να σταματήσει αυτή η συνεχής μείωση του οξυγόνου, οι επιστήμονες τόνισαν ότι θα πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες προσπάθειες να τεθεί υπό έλεγχο τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και η ρύπανση των θαλασσών με θρεπτικά συστατικά. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα χρειαστεί να υπάρξει τρομερά μεγάλη θνησιμότητα ψαριών, ώσπου να γίνει ευρέως αντιληπτή η σοβαρότητα του προβλήματος του χαμηλού οξυγόνου στους ωκεανούς.
Οι μεγάλες θαλάσσιες «χωματερές»
Στο κέντρο του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού υπάρχει μια τεράστια θαλάσσια χωματερή, που εκτείνεται από την Καλιφόρνια και τη Χαβάη ώς την Ιαπωνία. Η απέραντη αυτή έκταση που καλύπτεται σχεδόν ολοκληρωτικά από πλαστικό σχηματίζεται από τα ωκεάνια ρεύματα τα οποία μεταφέρουν εκεί τα απορρίμματα από διαφορετικές περιοχές του κόσμου.
Ένα πλαστικό μπουκάλι που καταλήγει στη θάλασσα, κάπου στη δυτική ακτή των ΗΠΑ, θα παρασυρθεί ανατολικά από τα ρεύματα του Ειρηνικού Ωκεανού και θα καταλήξει περίπου στο κέντρο του. Αντίστοιχα, ένα δοχείο φαγητού μιας χρήσης που ξεκινά την πορεία του από τις ακτές της Κίνας θα παρασυρθεί από το ίδιο ρεύμα, καταλήγοντας στην ίδια «χωματερή».
Σύμφωνα με έρευνες, τα νερά στο σημείο αυτό του Ειρηνικού παρουσιάζουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις πλαστικού στον πλανήτη, παρότι το ακριβές μέγεθος αυτής της θαλάσσιας χωματερής δεν έχει ακόμα εξακριβωθεί. Δυστυχώς, το κέντρο του Βόρειου Ειρηνικού δεν είναι η μοναδική περιοχή που κατακλύζεται από τα πλαστικά απομεινάρια του μη βιώσιμου τρόπου ζωής μας.
Αντίστοιχες θαλάσσιες χωματερές εντοπίζονται στον Βόρειο Ατλαντικό και στον Κόλπο της Βεγγάλης. Ενώ, σε περίπτωση που αναρωτιέστε πού καταλήγουν τα δικά μας σκουπίδια τα οποία δεν καταφέρνουν να φτάσουν σε κάποιο χώρο υγειονομικής ταφής απορριμμάτων, η απάντηση είναι ότι παραμένουν στη λεκάνη της Μεσογείου, απειλώντας τη θαλάσσια (και όχι μόνο) ζωή.
* Κάθε ημέρα, οι συνεργάτες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού επικοινωνίας επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό SciCo παρουσιάζουν με απλά λόγια ένα θέμα που φέρνει την επιστήμη πιο κοντά μας.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αρ. φύλλου 60.
