Η αποκέντρωση έγινε σύνθημα τη δεκαετία του ’80 αλλά από τότε και μέχρι σήμερα παραμένει γράμμα κενό. Κάποτε είχαμε νομάρχες. Ήσαν διορισμένοι κομματάρχες, τοπικοί ή «από τα κεντρικά» αν και η τότε πράσινη πλειοψηφία διαφήμιζε τη δήθεν κατάργηση του κράτους των Αθηνών. «Ούτε σωστά θα γίνουν τα πράγματα και θα πνιγούμε στη διαφθορά» ήταν η πολύ σοφή επίπληξη που δέχθηκα στις αρχές εκείνης της δεκαετίας από τη Νομάρχη Βοιωτίας και στέλεχος του κινήματος από τα πολύ σοβαρά, όταν πήγα να εξηγήσω τα τεχνοκρατικά της αποκέντρωσης του επενδυτικού νόμου. Αφού χάθηκαν (φαγώθηκαν) χρήματα κι έγιναν χιλιάδες «rooms to let» οι αρμοδιότητες για την έγκριση επενδυτικών σχεδίων επέστρεψαν στις κεντρικές υπηρεσίες.
Αν η «αποκεντρωμένη» διοίκηση δεν ήταν τότε ικανή να σκεφθεί, να σχεδιάσει και, προφανώς, να πραγματοποιήσει σοβαρά σχέδια τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξη, η δημαρχιακή και κοινοτική αυτοδιοίκηση ούτε τα σκουπίδια δεν μπορούσε να μαζέψει σωστά, μέχρι ακόμη και το τέλος της προηγούμενης χιλιετίας.
Μετά ήρθε η «Ευρώπη». Απαίτησε να δημιουργήσουμε μεγαλύτερους δήμους. Κι επειδή κάναμε, όπως συνήθως, τους… χαζούς και φτιάξαμε μερικούς μικρομέγαλους, έδωσε εντολή να ενώσουμε όσους είχαμε φτιάξει σε ακόμη μεγαλύτερους μήπως και αποκτήσουν ικανότητες και βιωσιμότητα οι αυτοδιοικητικές αρχές. Παραπλεύρως, το 1986, δημιουργήθηκαν Περιφέρειες (το είχε δοκιμάσει η Χούντα το 1971), όπως όμως είχαν όλα τα άλλα κράτη της Ένωσης, πάλι όμως με διορισμένους. Φτάσαμε το 2011 για να εκλέγει ο λαός τους Περιφερειάρχες, αλλά ακόμη και τότε μεταφέραμε κρίσιμες αρμοδιότητες στο κράτος των Αθηνών. Αν δεν ήταν η «Ευρώπη» να απειλήσει ότι τα χρήματα θα τα έδιναν πλέον μόνοναπευθείας στις Περιφέρειες, μάλλον δεν θα είχαμε χθες διπλές κάλπες.
Σε μια άλλη διδακτική ιστορία, το 1996 η ήδη πολύ σπουδαία ιαπωνική Toyota προτίμησε μια περιοχή 200 εκταρίων της γαλλικής Valenciennes στην περιφέρεια Nord-Pas-de-Calais (που το 2014 τριπλασιάστηκε σε έκταση και λέγεται Hauts-de-France) για να χτίσει το εργοστάσιο που θα έφτιαχνε (και μέχρι σήμερα) το νέο της μοντέλο Yaris. Χρειάστηκε να βάλει τα πολύ δυνατά του ο τότε δεξιός πρόεδρος της Γαλλίας Jacques Chirac και να εξηγήσει με πειστικά επιχειρήματα ο νεοεκλεγείς σοσιαλιστής πρωθυπουργός Lionel Jospin πως όταν πρόκειται για ξένες επενδύσεις δεν ισχύουν οι διαφορές «αριστερά-δεξιά». Χρειάστηκε επίσης να προσφερθούν τεράστια ποσά επιδοτήσεων και δεσμεύσεων εκ μέρους του εκλεγμένου περιφερειακού συμβουλίου για να πεισθούν οι Ιάπωνες.
Το ίδιο έκανε ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρόσφατα για να πείσει τις κεφαλές των Pfizer, Microsoft, Cisco να εγκατασταθούν σε διάφορες περιφέρειες (και Δήμους) της χώρας. Η περιφερειακή ανάπτυξη είναι πολύ μεγάλο πράγμα και οι περιφερειάρχες είναι ακόμη πολύ «μικροί». Δεν φταίνε μόνον οι ίδιοι, επειδή είναι υποταγμένοι στις κομματικές ιεραρχήσεις, φταίνε τα κόμματα και η κυβερνητική παντοδυναμία. Αλλιώς ο περιφερειάρχης θα μπορούσε να πιάσει από το… λαιμό τους υπουργούς που δυσκολεύουν το έργο του. Όπως συμβαίνει στα «κανονικά» κράτη, εδώ και πολλές-πολλές δεκαετίες.
Βεβαίως, η Ελλάδα είναι μικρός τόπος, ειδικά στα μάτια των global companies. Επιπλέον, οι περιφέρειες δεν έχουν τη νομική ικανότητα να δεσμευθούν για κρίσιμα ζητήματα. Τα σπουδαία εξαρτώνται τελικά και πάντα από την κεντρική διοίκηση. Μόλις προχθές, η αρμόδια υπηρεσία μεγάλης περιφέρειας εξηγούσε σε επιχείρηση που περιμένει 10 μήνες τώρα να κοιτάξουν το ντοσιέ μιας επένδυσης ότι πρέπει να ανοίξει τη μερίδα του σχετικού κονδυλίου το υπουργείο και μετά να στείλει η κεντρική υπηρεσία (από το Σύνταγμα) τους εκτιμητές που θα κρίνουν το επενδυτικό σχέδιο!
Στον πολιτικό κόσμο είναι κοινή η πεποίθηση ότι οι αυτοδιοικητικές δομές, είναι παραρτήματα της κεντρικής διοίκησης και δεν μπορούν να αυτοδιοικηθούν. Αλλά και όσοι, γυναίκες και άνδρες, εκλεγούν, χθες και την επόμενη Κυριακή, γνωρίζουν πως δεν θα καταφέρουν και πολλά για την περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη. Δύσκολα θα το επιτρέψουν άλλωστε οι υπουργοί, όταν μάλιστα πολλοί από αυτούς σε κάποια «περιφέρεια» εκλέγονται. Με άλλα λόγια, κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας. Τουλάχιστον το κάνουμε με δημοκρατικές και… αποκεντρωμένες διαδικασίες.
