Πριν από 70 ακριβώς χρόνια, πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο ο Στάλιν. Με τον θάνατό του έκλεινε μια περίοδος που είχε πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τον μεγάλο Τρόμο, την μετατροπή μιας αχανούς χώρας από αγροτική σε βιομηχανική και τον νικηφόρο πατριωτικό πόλεμο, όπως αποκαλείται από τους Ρώσους, και όχι μόνον, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Γύρω από το πρόσωπο του Στάλιν αναπτύχθηκαν διάφοροι μύθοι, που αναπαράγονται ακόμα και στις μέρες μας.
1. Μίλησαν και μιλούν για το σταλινικό φαινόμενο, σα να ήταν μια ξεκομμένη περίοδος από την περίοδο που κυβερνούσε ο Λένιν. Ο Στάλιν με την πολιτική του απλώς οδήγησε στα άκρα μια πολιτική που είχε εγκαινιάσει ο Λένιν. Επί των ημερών του Λένιν δημιουργήθηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επί των ημερών του εξαφανίστηκε οικονομικά, κοινωνικά και βιολογικά η ανώτερη και μεσαία τάξη, επί των ημερών του καταπνίγηκε στο αίμα η εξέγερση των ναυτών στην Κροστάνδη. Επί των ημερών του στο 10ο συνέδριο του κόμματος των Μπολσεβίκων απαγορεύτηκαν οι εσωκομματικές τάσεις. Συνεπώς ο σταλινισμός ήταν η φυσιολογική κατάληξη της λενινιστικής πολιτικής με τα χαρακτηριστικά που της προσέδωσε η προσωπικότητα του Στάλιν.
(Ο Βλαντιμίρ Λένιν και ο Ιωσήφ Στάλιν το 1922 / AP Photo)
2. Υπάρχει η πλάνη πως επί Στάλιν επικρατούσε η ενός ανδρός αρχή. Απεναντίας, όλα τα στοιχεία μαρτυρούν πως αναμφίβολα τις κρίσιμες αποφάσεις τις ελάμβανε ο ίδιος, αλλά συγχρόνως περιβαλλόταν από μια ομάδα έμπιστων συνεργατών του οι οποίοι πολλές φορές αναλάμβαναν πρωτοβουλίες χωρίς την έγκριση του ηγέτη τους. Κλασική περίπτωση είναι η συγκρότηση της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας η οποία αντικατέστησε το Πολιτικό Γραφείο κατά τη διάρκεια του πατριωτικού πολέμου.
Την ΚΕΑ την συγκρότησαν οι συνεργάτες του Στάλιν, όταν αυτός είχε εξαφανιστεί για μια εβδομάδα στην ντάτσα του, πανικόβλητος και αιφνιδιασμένος, αμέσως μετά την γερμανική εισβολή. Είναι γνωστό πως το πρώτο διάγγελμα μετά την εισβολή δεν το εκφώνησε ο Στάλιν, αλλά ο Μολότοφ. Αυτοί οι στενοί συνεργάτες του -Μολότοφ, Καγκανόβιτς, Μαλενκόφ, Βοροσίλοφ, Καλίνιν, Μικογιάν, Μπέρια- είχαν τις δικές τους διασυνδέσεις μέσα στον κομματικό μηχανισμό και γι΄αυτό ο Στάλιν, για να τηρήσει τις ισορροπίες, τακτικά έστρεφε τον ένα συνεργάτη του κατά του άλλου.
Στην περίοδο της κολεκτιβοποίησης και του Μεγάλου Τρόμου ένα ήταν το δόγμα: «ο κίνδυνος στην εφαρμογή μιας πολιτικής δεν είναι ότι μπορεί να λυγίσεις το κλαδί περισσότερο απ΄όσο πρέπει, αλλά να μην το λυγίσεις αρκετά». Από αυτό το δόγμα δε ξέφυγαν ούτε τα οικεία και συγγενικά πρόσωπα του Στάλιν, κάτι που επέτεινε την μοναξιά του. Ήταν ένα μοναχικό άτομο που υποπτευόταν τους πάντες. Πίστευε πως τα πάντα, ακόμα και οι συγγενικές και οι φιλικές σχέσεις υποτάσσονταν στις ανάγκες της Επανάστασης.
Ο Στάλιν είχε την ικανότητα πάντα να βλέπει τη μεγάλη εικόνα και γι΄αυτό είχε στρατηγική σκέψη. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 αντιλήφθηκε πως για να προστατέψει την Επανάσταση θα έπρεπε να συμμαχήσει είτε με τους Αγγλογάλλους είτε με τους Γερμανούς. Όταν απέτυχε με τους πρώτους, στράφηκε προς τους δεύτερους θυσιάζοντας τον υπουργό Εξωτερικών Λιτβίνοφ. Μετά τον νικηφόρο Β΄Π.Π. επεδίωξε και πέτυχε να εξασφαλίσει μια σημαντική ζώνη επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη, που πολύ σύντομα την μετέτρεψε σε ζώνη κατοχής.
Με τον θάνατό του τελείωσε μια εποχή στην οποία σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές στη σοβιετική κοινωνία, παράλληλα με το καθεστώς τρόμου που επιβλήθηκε. Το τέλος γράφτηκε 41 χρόνια μετά, με την υποστολή της κόκκινης σημαίας από το Κρεμλίνο.
