Όσο παγιώνονται οι αυξήσεις των τιμών, συνεχίζεται η ενεργειακή κρίση και δεν διαφαίνεται κάπου στο βάθος του τούνελ να υποχωρεί ο πληθωρισμός, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες η κρίση κόστους ζωής να γενικευθεί από την πραγματική οικονομία και τα νοικοκυριά έως τις διεθνείς αγορές και να εξελιχθεί σε μία παγκόσμια οικονομική κρίση. Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι και σήμερα οι πολίτες αισθάνονται ότι βιώνουν μια νέα κρίση αφού τα πάντα ακριβαίνουν και το διαθέσιμο εισόδημα περιορίζεται, ωστόσο μία παγκόσμια κρίση με τα αντίστοιχα «επίσημα» χαρακτηριστικά θα είναι ακόμη πιο σφοδρή από τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα.
Οι αιτίες της τρέχουσας κρίσης είναι γνωστές. Η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας και η ιστορικών διαστάσεων ενίσχυση του δολαρίου διαμορφώνουν ένα εντελώς νέο σκηνικό. Το ντόμινο των εξελίξεων έχει ως εξής: Όσο οι τιμές συνεχίζουν να ανεβαίνουν ή παραμένουν στα ύψη, οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια, μήπως με την αποστράγγιση ρευστότητας από το σύστημα, καταφέρουν να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό. Ο αντίκτυπος του ακριβότερου χρήματος είναι ότι μειώνονται επενδύσεις και κατανάλωση, ενώ στις αγορές ομολόγων οι αποδόσεις χτυπούν… κόκκινο. Είδαμε τι συνέβη τις τελευταίες εβδομάδες στη Μ. Βρετανία. Η απότομη άνοδος των αποδόσεων ανάγκασε συνταξιοδοτικά ταμεία να ρευστοποιήσουν μαζικά και το sell-off προκάλεσε την διπλή παρέμβαση της Τράπεζας της Αγγλίας.
Τι θα συμβεί, λοιπόν, αν οι αποδόσεις των ομολόγων συνεχίσουν να ανεβαίνουν; Μπορεί η οικονομία να αναπτύσσεται με το κόστος δανεισμού για κράτη και επιχειρήσεις να είναι τόσο υψηλό; Είναι προφανές πως όσο ακριβότερο είναι το χρήμα, τόσο περιορίζεται η οικονομική δραστηριότητα και τα κράτη με υψηλό χρέος, όπως η Ελλάδα έχουν έναν παραπάνω λόγο να ανησυχούν.
Έχουμε και λέμε: Το κόστος δανεισμού (όπως αυτό αντανακλάται από την απόδοση του 10ετούς ομολόγου) της Ελλάδας διαμορφώνεται σήμερα στο 5%, της Γερμανίας στο 2,35%, των Ηνωμένων Πολιτειών στο 3,93%, της Μ. Βρετανίας στο 4,5%, της Ιταλίας στο 4,8% και της Ελβετίας που είναι ένα παραδοσιακό καταφύγιο στο 1,44%. Μην ξεχνάμε ότι πριν από 12 μήνες, η Ελλάδα δανειζόταν με επιτόκιο χαμηλότερο του 1% και η Γερμανία με αρνητικό επιτόκιο.
Σύμφωνα με τον Νιλ Σίρινγκ, παγκόσμιο επικεφαλής ανάλυσης της Capital Economics, οι κεντρικές τράπεζες διαθέτουν τα εργαλεία να αντιμετωπίσουν κρίσεις ρευστότητας που προκαλούν οι αυξήσεις των επιτοκίων και η πτώση των τιμών των επενδυτικών assets. Αντιθέτως, η μεγαλύτερη απειλή είναι τα υψηλότερα επιτόκια να προκαλέσουν μεγάλες και ταυτόχρονες πτώσεις στις τιμές των assets που απειλούν τη βιωσιμότητα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Όπως σημειώνει ο ίδιος, οι περισσότερες τράπεζες είναι σε καλύτερη κατάσταση να αντέξουν την πτώση των assets απ’ ότι το 2007. Αν υπάρξουν προβλήματα, αυτά θα εμφανιστούν είτε στο σκιώδες τραπεζικό σύστημα είτε σε χώρες που τα επιτόκια ξεφεύγουν εντελώς από κάθε έλεγχο σε μη βιώσιμα επίπεδα, με πιθανότερο «θύμα» τη Μ. Βρετανία. Βλέπουμε χαρακτηριστικά στη Μ. Βρετανία ότι η διασύνδεση μεταξύ δημοσιονομικής πολιτικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας δεν έχει λάβει την προσοχή που πρέπει, αν και είναι απολύτως κρίσιμη. Σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού και αυξανόμενων επιτοκίων οι κυβερνήσεις έχουν πολύ μικρότερα περιθώρια κινήσεων και αυτό πρέπει να το έχουμε υπόψη μας και για την Ελλάδα.
Το ΔΝΤ από την πλευρά του προειδοποιεί ότι τα χειρότερα είναι μπροστά μας με την παγκόσμια ανάπτυξη να προσγειώνεται ανώμαλα το 2023 στο 2,7%. Πολλοί άνθρωποι θα νιώθουν ότι βιώνουν μία ύφεση, σημειώνει το ΔΝΤ και δεν έχει άδικο να σκεφτούμε ότι και πολλοί αναλυτές θεωρούν πως όταν η παγκόσμια ανάπτυξη είναι χαμηλότερη του 3%, στην ουσία διανύουμε περίοδο ύφεσης.
Μία παράμετρος που θα πρέπει να έχουμε κατά νου καθώς πολλαπλασιάζονται τα μαύρα σύννεφα πάνω από την παγκόσμια οικονομία είναι ότι η μόχλευση, ήτοι το χρέος ως ποσοστό του εισοδήματος, κυρίως των νοικοκυριών αλλά και των τραπεζών είναι πολύ χαμηλότερη απ’ ότι ήταν το 2007 στις μεγαλύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες.
Τέλος, μία πηγή κινδύνου σχετίζεται με τα όσα συμβαίνουν στην αγορά συναλλάγματος. Η άνοδος του δολαρίου σε υψηλά 20 ετών προκαλεί προβλήματα σε εταιρείες που έχουν δανειστεί σε δολάρια αλλά δεν έχουν την απαιτούμενη ροή εσόδων σε δολάρια ή δεν έχουν κάνει το κατάλληλο hedging. Πιθανό ντόμινο των τέτοιων επιχειρήσεων θα είχε αντίκτυπο στις τράπεζες που τις έχουν δανείσει.
Χρέος νοικοκυριών ανεπτυγμένων οικονομιών ως ποσοστό του εισοδήματος
