Η αναταραχή στις ευρωπαϊκές τράπεζες μετά την κατάρρευση της Credit Suisse και τα bank run στις αμερικανικές έχει στρέψει την προσοχή στον ρόλο που έπαιξαν τα CDS (Credit Default Swaps) στην όλη αναστάτωση.
Ανήσυχοι για το ποια θα είναι η επόμενη τράπεζα, οι επενδυτές σφυροκόπησαν τις μετοχές και τα ομόλογα μερικών από τις πιο γνωστές τράπεζες στην Ευρώπη, όπως της Deutsche Bank. Όλα ξεκίνησαν από την εκτόξευση του κόστους ασφάλισης ομολόγων της Deutsche Bank για αθέτηση πληρωμών μέσω των CDS σε υψηλό τετραετίας.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής του εποπτικού βραχίονα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Andrea Enria, η μεταβλητότητα στους τίτλους της Deutsche Bank και τα CDS αποτελούν ανησυχητικό σημάδι του πόσο εύκολα μπορεί να «τρομάξει» η αγορά. Μερικές φορές είναι καλύτερα να μη δίνει κανείς σημασία στα «ουρλιαχτά των παιδιών». Κάτι αντίστοιχο είναι και η περίπτωση με τα CDS, καθώς η ξαφνική τους άνοδος προκάλεσε πτώση 14% στις μετοχές της Deutsche Bank και γενικότερη αναταραχή.
Η αγορά των CDS είναι ρηχή και αδιαφανής, που σημαίνει ότι με λίγα εκατομμύρια ευρώ ο φόβος μπορεί να μεταδοθεί και να πλήξει τις μετοχές τραπεζών με ενεργητικό κοντά στο τρισεκατομμύριο και να προκαλέσει εκροές καταθέσεων. Τα CDS είναι παράγωγα που προσφέρουν ασφάλεια έναντι κινδύνου αθέτησης πληρωμών από έναν εκδότη που μπορεί να είναι μία εταιρεία, μία τράπεζα ή και μία κυβέρνηση. Οι επενδύοντες σε ομόλογα προσδοκούν ότι θα εισπράττουν τόκους και όλα τους τα χρήματα στη λήξη του ομολόγου. Όμως δεν υπάρχει εγγύηση και η διακράτηση των ομολόγων ενέχει ρίσκο.
Τα CDS καλύπτουν το ρίσκο αυτό, προσφέροντας ασφάλεια. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Παραγώγων και Swaps, το μέγεθος της αγοράς των CDS είναι γύρω στα $3,8 τρισ. Η αγορά των CDS είναι μικρή σε σύγκριση με άλλες όπως την αγορά ισοτιμιών ή μετοχών και την παγκόσμια αγορά ομολόγων που ανέρχεται στα $120 τρισ. Σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, ο ημερήσιος όγκος συναλλαγών στην αγορά συναλλάγματος ανέρχεται στα $8 τρισ.
Ο μέσος ημερήσιος αριθμός συναλλαγών στη ρηχή αγορά των CDS μπορεί να είναι και μονοψήφιος, ακόμη και για μεγάλες εταιρείες. Κατά συνέπεια, ακόμη και ένα μικρό trade στα CDS μπορεί να έχει δυσανάλογα μεγάλη επίπτωση στις τιμές άλλων κινητών αξιών.
Οι επενδύοντες σε ομόλογα μπορούν να αγοράσουν CDS για ασφάλεια μέσω μιας επενδυτικής τράπεζας συνήθως. Ο αγοραστής των CDS θα πληρώνει μία προμήθεια σε τακτικά διαστήματα στον αντισυμβαλλόμενο που έχει επωμιστεί το ρίσκο να ασφαλίσει το ομόλογο.
Οι τιμές των CDS είναι όπως τα πιστωτικά spread. Συγκεκριμένα, είναι οι μονάδες βάσης που ο πωλητής του παραγώγου χρεώνει τον αγοραστή για την παροχή ασφάλειας. Οσο μεγαλύτερος θεωρείται ο κίνδυνος ενός πιστωτικού επεισοδίου, τόσο περισσότερο διευρύνεται το spread. Ένα CDS με τιμή 100 μονάδες βάσης σημαίνει ότι κοστίζει $1 για να ασφαλιστούν $100 ομολόγων που αντιστοιχούν.
Για να υπάρξει το λεγόμενο payout από ένα CDS, δηλαδή αποζημίωση, πρέπει να προηγηθεί «πιστωτικό γεγονός», όπως μία πτώχευση ενός εκδότη ή αδυναμία πληρωμής τόκων σε ομόλογο. Το 2014 εμφανίστηκε μία νέα κατηγορία πιστωτικού γεγονότος, αυτού της «κυβερνητικής παρέμβασης» που αναφερόταν στις ανησυχίες επενδυτών οτι τα CDS δεν θα κάλυπταν μέτρα από κυβερνήσεις για την στήριξη των τραπεζών.
Τα CDS βρέθηκαν στο επίκεντρο της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008. Η Bear Stearns και η Lehman Brothers ήταν μεταξύ των τραπεζών που είχαν εκδώσει CDS σε επενδυτές ομολογιών με «υποκείμενο» στεγαστικά δάνεια. Οταν η απότομη άνοδος των επιτοκίων το 2007 προκάλεσε κύμα κόκκινων στεγαστικών δανείων, αυτό πυροδότησε τεράστια payouts από τα CDS που είχαν εκδώσει οι τράπεζες αυτές.
Η πρόσφατη τραπεζική αναταραχή δεν απεικονίζει κάποια σφοδρή πτώση στην αξία τίτλων που επηρεάζουν τα CDS. Είχε να κάνει με την αντίληψη δυνητικού ρίσκου αντί με κάτι πραγματικό. Στην περίπτωση της Deutsche Bank, το κόστος των CDS στα πενταετή ομόλογα της τράπεζας αυξήθηκε φτάνοντας τις 210 μονάδες βάσης από 85 μβ πριν, λόγω των ευρύτερων ανησυχιών για τη σταθερότητα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.
Αυτό σήμαινε ότι κόστιζε 210.000 ευρώ να ασφαλίσεις 10 εκατ. ευρώ χρέους για αθέτηση πληρωμών. Κινήσεις όπως αυτή προκαλούν πανικό. Τα CDS της Deutsche έφτασαν να δίνουν 15% πιθανότητα ότι ο γερμανικός τραπεζικός γίγαντας θα πτώχευε σε ορίζοντα πενταετίας. Αυτό επηρέασε και τις άλλες αγορές.
Ξαφνικές εκτοξεύσεις όπως αυτή μπορεί να εξελιχθούν σε αυτοτροφοδοτούμενες κρίσεις, ιδιαίτερα όταν εμπλέκονται και τα social media. Ο επικεφαλής του εποπτικού βραχίονα της ΕΚΤ, του SSM, πιστεύει ότι χρειάζεται κεντρική εκκαθάριση στην αγορά των CDS ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια και μικρότερη μεταβλητότητα.
