Η «αποκλήρωση» της ΕΕ από την προεδρία Τραμπ έχει δημιουργήσει έδαφος για συζητήσεις περί αυτόνομης γεωπολιτικής πορείας και ανταγωνιστικής ανάπτυξης έναντι των άλλων οικονομικών γιγάντων.
Για να συμβούν αυτά χρειάζεται πρώτα απ’ όλα η πολιτική, οικονομική, τραπεζική και στρατιωτική ενοποίηση της ΕΕ.
Τούτο δεν είναι εύκολο γιατί π.χ. υπάρχουν χώρες όπως αυτές της Ανατολικής Ευρώπης και της Σκανδιναβίας που θεωρούν τη Ρωσία πρωταρχική απειλή της εθνικής τους ακεραιότητας και την Τουρκία δυνητικό σύμμαχο. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και χώρες όπως η Ελλάδα με την Κύπρο που θεωρούν απειλή την Τουρκία και τη Ρωσία δυνητικό σύμμαχο…
Ας υποθέσουμε πως όλα αυτά θα μπορέσουν να ξεπεραστούν και η ΕΕ αποκτήσει την αναγκαία πολιτική και οικονομική ενοποίηση όταν ο ή η πρόεδρος θα εκλέγονται απευθείας από τους λαούς την ίδια μέρα με τις Ευρωεκλογές, θα μπορούσε η ΕΕ να σταθεί με αξιώσεις έναντι των άλλων μεγάλων δυνάμεων;
Πολλοί αναφέρουν το πληθυσμό των 450 εκατ. που είναι μεγαλύτερος από αυτόν των ΗΠΑ ή το συνολικό ΑΕΠ των 19 τρισ. ευρώ σαν ικανές προϋποθέσεις να ανταγωνιστεί τις παγκόσμιες δυνάμεις. Η κατάσταση είναι λίγο πολυπλοκότερη.
Η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ισχύς μιας χώρας εξαρτάται από το μέγεθος και τη δυναμική του πληθυσμού, το επίπεδο της ειδίκευσης αυτού του πληθυσμού, το μέγεθος των κεφαλαίων που είναι διαθέσιμα για επενδύσεις και κυρίως τους θεσμούς της ελεύθερης αγοράς που δίνουν ευκαιρίες στις καινοτομίες να επαναστατικοποιούν τις σχέσεις παραγωγής και την τεχνολογία.
Ας ρίξουμε μια ματιά στις δημογραφικές εξελίξεις τα επόμενα 50-με 75 χρόνια.
Οι δημογραφικές προβλέψεις για το 2050 και το 2100 δείχνουν σημαντικές αλλαγές:
Ο πληθυσμός των ΗΠΑ το 2100 θα έχει αυξηθεί από τα 350 στα 394 εκατ. ενώ τις ΕΕ αναμένεται να έχει μειωθεί στα 419 από τα 450 εκατ. σήμερα.
Ο πληθυσμός της Ρωσίας αναμένεται να μειωθεί δραστικά, φτάνοντας περίπου τα 112 εκατομμύρια από τα 150 σήμερα, λόγω της χαμηλής γεννητικότητας και της μετανάστευσης.
Ο πληθυσμός της Κίνας προβλέπεται να μειωθεί σημαντικά, από 1,4 δισεκατομμύρια σήμερα σε περίπου 766 εκατομμύρια μέχρι το 2100, λόγω της γήρανσης και της μείωσης της γεννητικότητας.
Η Ινδία αναμένεται να παραμείνει η πιο πολυπληθής χώρα, με πληθυσμό που θα ξεπεράσει τα 1,5 δισεκατομμύρια, λόγω της υψηλής γεννητικότητας και νεαρής ηλικίας του πληθυσμού της.
Καμία οικονομία δεν ανθεί όταν ο πληθυσμός μειώνεται. Η Ευρώπη αν θέλει να διατηρήσει το πληθυσμό θα πρέπει να οργανώσει την μεταναστευτική της πολιτική έτσι ώστε να προσελκύει παραγωγικά και τεχνολογικά χρήσιμους μετανάστες οι οποίοι θα είναι εύκολο να ενσωματωθούν. Η εμπειρία των μουσουλμάνων μεταναστών τις τελευταίες δεκαετίες δεν κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.
Το επίπεδο εξειδίκευσης
Ένας δείκτης υψηλής ειδίκευσης του πληθυσμού μιας χώρας η οποία έχει άμεσο αντίκρισμα στην καινοτομία και την παραγωγικότητα είναι ο αριθμός των πτυχιούχων πολυτεχνικών σχολών. Σίγουρα χρειάζονται και άλλες ειδικότητες νομικοί, μαθηματικοί φιλόλογοι και καλλιτέχνες αλλά οι μηχανικοί αποτελούν ένα ουσιαστικό κρίκο της υλικής παραγωγής.
Η Κίνα ηγείται παγκοσμίως με την παραγωγή περίπου 4,7 εκατ. πτυχιούχων μηχανικών ετησίως. Η Ινδία παράγει περίπου 2,5 εκατομμύρια πτυχιούχους μηχανικούς το χρόνο και οι ΗΠΑ περί τις 600 χιλ.
Αξιοσημείωτο είναι πως η Ρωσία μια χώρα 150 εκατ. βγάζει 450 χιλ. μηχανικούς το χρόνο.
Η Γερμανία βγάζει περίπου 200 χιλ. η Γαλλία 120 χιλ., η Ιταλία 80 χιλ., η Ισπανία 60 χιλ. και το Η.Β. 90 χιλ. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ παρουσιάζουν έλλειμμα μηχανικών σε σύγκριση με τους γίγαντες της Ασίας αλλά έχουν τις δυνατότητες να προσελκύσουν ειδικευμένους μετανάστες.
Τέλος, στην περιοχή μας η Τουρκία βγάζει περί τους 200 χιλ. μηχανικούς.
Η έρευνα και τεχνολογία
Οι επενδύσεις σε έρευνα και τεχνολογία είναι άλλος ένας δείκτης που μπορεί να μας βοηθήσει να εκτιμήσουμε πως θα κινηθούν οι οικονομίες τις επόμενες δεκαετίες.
Το 2023, η ΕΕ ήταν δεύτερη παγκοσμίως σε ιδιωτικές επενδύσεις Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α )(18,7%), μετά τις ΗΠΑ (42,3%), αλλά μπροστά από την Κίνα (17,1%), την Ιαπωνία (8,3%) και τις χώρες στον υπόλοιπο κόσμο (13,6%).
Το πρώτο συμπέρασμα αυτού είναι πως έχουν δίκιο όσοι υποστηρίζουν πως η τεχνολογική ανάπτυξη της Κίνας οφείλεται προς το παρόν στην κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας της Δύσης.
Μεταξύ των 50 εταιρειών με τις υψηλότερες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη μόνο οι 11 είναι ευρωπαϊκές. Αυτό που αποκαλούμε δυτικός κόσμος όμως συνεισφέρει περίπου τα 2/3 των συνολικών δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη με τη μερίδα του λέοντος να ανήκει στις ΗΠΑ.
Τα κεφάλαια
Ας υποθέσουμε πως έχουμε τους μηχανικούς και τις καινοτομίες που μπορεί να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα και θα δώσουν ώθηση στην οικονομία. Χρειάζονται όμως και τα κεφάλαια αλλά και οι επιχειρήσεις που θα κάνουν τις καινοτομίες αυτές χρηστικά προϊόντα.
Οι ΗΠΑ π.χ. διαθέτουν μια πλειάδα χρηματιστηρίων με βάθος κεφαλαίων και επενδυτικών σχημάτων ικανών να χρηματοδοτούν κάθε χρόνο χιλιάδες νέες επιχειρήσεις που δοκιμάζουν νέες καινοτομίες. Στην ΕΕ οι καινοτομίες επιδοτούνται κυρίως από διάφορα κρατικά προγράμματα και τράπεζες είναι συντηρητικές. Στην Ευρώπη η συγκομιδή είναι φτωχή γιατί αντί να χρηματοδοτείται η καινοτομία χρηματοδοτούνται οι επιχειρήσεις που ειδικεύονται να απορροφούν επιδοτήσεις παριστάνοντας πως καινοτομούν.
Τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ έχουν κεφαλαιοποίηση περί 55 τρισ. δολάρια και τα χρηματιστήρια έχουν ένα αποδοτικό τρόπο να αξιοποιούν με άριστο τρόπο τους διαθέσιμους πόρους.
Η δεύτερη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή αγορά είναι αυτή της Κίνας με 11,5 τρισ. δολάρια και ακολουθεί της Ιαπωνίας με 5,4 τρισ. δολάρια.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η μεγαλύτερη χρηματιστηριακή αγορά είναι της Γαλλία 5.46 τρισεκατομμύρια και ακολουθεί η Γερμανία με 5,22 δισ. δολ. Η ενοποίηση των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών θα ήταν ένα καλό πρώτο βήμα για τη διεύρυνση του βάθους χρηματοδότησης των καινοτομιών.
Μια αυτόνομη πορεία της ΕΕ ακόμη και αν ενοποιηθεί πολιτικά και οικονομικά δεν είναι εύκολη υπόθεση αλλά δεν είναι και αδύνατη.
Η καλύτερη λύση για της ισχύ των δυτικών δημοκρατιών θα ήταν η οικονομική και πολιτική ενοποίησή τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες του Βορείου Ατλαντικού συν τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και την Αυστραλία θα μπορούσαν να σηκώσουν ένα ανάχωμα στο Ευρασιατικό τσουνάμι που έρχεται. Η διάσπαση του μετώπου των δυτικών δημοκρατιών από τον Τραμπ αποτελεί μια καταστροφική πράξη για το δυτικό κόσμο.
