Του Κωνσταντίνου - Μάριου Βουζιουράκη
Πόσες φορές έχει τύχει να επισκεφθούμε μια ιαματική πηγή, να κάνουμε ένα λασπόλουτρο ή μια εισπνοθεραπεία; Σίγουρα εάν οι ίδιοι δεν το έχουμε δοκιμάσει, έχουμε δει τις παλιές ελληνικές ταινίες, στις οποίες ήταν τακτικά θέμα συζήτησης ή πολύ πιθανόν έχουμε ακούσει ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας να μας περιγράφουν την εμπειρία τους από την επίσκεψή τους σ'' έναν τέτοιο χώρο.
Λόγω της ξεχωριστής γεωλογικής θέσης της, η χώρα μας θα μπορούσε αναμφίβολα να αποτελέσει πόλο έλξης πολλών ανθρώπων, αφού διαθέτει εκατοντάδες πηγές και μάλιστα ποικίλου χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε -υπό κατάλληλες συνθήκες- να λειτουργήσει ως ένα μεγάλο φυσικό πεδίο ιαματικών πηγών, που καθεμιά θα είχε ως στόχο την ίαση συγκεκριμένων παθήσεων.
Τι είναι, όμως, οι ιαματικές πηγές και πόσο πίσω μπορούμε να πάμε στον χρόνο για να δούμε την προέλευσή τους; Οι ιαματικές πηγές είναι συνήθως θερμομεταλλικές πηγές με θεραπευτικές ιδιότητες. Τα ιαματικά νερά πηγάζουν μέσα από τα πετρώματα και κατά τη διαδρομή τους ώς την επιφάνεια της Γης αποκτούν τα μεταλλικά συστατικά στα οποία οφείλεται η ιαματική δράση τους.
Τέτοιου είδους λουτρά ήταν ήδη γνωστά από την αρχαιότητα, και συγκεκριμένα κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, το Βυζάντιο και την Αναγέννηση γνώρισαν μεγάλη άνθηση. Τα πρώτα δημόσια λουτρά ονομάστηκαν Βαλανεία και θεωρείται ότι κατασκευάστηκαν στις Μυκήνες. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ιπποκράτης στο έργο του «Περί αέρων τόπων υδάτων», ο Ηρόδοτος, ο Ξενοφών στα «Ελληνικά», ο Στράβων, ο Παυσανίας, ο Πλούταρχος, ο Πλίνιος, ο Αριστοτέλης, ο Λουκιανός και άλλοι αναφέρονται σε αυτά.
Η χρήση των ιαματικών πηγών χρονολογείται περίπου τον 4ο αιώνα π.Χ., ενώ από τον 18ο αιώνα αρχίζει η εξέλιξη και οργάνωσή τους σε θεραπευτικά και παραθεριστικά κέντρα στη Δυτική Ευρώπη.
Χωρίς υπερβολή, η Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η χώρα των ιαματικών πηγών. Από τη μία, συγκεκριμένοι γεωλογικοί σχηματισμοί προσφέρουν την ιδιαίτερη χημική σύσταση κατά την αντίδρασή τους µε το νερό κι από την άλλη, το σύνθετο τεκτονικό καθεστώς δημιουργεί ασυνέχειες και μεγάλα ρήγματα, μέσω των οποίων το νερό φτάνει σε μεγάλο βάθος, εμπλουτίζεται µε διάφορα στοιχεία και θερμαίνεται.
Λόγω της θερμοκρασίας και της πίεσης των περιεχόμενων αερίων ανέρχεται ταχύτατα και εκφορτίζεται από τις πηγές. Ποια είναι, όμως, η κύρια πηγή θερμότητας για τα υπόγεια ύδατα; Αν εστιάσουμε στη γεωτεκτονική θέση της χώρα μας, θα παρατηρήσουμε πως αποτέλεσμα της καταβύθισης της Αφρικανικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική είναι η δημιουργία ενός νησιωτικού ηφαιστειακού τόξου, το οποίο περιλαμβάνει πολλά από τα νησιά του Αιγαίου, όπως τη Σαντορίνη, τη Μήλο και τη Νίσυρο.
Αυτά τα ηφαιστειακά κέντρα, τεταρτογενούς ηλικίας, είναι διάσπαρτα κατά ζώνες ενεργοποίησης σ' όλη την Ελλάδα και ως αποτέλεσμα έχουμε την παροχή μεγάλων ποσοτήτων θερμότητας προς τα ανώτατα στρώματα του γήινου φλοιού.
Πώς μπορούν, όμως, να χρησιμοποιηθούν οι ιαματικές πηγές και πού αποσκοπεί η κάθε μέθοδος;
Γενικότερα, οι πηγές αυτές χρησιμοποιούνται για εσωτερική υδροθεραπεία, όταν τα ιαματικά νερά χρησιμοποιούνται για πόση (ποσιθεραπεία), και εξωτερική, όταν τα ιαματικά νερά χρησιμοποιούνται για λουτρό (λουτροθεραπεία). Εκτός αυτών, ευρέως γνωστές είναι η εισπνευσοθεραπεία, η ιλυοθεραπεία (κοινώς λασπόλουτρα) και η θαλασσοθεραπεία.
Για να γίνουν αντιληπτές οι θεραπευτικές τους ιδιότητες, θα ήταν καλό να αναφερθούν οι τρεις κύριες ιδιότητες του ιαματικού νερού, που είναι το θερμικό ερέθισμα, το μηχανικό ερέθισμα και η επίδραση των φυσικοχημικών συστατικών του ιαματικού νερού.
Αυτές οι τρεις ιδιότητες είναι υπεύθυνες για τις θεραπευτικές ενδείξεις της ιαματικής υδροθεραπείας, η οποία ενδείκνυται για σειρά παθήσεων, όπως ρευματικές, δερματικές, κυκλοφορικές, γυναικολογικές, νευρικές, ηπατικές, πεπτικές και πολλές άλλες.
Λίγες οι αξιοποιημένες ελληνικές ιαματικές πηγές
Παρότι η Ελλάδα αριθμεί περισσότερες από 750 πηγές, πολύ λίγες από αυτές αξιοποιούνται εμπορικά κι ακόμα λιγότερες αξιοποιούνται νόμιμα. Σήμερα, η λειτουργία των ιαματικών λουτρών γίνεται υπό την επίβλεψη του ΕΟΤ. Οσον αφορά τη φροντίδα των ασθενών που επισκέπτονται τα ιαματικά λουτρά, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στο νερό, καθώς είτε για πολλούς από αυτούς είναι αρκετά κουραστικό λόγω θερμοκρασίας, είτε επειδή υπάρχουν ασθενείς που φοβούνται το νερό ή ακόμα επειδή παραμονεύει πάντα ο κίνδυνος μιας μόλυνσης.
Αντίθετα, η Ευρώπη μετρά πάνω από 1.400 κέντρα ιαματικής ιατρικής και ευεξίας, που λειτουργούν υπό μορφή Health Resort, τα οποία επισκέπτονται εκατομμύρια ασθενείς απ'' όλο τον κόσμο, που αναζητούν ιατρική φροντίδα έξω από τα εθνικά τους σύνορα, συμμετέχοντας παράλληλα σε ιδιωτικά και δημόσια προγράμματα υγείας.
Για την ακρίβεια, οι Ευρωπαίοι πολίτες πραγματοποιούν ετησίως πάνω από 2,6 εκατομμύρια ταξίδια για λόγους υγείας, σε συνδυασμό με τις διακοπές τους, στο πλαίσιο του λεγόμενου ιατρικού τουρισμού.
* Κάθε ημέρα, οι συνεργάτες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού επικοινωνίας επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό SciCo παρουσιάζουν με απλά λόγια ένα θέμα που φέρνει την επιστήμη πιο κοντά μας.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αρ. φύλλου 58.
