Μοιάζει πλέον με δημιούργημα της φαντασίας, με όνειρο… θερινής νυκτός. Ο λόγος για το πολυσυζητημένο «ευρωομόλογο». Ένα ομόλογο που - τουλάχιστον στη θεωρία γιατί δεν ξέρουμε αν ποτέ θα το δούμε στην πράξη - θα εκδίδεται από την Ε.Ε. για να καλύπτει τις ανάγκες της σε περιπτώσεις κρίσης και όχι μόνο. Κάτι που σήμερα φαντάζει αδύνατο. Εδώ οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε κοινούς δημοσιονομικούς κανόνες και στην απαραίτητη από όλες τις πλευρές τραπεζική ένωση, θα συμφωνήσουν στην αμοιβαιοποίηση του χρέους;
Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα από την Κριστίν Λαγκάρντ. Σε ομιλία της την περασμένη Παρασκευή, η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αναγνώρισε τους υφιστάμενους κινδύνους και ζήτησε τη δημιουργία μίας ισχυρότερης και ενιαίας αρχής που θα εποπτεύει τις κεφαλαιαγορές και η οποία θα αποτελέσει κρίσιμο βήμα για την ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών. Η Λαγκάρντ τόνισε ότι είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίσει η Ευρώπη τις προκλήσεις της αποπαγκοσμιοποίησης, της γήρανσης του πληθυσμού και της κλιματικής αλλαγής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η έκδοση κοινών «πράσινων» ομολόγων ίσως είναι το πρώτο βήμα. Στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον που υφίσταται σήμερα, σημείωσε η Λαγκάρντ, οι προκλήσεις αυτές είναι πολύ επικίνδυνες και γι’ αυτό η δημιουργία μίας ενιαίας κεφαλαιαγοράς – πράσινης αρχικά - είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων της Ενωμένης Ευρώπης. Ακολούθως, όπως ακριβώς οι ΗΠΑ εκδίδουν τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα, η Ευρώπη πρέπει να έχει και αυτή τα δικά της ευρωομόλογα που θα αντανακλούν την ένωση και στο πεδίο των αγορών. Σε αντίθετη περίπτωση το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δύσκολα θα πετύχει σε μία τόσο ανταγωνιστική διεθνή αγορά.
Μέχρι να επιτευχθούν οι απαιτούμενες συναινέσεις για το ευρωομόλογο, θα πρέπει να εργαστούμε σε άλλα πεδία που είναι απαραίτητα για την Ένωση Κεφαλαιαγορών, συμπλήρωσε η Λαγκάρντ. Μπορεί η πράσινη μετάβαση να αποτελέσει την αρχή για να σπάσουν τα ταμπού και να δούμε κάποια στιγμή την αμοιβαιοποίηση του χρέους;
Η ιστορία του ευρωομολόγου πάει χρόνια πίσω. Το 2010, όταν η Ιρλανδία και η Ελλάδα βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα και η ευρωπαϊκή κρίση χρέους βρισκόταν στο πρώτο της στάδιο, στο τραπέζι έπεσε η ιδέα της δημιουργίας ευρωομολόγου. Το κοινό χρέος θα μετρίαζε τις επιθέσεις που θα μπορούσαν να δεχθούν τα κράτη-μέλη που εμφάνιζαν υψηλό δημόσιο χρέος, καθώς οι αγορές θα γνώριζαν ότι η Ε.Ε. θα εξέδιδε ομόλογα με αξιολόγηση ΑΑΑ για να τα βοηθήσει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι χώρες-μέλη που θα έχουν αποκλειστεί από τις αγορές θα δανείζονταν από ένα ταμείο, έναν στην ουσία μόνιμο μηχανισμό διάσωσης που θα χρηματοδοτούνταν με ευρωομολόγα.
Τι σημαίνει στην πράξη αυτό; Ότι οι χώρες με τις ισχυρότερες οικονομίες που απολαμβάνουν και τις υψηλότερες αξιολογήσεις, όπως η Γερμανία, θα σήκωναν το βάρος και για τις χώρες που δεν έχουν σε τάξη τα οικονομικά τους και γι’ αυτό αξιολογούνται χαμηλά από τους οίκους. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Οι χώρες του πυρήνα δεν ήθελαν να ακούσουν με τίποτα αυτή την ιδέα για να φτάσουμε στα μνημόνια που θα έφερναν την πολυπόθητη δημοσιονομική σύγκλιση μέσω από μια σειρά σκληρών μέτρων λιτότητας.
Όταν ξέσπασε η πανδημία το θέμα επανήλθε και λόγω των έκτακτων συνθηκών δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης Next Generation EU. Κάποιοι πίστεψαν ότι το Ταμείο θα μπορούσε να μονιμοποιηθεί μετά την πανδημία και αυτό θα ήταν το μονοπάτι για την κοινή έκδοση χρέους. Όμως και πάλι οι χώρες του πυρήνα είναι αμετακίνητες.
Τώρα που πέρασε η κρίση, η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει άλλες προκλήσεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή και φυσικά η αποπαγκοσμιοποίηση. Αν θέλει να τα καταφέρει, πρέπει να αποδείξει στις αγορές ότι είναι αυτό που ισχυρίζεται: μία ένωση με όλη τη σημασία της λέξης. Διότι χωρίς τραπεζική και δημοσιονομική ένωση, το μόνο που μένει είναι η κοινή αγορά για την Ε.Ε. συν το κοινό νόμισμα για την Ευρωζώνη.
Στις αρχές του 2023 οι ελπίδες για την έκδοση κοινού χρέους σε επίπεδο Ε.Ε. με στόχο τη στήριξη της πράσινης μετάβασης ψαλιδίστηκαν από τις χώρες του γερμανικού μπλοκ, οι οποίες συνεχίζουν να αποκλείουν την αμοιβαιοποίηση του χρέους. Η Γερμανία έχει ξεκαθαρίσει ότι για να ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση θα πρέπει όλες οι τράπεζες της Ευρώπης να έχουν «καθαρίσει» τους ισολογισμούς τους. Με την ίδια λογική, για να φτάσουμε στην έκδοση ευρωομολόγου θα πρέπει όλες οι χώρες να εφαρμόζουν συνετές δημοσιονομικές πολιτικές και να τηρούν τους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες.
