Ο Τραμπ έχει κάνει πολλές και συχνά αντιφατικές δηλώσεις σχετικά με την οικονομική πολιτική τους τελευταίους μήνες, καθιστώντας δύσκολο να δημιουργηθεί μια σαφώς καθορισμένη λίστα των πολιτικών που θα ακολουθήσει εάν κερδίσει τις εκλογές. Παρόλα αυτά, υπάρχουν τέσσερα θέματα στα οποία ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του φαίνεται να περιστρέφονται συνεχώς και θα τα αναλύσουμε παρακάτω: 1) Περισσότεροι δασμοί, 2) Λιγότεροι φόροι, 3) Ασθενέστερο δολάριο και 4) Λιγότερη ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ.
Περισσότεροι Δασμοί: Ο Τραμπ ήταν ένθερμος υποστηρικτής των δασμών κατά την πρώτη του θητεία, πιστεύοντας ότι προστατεύουν τους Αμερικανούς κατασκευαστές και μειώνουν τα διμερή εμπορικά ελλείμματα της Αμερικής. Αυτή τη φορά, οι προτεινόμενοι δασμοί θα είναι άνευ προηγουμένου. Συγκεκριμένα, ο Τραμπ έχει προτείνει έναν γενικό δασμό σε όλες τις εισαγωγές από την Κίνα. Το ακριβές ύψος αυτού του δασμού είναι ασαφής. Δημοσιεύματα λένε ότι αρχικά ανέφερε ότι θα ήταν 60%, αλλά ο Τραμπ το αρνήθηκε δύο φορές, δηλώνοντας ότι εξετάζει 50% και πιθανώς πάνω από 60%.
Ανεξαρτήτως του ακριβούς ποσοστού, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει τη μεγαλύτερη αναπροσαρμογή των διεθνών εμπορικών ροών στη σύγχρονη ιστορία. Επιπλέον, ο Τραμπ θέλει να επεκτείνει τους νέους δασμούς του Μπάιντεν στις κινεζικές εισαγωγές που σχετίζονται με τη μετάβαση στην ενέργεια, διπλασιάζοντας τον τρέχοντα δασμό στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα από 100% σε 200%.
Επιπλέον, ο Τραμπ υποστηρίζει έναν δασμό 10% σε όλες τις εισαγωγές, συμπεριλαμβανομένων και από χώρες που θεωρούνται σύμμαχοι της Αμερικής, όπως η ΕΕ. Πράγματι, υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός από την Κίνα, καθόσον κρατά τεχνητά υποτιμημένο το νόμισμά της. Η ορθή λύση όμως δεν είναι οι δασμοί, αλλά θα μπορούσε να ήταν ο εξαναγκασμός της Κίνας (όπως έγινε και το 1985 με την Ιαπωνία) να σταματήσει να υποτιμά τεχνητά το νόμισμα της. Οι δασμοί θα κάνουν πιο ακριβά τα εισαγόμενα προϊόντα (αλλά και τα εγχώρια) και θα τροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό.
Μείωση Φόρων: Όπως πολλοί Ρεπουμπλικάνοι, ο Τραμπ πιστεύει ότι οι χαμηλοί φόροι ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη και, επειδή τον έκαναν δημοφιλή στην προηγούμενη θητεία του, επιθυμεί να επεκτείνει το νόμο για τις φορολογικές περικοπές και τις θέσεις εργασίας του 2017, που λήγει στο τέλος του 2025. Έχει επίσης προτείνει τη μείωση του εταιρικού φόρου στο 20% ή 15%, έχοντας ήδη μειώσει τον εταιρικό φόρο από 35% σε 21% το 2017.
Ο Τραμπ είχε αναφέρει, ότι πρόκειται να συνδυάσει τους δασμούς με τους φόρους, καταργώντας εντελώς τον φόρο εισοδήματος και αντικαθιστώντας τον με εξαιρετικά υψηλούς δασμούς. Ο Τραμπ φαίνεται να έχει εμπνευστεί από τον πρόεδρο William McKinley (1897-1901), ο οποίος μέσω του νόμου Dingley του 1897 αύξησε τους δασμούς και απέφυγε την εφαρμογή φόρου εισοδήματος. Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της πολιτικής σήμερα θα ήταν σχεδόν αδύνατη. Το 2023, η συνολική αξία των αμερικανικών εισαγωγών ήταν περίπου 3 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η συνολική αξία των φόρων εισοδήματος ήταν περίπου 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Για να αντικατασταθεί ο φόρος εισοδήματος, θα απαιτούνταν ένας μέσος δασμός τουλάχιστον 67% σε όλες τις εισαγωγές, κάτι που δεν θα λειτουργούσε, καθώς η αύξηση των δασμών θα μείωνε την αξία και την ποσότητα των εισαγωγών. Εάν ο Τραμπ μειώσει τους φόρους χωρίς να τους αναπληρώσει από άλλη πηγή, θα στερήσει κρατικά έσοδα και θα αυξήσει τον δανεισμό των ΗΠΑ. Επίσης, η μείωση των φόρων θα αυξήσει τη ζήτηση και θα τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό.
Αποδυνάμωση του Δολαρίου: Το δολάριο ΗΠΑ είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, γεγονός που δημιουργεί μεγάλη ζήτηση για δολάρια και το καθιστά ισχυρότερο. Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι πολιτικοί συμφωνούσαν ότι αυτό ήταν θετικό για τις ΗΠΑ, καθώς επιτρέπει στους Αμερικανούς να εισάγουν περισσότερα αγαθά και στην κυβέρνηση να δανείζεται περισσότερα χρήματα. Ωστόσο, ορισμένοι σχολιαστές, ιδιαίτερα Ρεπουμπλικάνοι υποστηρικτές του Τραμπ, έχουν αρχίσει να υποστηρίζουν ότι ένα ισχυρό δολάριο καθιστά τους Αμερικανούς παραγωγούς και εξαγωγείς λιγότερο ανταγωνιστικούς, συμβάλλοντας στην αποβιομηχάνιση της Αμερικής.
Ο Τραμπ, μαζί με τον νέο υποψήφιο αντιπρόεδρο JD Vance και τον επί μακρόν οικονομικό σύμβουλο Robert Lighthizer, έχουν αρχίσει να υποστηρίζουν την υποτίμηση του δολαρίου. Ωστόσο, το πώς θα λειτουργούσε αυτό στην πράξη είναι ασαφές, δεδομένου ότι το δολάριο είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμο αποθεματικό νόμισμα, αποκλείοντας συνήθεις μεθόδους υποτίμησης όπως οι κεφαλαιακοί έλεγχοι ή η διαχειριζόμενη συναλλαγματική ισοτιμία.
Ο Lighthizer έχει προτείνει μια μεγάλη συμφωνία με ξένες κυβερνήσεις, παρόμοια με τη Συμφωνία Plaza του 1985, που έγινε με συμμάχους των ΗΠΑ στην Ιαπωνία και την Ευρώπη. Μια τέτοια όμως συμφωνία δεν μπορεί να επιβληθεί στο καθεστώς της Κίνας με την οποία οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό έλλειμμα πάνω από 3 τρισ. την τελευταία 10ετία. Η μόνη άλλη εμφανής μέθοδος υποτίμησης θα ήταν η δραματική μείωση των επιτοκίων, αλλά αυτό εξαρτάται από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα. Στόχος είναι η αποπληρωμή των χρεών των ΗΠΑ με πληθωριστικά δολάρια, πράγμα που θα σημαίνει απώλειες για όσους έχουν κρατικά ομόλογα. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί με υπερ-εκτύπωση δολαρίων από την ανεξάρτητη FED.
Λιγότερη Ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας: Η κεντρική τράπεζα της Αμερικής, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Federal Reserve), είναι λειτουργικά ανεξάρτητη, πράγμα που σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να της υπαγορεύει τι να κάνει. Σήμερα, οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες είναι ανεξάρτητες επειδή οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι πολιτικοί έχουν την τάση να λαμβάνουν οικονομικά μη βιώσιμες αποφάσεις. Για να υπερ-εκτυπώσει δολάρια πρέπει να «ελέγξει» την FED.
Ο Τραμπ εξέφρασε επανειλημμένα τη δυσαρέσκειά του προς τον τρέχοντα πρόεδρο της Fed, Jerome Powell, ο οποίος διορίστηκε από τον ίδιο, το 2017. Ο Τραμπ ήταν απογοητευμένος με την απροθυμία του Powell να μειώσει τα επιτόκια κατά τη διάρκεια της θητείας του. Σκέφτηκε να τον υποβαθμίσει στις πρώτες ημέρες της πανδημίας, αν και δεν είναι σαφές αν ο πρόεδρος έχει αυτή την εξουσία.
Ο Τραμπ υποσχέθηκε να μην απολύσει τον Powell πριν από το τέλος της θητείας του, αλλά είναι εύκολο να φανταστεί κανείς ότι ο Τραμπ θα πάρει μια πιο αντιπαραθετική στάση απέναντι στη Fed, ειδικά αν αυτή αντιδράσει στις άλλες πολιτικές του, όπως οι δασμοί και η αποδυνάμωση του δολαρίου, που πιθανότατα θα αυξήσουν τον πληθωρισμό με απότομες αυξήσεις επιτοκίων. Ήδη προειδοποίει τον Powell να μην μειώσει τα επιτόκια το 2024 παρόλο που η αναστροφή της απόδοσης των 2ετών και των 10ετών ομολόγων δείχνουν εδώ και δυο χρόνια ότι έρχεται ύφεση. Φαίνεται ότι ήδη φοβάται την αύξηση του πληθωρισμού.
Η υπερχρέωση των ΗΠΑ στο 123% του ΑΕΠ τα μεγάλα εμπορικά ελλείμματα, το έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών, τα αυξημένα επιτόκια, το τεράστιο κόστος των τόκων των κρατικών δανείων, ο επιμένων πληθωρισμός, η εσωτερική διαμάχη, η έλλειψη εσωτερικής συνοχής του λαού, η απώλεια της λογικής στη διακυβέρνηση, οι εξωτερικοί εχθροί που εμφανίζονται ολοένα και περισσότεροι μετά από 70 χρόνια σχετικής ειρήνης, η αύξηση των διαπολιτισμικών κινδύνων, οι φυσικές καταστροφές, η μετανάστευση που δεν ενσωματώνεται, και πολλά άλλα προβλήματα απαιτούν χαρισματικές ηγεσίες για πολλές τετραετίες για να λυθούν.
* Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης - Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
