Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Η ιδέα του μετασχηματισμού της Ευρώπης σε μία ένωση δύο ή περισσότερων ταχυτήτων δεν είναι καινούρια, όμως σήμερα μοιάζει πιο πιθανή από ποτέ, ικανοποιώντας μία πάγια θέση του Wolfgang Schaeuble. Και αν τη δεκαετία του ''90 οι απόψεις του νυν υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας προκαλούσαν αντιδράσεις (είχε παρουσιάσει τις θέσεις του μαζί με τον Karl Lamers το 1994), τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε «εσωτερική διάσπαση».
Σε αυτό το περιβάλλον, η χώρα μας δεν έχει ξεκάθαρη κατεύθυνση, δεν έχει καταφέρει να εφαρμόσει πολιτικές και μεταρρυθμίσεις που θα τη βγάλουν από την κρίση και συνεχίζει τα πισωγυρίσματα σε κάθε αξιολόγηση. Περιμένει κανείς ότι η θέση της Ελλάδας θα είναι στην πρώτη κατηγορία, αυτή που θα «οδηγεί» τις εξελίξεις και τα στάδια ενοποίησης; Το ερώτημα είναι προφανώς ρητορικό, όταν η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται στο κλαμπ των χωρών προς... αποχώρηση.
«Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπιστεί η Ελλάδα θα θέσει τις βάσεις για τον μετασχηματισμό της Ευρώπης», σημειώνει ο Ιταλός οικονομολόγος και καθηγητής του LSE, Lorenzo Codogno. Ο ίδιος εκτιμά ότι ο πυρήνας της Ευρώπης, του οποίου ηγείται φυσικά η Γερμανία, επιθυμεί την περαιτέρω θωράκιση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος έναντι του κινδύνου αποχώρησης μίας χώρας όπως η Ελλάδα ή ακόμη και η Ιταλία.
Αυτό σημαίνει ότι ο περιορισμός των κινδύνων αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα και η ιδέα της ενοποίησης και της σύγκλισης όλων των χωρών-μελών μένει στο περιθώριο ή τουλάχιστον αφορά άλλα πεδία, όπως της άμυνας, της ασφάλειας και της μετανάστευσης. «Η Ελλάδα είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει το πεδίο δοκιμών για τη μείωση των κινδύνων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Πρώτα απ'' όλα υπάρχει το θέμα των υπολοίπων του Target 2 που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί καθώς και οι οικονομικοί δεσμοί σε ολόκληρη την Ευρώπη», επισημαίνει ο κ. Codogno για να συμπληρώσει: Μένει να δούμε, λοιπόν, αν η Ελλάδα βρίσκεται για μία ακόμη φορά σε τροχιά εξόδου και αν η Ευρώπη οδεύει προς αποσύνθεση...
Πολιτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι μένουν να συμπληρωθούν τέσσερα... κομμάτια του παζλ για την τύχη της Ελλάδας, άσχετα με την τρέχουσα αξιολόγηση. Το πρώτο σχετίζεται με τη στάση των ΗΠΑ. Ο Donald Trump έχει δώσει κάποια δείγματα γραφής, ωστόσο δεν είναι ακόμη ξεκάθαρη η πολιτική που θα ακολουθήσει τόσο στο ζήτημα της Ελλάδας, όσο και σε ότι αφορά τις ευρύτερες σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης.
Σημαντική, επίσης, θεωρείται η εκλογική αναμέτρηση στη Γαλλία, καθώς ακόμη και στην περίπτωση που χάσει η Le Pen, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, η στάση του νέου προέδρου της Γαλλίας θα είναι καθοριστική για το μέλλον της Ευρώπης.
Το κλειδί, ωστόσο, το κρατάει η Γερμανία, από τη στιγμή που οποιαδήποτε λύση για την Ελλάδα θα πρέπει να περάσει από το γερμανικό κοινοβούλιο, υπό τη νέα του σύνθεση που θα προκύψει από τις εκλογές του φθινοπώρου. Όπως όλα δείχνουν, οι προοπτικές περαιτέρω ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους μετατίθενται για μετά τις γερμανικές εκλογές. Τέλος, οι πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία (είτε οι εκλογές γίνουν τον ερχόμενο Ιούνιο, είτε την άνοιξη του 2018) θεωρούνται εξαιρετικά κρίσιμες.
Στις 25 Μαρτίου συμπληρώνονται 60 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης η οποία έθεσε τις βάσεις για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να αποφασίσουν για την κατεύθυνση που θα ακολουθήσουν στην μετά Brexit εποχή. Εκτός από την αποχώρηση της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε., η παρατεταμένη κρίση στην Ελλάδα και οι δεδομένες αδυναμίες της Ιταλίας απαιτούν μία συνολική προσέγγιση.
Όπως εκτιμά το ΔΝΤ, οι προοπτικές σύγκλισης της Ελλάδας με την υπόλοιπη Ευρώπη είναι αδύναμες, παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί. Την ίδια ώρα, πίσω από τη... μικρή Ελλάδα κρύβεται ένας μεγαλύτερος συστημικός κίνδυνος που ακούει στο όνομα Ιταλία. Είναι αξιοσημείωτο ότι από το 2001 έως σήμερα η συνολική μεταβολή του ΑΕΠ της Ελλάδας και της Ιταλίας είναι αρνητική. Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει σε έκθεσή της η Eurobank, κατά την περίοδο 2001-2016 το πραγματικό ΑΕΠ της Ελλάδας υποχώρησε σε ποσοστό 7% και της Ιταλίας κατά 1%. Ενδεικτικά, στην ίδια περίοδο, η Ιρλανδία εμφάνισε αύξηση στο πραγματικό ΑΕΠ 80%, η Ρουμανία 71% και η Γερμανία 19%.
Και επειδή είναι κοινή πεποίθηση ότι η Ιταλική κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποτελεσματικά μέσα στο υφιστάμενο πλαίσιο, η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε πολύ μεγάλες αποφάσεις.
Την περασμένη Παρασκευή, η Angela Merkel δήλωσε ότι η εμπειρία των τελευταίων ετών δείχνει πως υπάρχουν διαφορετικές ταχύτητες στην Ευρώπη, που σημαίνει ότι δεν θα συμμετάσχουν όλες οι χώρες με τον ίδιο ρυθμό στα στάδια ενοποίησης. Σύμφωνα με τη Γερμανίδα καγκελάριο αυτό θα μπορούσε να αναφέρεται στο κείμενο της διακήρυξης που ήδη ετοιμάζεται για τη Σύνοδο Κορυφής της Ρώμης. Πηγές με γνώση των διεργασιών στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι οι Ευρωπαίοι θα προσπαθήσουν να συμπεριλάβουν το ζήτημα των διαφορετικών ταχυτήτων σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από την υφιστάμενη έννοια της «ενισχυμένης συνεργασίας».
Η ενισχυμένη συνεργασία αποτελεί μια διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας επιτρέπεται σε τουλάχιστον 9 χώρες της Ε.Ε. να προβούν σε ενισχυμένη ολοκλήρωση ή συνεργασία σε έναν τομέα στο πλαίσιο των δομών της Ε.Ε., χωρίς να εμπλέκονται οι άλλες χώρες. Με τον τρόπο αυτό, έχουν τη δυνατότητα να ενεργούν με διαφορετικές ταχύτητες και για την επίτευξη διαφορετικών στόχων σε σχέση με την κατάσταση εκτός των τομέων ενισχυμένης συνεργασίας. Η διαδικασία έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση καταστάσεων παράλυσης, στις οποίες μια μεμονωμένη χώρα ή μια μικρή ομάδα χωρών που δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία μπλοκάρουν μια πρόταση. Ωστόσο, δεν παρέχει τη δυνατότητα διεύρυνσης των εξουσιών εκτός εκείνων που προβλέπουν οι συνθήκες της ΕΕ.
