Σε έξι χρόνια από σήμερα και κυρίως σε βάθος δεκαετίας, η Ελλάδα καλείται να έχει δρομολογήσει για το περιβάλλον, όλα όσα δεν συνέβησαν τα τελευταία πενήντα χρόνια. Αξιοποιώντας το μεγαλύτερο σχέδιο που εκπονήθηκε ποτέ στην ιστορία της, έχει την ευκαιρία να αφήσει για πάντα πίσω τις εικόνες ντροπής με τα βουνά των σκουπιδιών κάθε καλοκαίρι, την άναρχη δόμηση, το πετρέλαιο και το λιγνίτη και να αλλάξει κατηγορία.
Από την ενεργειακή αναβάθμιση εκατοντάδων χιλιάδων κατοικιών, υποδομών επιχειρήσεων και δημοσίων κτιρίων, έως τις αναδασώσεις 40 εκατομμυρίων καμμένων στρεμμάτων, τις μεγάλες επενδύσεις σε αρδευτικά και αντιπλημμυρικά, τις εμβληματικές αναπλάσεις σε Βοτανικό-Ελαιώνα και Τατόι, την ηλεκτρική διασύνδεση των ελληνικών νησιών και τα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, όλα αυτά μαζί τα έργα του Ελλάδα 2.0, περιγράφουν μια άλλη χώρα.
Δηλαδή μια άλλη νοοτροπία. Aπαιτούν η κυβέρνηση να τρέξει άμεσα τις μεταρρυθμίσεις σε εργασιακά, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, δημόσια διοίκηση, φορολογικό σύστημα που θα παροτρύνουν τους ξένους επενδυτές, το Δημόσιο να υπερβεί εαυτόν και να μπορέσει να απορροφήσει ως το 2026 πρωτοφανή σε μέγεθος κονδύλια, οι έλληνες επιχειρηματίες να παίξουν με όρους υγιούς ανταγωνισμού, οι τοπικοί άρχοντες να βάλουν το περιβάλλον μπροστά από το πολιτικό κόστος που συνεπάγεται η δημιουργία μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων στους δήμους τους, και κυρίως η ίδια η κοινωνία να αγκαλιάσει το πρόγραμμα.
Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει η κυβέρνηση να εξηγήσει με απλό και κατανοητό τρόπο στους πολίτες γιατί το Ελλάδα 2.0 μπορεί να αλλάξει την ζωή τους. Να δώσει να καταλάβουν με απλά παραδείγματα σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό πολιτών ποια η ουσία και οι στόχοι του σχεδίου, γιατί θα αλλάξει την ζωή τους προς το καλύτερο αν σε έξι χρόνια από σήμερα η Ελλάδα είναι μια από τις πιο «πράσινες» χώρες διεθνώς, όπως περιγράφει το σχέδιο. Σε τι θα ωφελήσουν τα εκατοντάδες χιλιάδες νέα δέντρα σε καμμένες εκτάσεις, οι επενδύσεις στην έξυπνη διαχείριση του νερού, στιες ΑΠΕ και στις ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών.
Τα καμμένα και τα σχέδια πολεοδόμησης
Το βεβαρυμένο παρελθόν της χώρας στην διαχείριση κονδυλίων κάνει τα παραπάνω να μοιάζουν με εικόνες βγαλμένες από ταινία επιστημονικής φαντασίας.
Στην πραγματικότητα το σχέδιο «Ελλάδα 2.0», αποτελεί την τελευταία ευκαιρία, να αλλάξει η Ελλάδα και να μεταβεί σε ένα εντελώς νέο μοντέλο, ξεκινώντας από κάτι που βρίσκει σύμφωνους τους πάντες. Το περισσότερο πράσινο.
Στην διάρκεια της επόμενης εξαετίας, το σχέδιο φιλοδοξεί να έχουν αναδασωθεί 165.000 στρέμματα σε καμμένες περιοχές, φυτεύοντας νέες ποικιλίες ανθεκτικότερες στις θερινές πυρκαγιές και κάνοντας ειδική μνεία στην αναβάθμιση της Πάρνηθας και πνευμόνων πρασίνου γύρω από την Θεσσαλονίκη. Το προβλεπόμενο κονδύλι είναι 224 εκατ ευρώ.
Εδώ έρχεται και «κουμπώνει» μια από τις βασικές αιτίες πρόκλησης των πυρκαγιών και ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας εδώ και μισό αιώνα. Ο άναρχος πολεοδομικός σχεδιασμός. Από μόλις 20% που καλύπτουν σήμερα πανελλαδικά, σε μια πενταετία από σήμερα τα πολεοδομικά σχέδια φιλοδοξούν να καλύπτουν το 100% της έκτασης της χώρας (250 εκατ. ευρώ). Κάθε κάτοικος της χώρας αυτής ή ξένος επενδυτής θα ξέρει έγκυρα και άμεσα ποιες είναι οι δυνατότητες χρήσης γης, που μπορεί να κτίσει νόμιμα και τι. Στόχος είναι να λυθεί δια παντός ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που διαχρονικά εμποδίζει την προσέλκυση επενδυτών, πριμοδοτεί την ασάφεια και αποτελεί έναν από τους βασικότερους λόγους εμπρησμών στα δάση.
Οι εικόνες ντροπής με τα σκουπίδια
Εντελώς άλλη χώρα περιγράφει το εθνικό σχέδιο στο κεφάλαιο «σκουπίδια». Από μια χώρα που ανακυκλώνει μόλις το 20% των απορριμμάτων που παράγει, που πασχίζει ακόμη να κλείσει κάποιες από τις παράνομες χωματερές για τις οποίες πληρώνει πρόστιμα, που δεν διαθέτει διαφορετικούς κάδους για κάθε ένα από τα διαφορετικά ρεύματα αποβλήτων, μέχρι το 2026 υφιστάμενες μονάδες επεξεργασίας αστικών λυμάτων θα έχουν αναβαθμισθεί και καινούργιες θα έχουν δημιουργηθεί σε δεκάδες πόλεις και περιοχές.
Σε τουριστικά και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, όπως σε Κρήτη, Κέρκυρα, Σκύρο, Σκόπελο, στο παραλιακό μέτωπο της Κορινθίας, του Βόλου, τον Μόρνο, οικισμούς της Κερατέας, των Ιωαννίνων, της Πέλλας, θα γίνουν νέες μονάδες επεξεργασίας αστικών λυμάτων.
Αλλού, όπως σε Αλιβέρι, Σέρρες, Σιθωνία, Λαμία, Τρίκαλα, Λάρισα, Νάουσα Πάρου, θα αναβαθμισθούν οι υφιστάμενες. Τα 230 εκατ ευρώ των επιδοτήσεων που προβλέπει το σχέδιο για τον παραπάνω σκοπό, προφανώς και με την μόχλευση θα αυξηθούν. Είναι έργα που έρχονται να προστεθούν σε όσα προωθούνται ήδη στην Αττική, αλλά και σε περιοχές γνωστές για τις εικόνες ντροπής κάθε καλοκαίρι με τα βουνά των σκουπιδιών, όπως σε Αν.Θεσσαλονίκη, Ζάκυνθο, Καβάλα, Λέρο, Λευκάδα, Ναύπακτο, κ.ά.
Εξυπνη διαχείριση νερού και αρδευτικά
Κρίσιμος τομέας αυτής της άλλης «πράσινης» Ελλάδας που δεν τυγχάνει ιδιαίτερης προβολής, είναι η μάχη κατά της σπατάλης των υδάτινων αποθεμάτων. Σε μια χώρα, όπου λόγω της κλιματικής αλλαγής, τα υδάτινα αποθέματα μεώνονται χρόνο με το χρόνο, ο στόχος είναι μέσα σε μια εξαετία να έχουν δρομολογηθεί μεγάλες επενδύσεις σε αρδευτικά συστήματα, όπως φραγματα, δίκτυα, δεξαμενές, ώστε να αυξηθούν οι αρδευτικές εκτάσεις και κατά συνέπεια η αγροτική παραγωγή.
Το ίδιο ισχύει ως προς την έξυπνη διαχείριση των υδάτινων πόρων με στόχο την εξοικονόμηση των διαθεσιμων αποθεμάτων. Συνολικά θα δρομολογηθούν έργα συνολικού προυπολογισμού 750 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 200 εκατ ευρώ θα προέλθουν από επιδοτήσεις. Νέες εγκαταστάσεις αφαλάτωσης , έξυπνα συστήματα τηχειρισμού, έξυπνοι υδροετρητές με σκοπό την ορθολογική διαχείριση του πόσιμου ύδατος και την ανίχνευση των διαρροών, προκειμένου και ο καταναλωτής να πάψει να πληρώνει το ατιμολόγητο νερό, συμπληρώνουν το κάδρο (επιδοτήσεις 200 εκατ ευρώ).
Τατόι, ΟΑΚΑ, αστικές αναπλάσεις
Εμβληματικές αναπλάσεις που συζητάμε μάταια εδώ και δεκαετίες, συμπληρώνουν το στοίχημα αυτής της νέας Ελλάδας. Τέτοια είναι η ανάπλαση με επιδοτήσεις 45 εκατ ευρώ των πρώην βασιλικών κτημάτων του Τατοίου με στόχο σε έξι χρόνια να έχει λήξει η πολύχρονη αυτή περίπετεια και το ανακαινισμένο κτήμα να αποδοθεί στους κατοίκους του λεκανοπεδίου. Ιδιος στόχος και για την μεγαλύτερη αθλητική εγκατάσταση της χώρας, το πολύπαθο ΟΑΚΑ (43 εκατ ευρώ), που μετά τους Ολυμπιακούς του 2004 έχει εγκαταληφθεί στην τύχη του.
Κοσμογονία στην ενέργεια
Εκεί ωστόσο που σε μια εξαετία, εφόσον μπουν οι βάσεις, αξιοποιηθούν σωστά οι πόροι και δεν χαθεί η ευκαιρία, η Ελλάδα θα έχει αλλάξει οριστικά κατηγορία, είναι στο κομμάτι της ενέργειας. Σε βάθος εξαετίας, το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης περιγράφει μια χώρα με ένα εντελώς διαφορετικό ενεργειακό μοντέλο. Με χαμηλές εκπομπές CO2, χωρίς λιγνίτη και πετρέλαιο, με ένα πολύ πιο καθαρό κτιριακό τομέα, πιο ανθεκτικά δίκτυα, μονάδες που θα παράγουν εξαρτήματα για ηλεκτρικά οχήματα και με τις ΑΠΕ σε ρόλο πρωταγωνιστή.
Στην πράξη αυτό μεταφράζεται σε νέες επενδύσεις ύψους γύρω στα 7 δισ ευρώ σε φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα, βιομάζα και άλλες τεχνολογίες. Ενα νούμερο δυσθεώρητο που για να επιτευχθεί, θα απαιτηθούν επενδύσεις σε γιγανταία έργα αποθήκευσης ενέργειας, μέχρι 1.380 MW (450 εκατ ευρώ), προκειμενου η διανομή ρεύματος να μην αντιμετωπίζει κινδύνους και να μην χάνεται το πλεόνασμα παραγωγής από ΑΠΕ.
Για τον ίδιο λόγο, αλλά και για να σταματήσει η εξάρτηση των ελληνικων νησιών από το πετρέλαιο και τα συχνά μπλακ άουτ, οι Κυκλάδες θα είναι έως το 2026 πλήρως διασυνδεδεμένες με την ηπειρωτική χώρα. Πιο θωρακισμένο θα είναι επίσης το σύστημα απέναντι σε πολυήμερα μπλακ άουτ, οπως αυτό του Φεβρουαριου στο Λεκανοπέδιο, καθώς έως το 2026 θα έχουν υπογειοποιηθεί τα πιο ευάλωτα σε καιρικά φαινόμενα δίκτυα σε περιοχές, όπως στην Β.Αττική (60 εκατ. ευρώ), ενώ θα έχει αναβαθμισθεί η εναέρια γραμμή Κόριθνος-ΚΥΤ Κουμουνδούρου, στο οποίο πρόσφατη πυρκαγιά άφησε για ωρες χωρίς ρεύμα μεγάλο τμήμα της Αττικής.
Στο κτιριακό κομμάτι, το πλάνο είναι σε μια εξαετία από σήμερα, τίποτα να μην μοιάζει με την σημερινή εικόνα. Τρία διαφορετικά προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας για κτίρια, για κατοικίες, για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και για δημόσια κτίρια, φιλοδοξούν να φέρουν τα πάνω- κάτω.
Στο βαθμό που πιάσουν τόπο τα 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ των επιδοτήσεων του σχεδίου, τα οποία μαζί με την μόχλευση θα είναι πολύ περισσότερα, το 2026 θα βρει εκατοντάδες χιλιάδες κατοικίες και κτίρια να διαθέτουν «έξυπνα» συστήματα ενεργειακής εξοικονόμησης και διαχείρισης από απόσταση της κατανάλωσης των οικιακών συσκευών, μαζί με συστήματα ψύξης -θέρμανσης, αντλίες θερμότητας. Το πόσα κτίρια φιλοδοξεί να μεταμορφώσει σε βάθος εξαετίας το πρόγραμμα δεν είναι γνωστό. Στόχος ωστόσο είναι μέχρι το 2030 να έχουν αναβαθμισθεί ενεργειακά πάνω από 600.000 κτίρια.
Εξαρτήματα made in Greece, καταναλωτές-παραγωγοί
Στο μέτωπο της ηλεκτροκίνησης και μόνο με βάση τις επιδοτήσεις του εθνικού σχεδίου, μπορεί σε έξι χρόνια από σήμερα να λειτουργούν στην χώρα οι πρώτες μονάδες παραγωγής εξαρτημάτων για ηλεκτρικά οχήματα. Το σχέδιο προβλέπει επιδοτήσεις εν είδη κινήτρων, ύψους 200 εκατ ευρώ. Επίσης, μόνο μέσω των επιδοτήσεων του ελληνικού σχεδίου, μέχρι το 2026 θα έχουν αναπτυχθεί στο οδικό δίκτυο περί τους 8.500 φορτιστές. Σε αυτούς δεν προσμετρώνται όσοι σχεδιάζουν να αναπτύξουν ΔΕΗ, ιδιώτες και ΟΤΑ αξιοποιώντας κεφάλαια, πέραν αυτών του RRF.
Εκείνο που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι οι πολλοί και διαφορετικοί ορίζοντες που διανοίγονται στους κατόχους τέτοιων οχημάτων. Στην Ελλάδα του 2026, ανάλογα με την διείσδυση της ηλεκτροκίνησης και την πυκνότητα του δικτύου φορτιστών, ο κάτοχος ενός τέτοιου οχήματος δεν θα θυμίζει σε τίποτα τον σημερινό καταναλωτή.
Στην νέα εποχή διαχείρισης της ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία βρίσκεται προ των πυλών, ο καταναλωτής αυτός θα μπορεί να είναι ταυτόχρονα και παραγωγό (prosumer), δηλαδή να πουλάει την περίσσεια του ρεύματος στο δίκτυο.
Εχοντας φορτίσει μέσω ενός οικιακού φωτοβολταϊκού την μπαταρία του ηλεκτρικού του αυτοκινήτου στη διάρκεια της νύχτας, οπότε οι τιμές είναι χαμηλότερες, ο «παραγωγός-καταναλωτής» φτάνοντας στον τόπο εργασίας του θα σταθμεύει το όχημά του σε πάρκινγκ κοντά σε φορτιστή. Συνδέοντας το με αυτόν θα μπορεί να πουλάει στο σύστημα τις περίσσειες ποσότητες ενέργειας που έχουν απομείνει στην μπαταρία του αυτοκινήτου του.
Η εικόνα επίσης μοιάζει βγαλμένη από ταινία επισημονικής φαντασίας, αλλά δεν είναι. Τουλάχιστον για πλειάδα ευρωπαικών πόλεων. Κλειδί για να την δούμε και εδώ, η παροχή γενναίων κινήτρων για την διάδοση της ηλεκτροκίνησης και για την εγκατάσταση οικιακών φωτοβολταϊκών.
