Μας κατηγορούν οι δήθεν «προστάτες» των δικαιωμάτων των πολλών για κοινωνική αναλγησία. Πως δήθεν αγνοούμε ή και σκοπίμως αποφεύγουμε να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα των πολιτών που δανείστηκαν και που -για διάφορους λόγους- δεν μπορούν να αποπληρώσουν τις οφειλές τους. Λες και υπάρχει κυβέρνηση που θέλει τους πολίτες της στα κεραμίδια! Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Η επένδυση της Αριστεράς στο πεδίο αυτό υπήρξε συστηματική καθότι αγγίζει άκρως ευαίσθητες πτυχές της καθημερινότητας όλων, όπως είναι ο κίνδυνος απώλειας της στέγης, η απειλή κατασχέσεων λογαριασμών και άλλων περιουσιακών στοιχείων και, επομένως, ο περιορισμός των ελευθεριών μας. Ποια είναι, όμως, η αλήθεια πίσω από την υποκριτική στάση όσων έμαθαν να χτίζουν πολιτικές καριέρες στον βωμό της προστασίας της πρώτης κατοικίας; Πλέον χάνουν τον λόγο της φωνασκίας τους! Και γι' αυτό φωνάζουν περισσότερο…
Ας τα δούμε με τη σειρά. Ήδη από την περασμένη τετραετία, η κυβέρνηση έθεσε και πέτυχε συγκεκριμένους στόχους για την αντιμετώπιση του ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους στη χώρα. Είναι ενδεικτικό ότι το διάστημα 2019 -2023, το ληξιπρόθεσμο ιδιωτικό χρέος ως ποσοστό του συνολικού ιδιωτικού χρέους έπεσε από το 68% στο 61% και τα μη-εξυπηρετούμενα δάνεια, ως ποσοστό των συνολικών διαμορφώθηκαν από περίπου 41% σε περίπου 7,3% το τρίτο τρίμηνο του 2023.
Η βελτίωση στους σκληρούς δείκτες είναι ορατή και μετρήσιμη. Αλλά δεν μείναμε εκεί. Κάναμε το επόμενο βήμα για τη δίκαιη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του ζητήματος προς όφελος του συνόλου της Κοινωνίας. Εντοπίζοντας και αντιμετωπίζοντας στρεβλώσεις στην επικοινωνία των servicers με τους πολίτες αλλά και δυσλειτουργίες στην εφαρμογή του εξωδικαστικού ή του φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης ακινήτων.
Η ενημερωτική καμπάνια για την προστασία της πρώτης κατοικίας που πρόσφατα άρχισε να «τρέχει» συγκεντρώνει τις σχετικές πρωτοβουλίες που έλαβε πριν από μερικούς μήνες και υλοποιεί σήμερα το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Στην ιστοσελίδα της καμπάνιας μπορεί να βρει κανείς αναλυτικά τα 7 εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους οι οφειλέτες καθώς και σχετικό ενημερωτικό υλικό.
Εγώ θα ήθελα να σταθώ σε τρία σημεία από τις πρόσφατες αλλαγές που έχουν γίνει καταδεικνύοντας τη διάθεση για ουσιαστικές τομές σε ζητήματα που για χρόνια δημιουργούσαν εστίες κοινωνικής έντασης αλλά και πεδίο εκμετάλλευσης από διάφορους πολιτικούς και όχι μόνο «καλοθελητές». Και εξηγώ:
- Οι ευάλωτοι δανειολήπτες και η πρώτη τους κατοικία προστατεύονται
Σταθερή πολιτική της κυβέρνησης είναι να προστατεύει τους πράγματι ευάλωτους και φυσικά την πρώτη τους κατοικία χωρίς, όμως, να διολισθαίνει στον λαϊκισμό. Με καθαρά στοχευμένα και συγκεκριμένα μέτρα, σήμερα δημιουργείται ένα πραγματικό δίχτυ προστασίας για εκείνους που το έχουν ανάγκη.
Η ουσία είναι πως όποιος δανειολήπτης πληροί τα κριτήρια ευαλωτότητας (και είναι χιλιάδες αυτοί) και κινδυνεύει είτε ο ίδιος από αναγκαστικά μέτρα είσπραξης είτε η πρώτη του κατοικία από πλειστηριασμό, πλέον προστατεύεται αρκεί να είναι συνεργάσιμος και να αξιοποιήσει ένας από τους πολλούς τρόπους προστασίας που εφαρμόζονται. Η σημερινή κυβέρνηση δεν περιμένει από κανέναν «να βγάλει το φίδι από την τρύπα».
Αντιθέτως, κάνει αυτά που είναι αναγκαία και υπόσχεται αυτά που πραγματικά μπορεί να κάνει, αξιοποιώντας και τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές. Σεβόμενοι τόσο τις ανάγκες των δανειοληπτών όσο και μια βασική αρχή της Οικονομίας που είναι η έστω και σταδιακή εξόφληση των οφειλών τόσο των φυσικών όσο και των νομικών οντοτήτων. Έτσι, πλέον με την έκδοση μίας και μόνο βεβαίωσης ευάλωτου οφειλέτη, οι τελευταίοι επωφελούνται από:
- αυτόματη και υποχρεωτική αποδοχή από τράπεζες, servicers και Δημόσιο της πρότασης αναδιάρθρωσης του χρέους στο πλαίσιο του Εξωδικαστικού Μηχανισμού. Αυτό δεν συνέβαινε μέχρι πρότινος και είχαμε περιπτώσεις πρώτης κατοικίας να βγαίνουν σε πλειστηριασμό επειδή δεν υποχρεώνονταν να συνεργαστούν οι servicers!
- ευνοϊκή αντιμετώπιση για τη ρύθμιση οφειλών μέσω του Κώδικα Δεοντολογίας τραπεζών/servicers. Πλέον, το δικαίωμα των δανειοληπτών για έγκαιρη ενημέρωση σχετικά με το ύψος της οφειλής και τα ειδικά χαρακτηριστικά της κατοχυρώνεται και προστατεύεται.
- Ένταξη στο Ενδιάμεσο Πρόγραμμα Στήριξης της πρώτης κατοικίας εξασφαλίζοντας κρατική επιδότηση της δόσης του στεγαστικού δανείου από 70 έως 210 ευρώ μηνιαίως για 15 μήνες, αναστολή μέτρων όπως κατασχέσεις, πλειστηριασμοί και εξώσεις και δυνατότητα επαναμίσθωσης για έως και 12 χρόνια και επαναγοράς της πρώτης κατοικίας τους μέσω του υπό σύσταση Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης. Πλέον, δε, δεν είναι υποχρεωμένοι να καταβάλουν μισθώματα 12 ετών σε περίπτωση που μπορούν να ασκήσουν νωρίτερα το δικαίωμα επαναγοράς της κατοικίας ενώ θα επωφελούνται χαμηλότερης τιμής αγοράς που προκύπτει από την έκπτωση 30% που λαμβάνει ο φορέας κατά την αγορά ακινήτων.
- Ουσιαστικές βελτιώσεις για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό
Μέσω του Εξωδικαστικού Μηχανισμού οι οφειλέτες μπορούν να ρυθμίσουν χρέη άνω των 10.000 ευρώ «παγώνοντας» τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, να εξασφαλίσουν επιπλέον διαγραφή χρέους από αυτή που ισχύει σήμερα και ένα μεγάλο πλάνο δόσεων αποπληρωμής του (από 180 έως και 420 δόσεις ανάλογα με βάση το είδος της οφειλής) αποφεύγοντας, παράλληλα, τις δικαστικές περιπέτειες. Στο πλαίσιο των πρόσφατων βελτιώσεων προβλέπεται, επίσης:
- Επιπλέον μείωση έως και 28% των οφειλών για το σύνολο των οφειλετών και για δάνεια που καλύπτονται από εμπράγματη ασφάλεια με βελτίωση του σχετικού αλγορίθμου,
- 3% σταθερό επιτόκιο για 3 έτη για όλες τις ρυθμίσεις (Δημόσιο, τράπεζες και servicers).
- Δυνατότητα ένταξης οφειλών προς το Δημόσιο και Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, που έχουν βεβαιωθεί σε βάρος επιχειρήσεων που είναι σε λύση ή εκκαθάριση ή έχουν παύσει να υφίστανται και το χρέος έχει «κληρονομηθεί» στον νόμιμο εκπρόσωπο.
- Επιπλέον, έχει καταργηθεί ο περιορισμός που ίσχυε στο παρελθόν για το 90% οφειλών σε έναν μόνο φορέα ενώ είχε προστεθεί η δυνατότητα ρύθμισης και ενήμερων ή εξυπηρετούμενων οφειλών εάν αποδεικνύεται επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης του οφειλέτη κατά ποσοστό τουλάχιστον 20%.
Οι παραπάνω είναι αλλαγές που θα ωθήσουν την περαιτέρω αύξηση στις ρυθμίσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού που ήδη έχουν πατήσει «γκάζι». Αναφέρω ενδεικτικά ότι τον Ιανουάριο καταγράφηκε υπερτριπλασιαμός στην εκκίνηση νέων αιτήσεων συγκριτικά με τον περασμένο Αύγουστο ενώ συνολικά, με στοιχεία μέχρι πριν από μερικές εβδομάδες, είχαν ρυθμιστεί στο πλαίσιο του μηχανισμού 4,8 δισ. ευρώ αρχικών οφειλών.
- Κανόνες στην αγορά, διασφάλιση της ενημέρωσης και ενίσχυση του ανταγωνισμού
Για πρώτη φορά θεσπίζονται συγκεκριμένοι και αυστηροί κανόνες και κυρώσεις για όσους τους παραβιάζουν, για την ενημέρωση των δανειοληπτών από τους servicers. Πιο συγκεκριμένα, από την 1η Απριλίου όλοι οι servicers θα είναι υποχρεωμένοι να διατηρούν εφαρμογές -κατ’ αναλογία με το web banking των τραπεζών- όπου οι οφειλέτες θα μπορούν, αξιοποιώντας τους κωδικούς τους να ενημερώνονται αναλυτικά και προσωποποιημένα για τις οφειλές τους (πχ ποσά οφειλής, δόσεις, ιστορικό των πληρωμών κλπ).
Για όσους δεν συμμορφωθούν και δεν ακολουθούν τις νέες υποχρεώσεις για την προστασία των δανειοληπτών από καταχρηστικές συμπεριφορές προβλέπεται η επιβολή προστίμων έως 500.000 ευρώ και υποχρέωση διόρθωσης της παράβασης μέχρι και η ανάκληση της άδειας λειτουργίας.
Με όλα τα παραπάνω μέτρα που νομοθετήθηκαν στην εκπνοή του 2023 και υλοποιούνται ήδη, κάνουμε ένα δυναμικό βήμα για την αντιμετώπιση του ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους που επιβαρύνει τους πολίτες και θέτει εμπόδια στην ακόμα ισχυρότερη ανάπτυξη που μπορεί να πετύχει η χώρα, συνδυάζοντας το στόχο της οικονομικής εξυγίανσης με την κοινωνική προστασία. Δεν χαρίζουμε το προνόμιο της κοινωνικής ευαισθησίας σε κανέναν. Αντιθέτως, ενισχύουμε το κοινωνικό μας αποτύπωμα θωρακίζοντας την Οικονομία και όσους έχουν πραγματικά ανάγκη.
* Ο Όμηρος Τσάπαλος είναι εκπρόσωπος Τύπου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών
