Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την ανθεκτικότητα που εμφανίζει η αμερικανική οικονομία απέναντι στον πληθωρισμό και τα υψηλά επιτόκια. Το ΑΕΠ της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου αναπτύχθηκε με ρυθμό άνω του 3,5% στο β’ εξάμηνο του 2023 και οι Αμερικανοί εμφανίζονται σήμερα σε μεγάλο ποσοστό σχετικά αισιόδοξοι για το μέλλον. Την ίδια ώρα, το χρέος και το έλλειμμα των ΗΠΑ αποτελούν μαζί μία ωρολογιακή βόμβα, η οποία αν κάποια στιγμή εκραγεί θα προκαλέσει τη μεγαλύτερη ίσως παγκόσμια κρίση που έχει σημειωθεί στα χρονικά.
«Δεν γνωρίζουμε πότε θα ξεσπάσει η κρίση, αλλά αν δεν ληφθούν ουσιαστικά μέτρα για τη βελτίωση των δημοσιονομικών, αργά ή γρήγορα οι Ηνωμένες Πολιτείες θα βρεθούν αντιμέτωπες με μία κολοσσιαία κρίση». Αυτή είναι η προειδοποίηση που απευθύνουν προς τους υποψηφίους ενοίκους του Λευκού Οίκου ορισμένοι από τους κορυφαίους αναλυτές, ακαδημαϊκούς και παράγοντες των αγορών.
Οι ΗΠΑ χρωστούν σήμερα πάνω από 34,5 τρισ. δολάρια, που είναι το υψηλότερο δημόσιο χρέος από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ το έλλειμμα είναι κοντά στο 6%. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ξόδεψαν περί τα 6 τρισ. δολάρια για να ορθοποδήσει η οικονομία με αποτέλεσμα το έλλειμμα να ξεφύγει το 2020 στο 15,2% που είναι επίσης το υψηλότερο από το 1945.
Οι προειδοποιήσεις για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η αμερικανική οικονομία έχουν αυξηθεί σημαντικά μέσα στο 2024. Στο α’ εξάμηνο του έτους, κορυφαίοι ακαδημαϊκοί από ιδρύματα όπως το Stanford και το Brookings, παράγοντες της αγοράς, όπως ο επικεφαλής της JPMorgan, Τζέιμι Ντάιμον, φορείς όπως το δημοσιονομικό συμβούλιο και μέσα ενημέρωσης όπως ο Economist και οι New York Times, έχουν προειδοποιήσει για τον μεγάλο κίνδυνο που εν πολλοίς αγνοείται. Οι οίκοι αξιολόγησης S&P και Fitch έχουν ήδη υποβαθμίσει το αξιόχρεο των ΗΠΑ και η Moody’s έβαλε τον περασμένο Νοέμβριο την αμερικανική οικονομία στον προθάλαμο της υποβάθμισης.
Χθες, ο Ντάιμον τόνισε σε συνέντευξή του στο Sky News ότι κάποια στιγμή οι αγορές θα σταματήσουν να αγνοούν το πρόβλημα και τότε η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα κληθεί να το διαχειριστεί με πολύ πιο δύσκολο τρόπο απ’ ότι αν το κάνει τώρα.
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια, η Αμερική φουσκώνει με πρωτοφανή ρυθμό το χρέος της και μαζί του το έλλειμμα, για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη. Ακούεί όμως κανείς φωνές όπως του Ντάιμον; Αν λάβουμε υπόψη τον... πρότερο βίο, τις δηλώσεις και τα προγράμματα των δύο υποψήφιων προέδρων, του Τζο Μπάιντεν και του Ντόναλντ Τραμπ, κανείς δεν δείχνει αποφασισμένος να λάβει ουσιαστικά μέτρα για να αντιμετωπίσει το τεράστιο αυτό πρόβλημα.
Ο νυν πρόεδρος Μπάιντεν είχε διαβεβαιώσει ότι το πακέτο μέτρων του νόμου Inflation Reduction Act θα οδηγούσε σε μείωση το έλλειμμα κατά «εκατοντάδες δισεκατομμύρια», ωστόσο για το σύνολο του 2023, το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ διαμορφώθηκε στα 1,7 τρισ. δολάρια, ενώ φέτος η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει δαπανήσει μέχρι στιγμής 855 δισ. δολάρια περισσότερα από αυτά που έχει εισπράξει κυρίως από φόρους. Ο Τραμπ, από την πλευρά του, είχε υποσχεθεί ότι θα μείωνε το χρέος και αντ’ αυτού, το αύξησε κατά τη διάρκεια της θητείας του κατά 8,4 τρισ. δολάρια.
Οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη δύναμη του πλανήτη και μπορούν να δανείζονται για να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες. Εξάλλου, παρά τα όποια προβλήματα και τη μεγάλη δημοσιονομική «τρύπα», τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα συνεχίζουν να θεωρούνται από τα κορυφαία ασφαλή καταφύγια για τους επενδυτές. Επίσης, έχουν την πολυτέλεια να διευρύνουν τα ελλείμματα λόγω του περίφημου «υπερβολικού προνομίου» του δολαρίου που είχε καταγγείλει ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Βαλερί Σιζκάρ Ντ’ Εστέν.
Στην περίπτωση όμως που η Ουάσινγκτον συνεχίσει να αυξάνει χρέος και έλλειμμα με τον ίδιο ρυθμό, τότε σύντομα το πρόβλημα θα είναι τόσο μεγάλο που ανά πάσα στιγμή θα μπορεί να προκαλέσει μία αλληλουχία αρνητικών εξελίξεων, οι οποίες λόγω του ρόλου που παίζει το δολάριο μπορούν να λάβουν πολύ εύκολα τη μορφή χιονοστιβάδας. Και τότε η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη.
Η Αμερική δεν κινδυνεύει... αύριο το πρωί. Αλλά με έλλειμμα άνω του 6% και χρέος κοντά στο 100% του ΑΕΠ, το δημοσιονομικό outlook είναι μη βιώσιμο και το πρόβλημα αργά ή γρήγορα θα προκαλέσει μεγάλες αναταράξεις, όχι μόνο για την αμερικανική αλλά και για την παγκόσμια οικονομία. Όπως χαρακτηριστικά επισήμανε και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας στη συνέντευξή του στο Liberal, «εάν διαταραχθεί η βιωσιμότητα του αμερικανικού δημοσίου χρέους, τότε θα δούμε προβλήματα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας σε ολόκληρο τον πλανήτη».
