Αφετηρία για τον μετασχηματισμό του τρόπου στελέχωσης της δημόσιας διοίκησης, χαρακτηρίζει το νέο νόμο για το ΑΣΕΠ, που εγκρίθηκε από την Βουλή, η υφυπουργός εσωτερικών Βιβή Χαραλαμπογιάννη. Στόχος, ο καλύτερος προγραμματισμός και η πλήρωση των αναγκών του δημόσιου τομέα, χωρίς καθυστερήσεις.
Συνέντευξη στη Λίδα Μπόλα
Η Βουλή επικύρωσε το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών για τη λειτουργία του ΑΣΕΠ. Τι αλλάζει πλέον στη λειτουργία του;
Η προσπάθεια για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πυλώνα που λειτουργεί ως εγγυητής της αξιοκρατίας, του ΑΣΕΠ, άρχισε το 2021, στη βάση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου, που ως εγγενές στοιχείο του έχει τη συνεχή βελτίωση. Ο ν.4765 αποτελεί την αφετηρία για τον μετασχηματισμό του τρόπου στελέχωσης της δημόσιας διοίκησης: καθιερώσαμε τον γραπτό διαγωνισμό ως την κύρια διαδικασία επιλογής του προσωπικού, εισαγάγαμε την έννοια των δεξιοτήτων και της εργασιακής αποτελεσματικότητας, χρησιμοποιήσαμε, σε εκτεταμένη κλίμακα, καινοτόμα ψυχομετρικά εργαλεία για την διακρίβωσή τους, διοργανώσαμε ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς.
Τώρα, με την καινούργια μας νομοθετική πρωτοβουλία, τον ν.5149, παρεμβαίνουμε βελτιωτικά αξιοποιώντας την εμπειρία εφαρμογής και ενσωματώνοντας νέες δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία. Στόχος μας είναι το ΑΣΕΠ να καταφέρει να συνδυάσει την αντικειμενικότητα και την αμεροληψία με την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα. Αυτό, φυσικά, δεν επιτυγχάνεται μόνο με νομοθετικές ρυθμίσεις· χρειάζεται επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό, σε υλικοτεχνικές υποδομές, σε νέες τεχνολογίες. Είμαι, ωστόσο, εξαιρετικά αισιόδοξη για το τελικό αποτέλεσμα, καθώς η κυβέρνηση, όλα αυτά τα χρόνια στηρίζει εμπράκτως το ΑΣΕΠ, τόσο με νέες προσλήψεις (ενενήντα στον αριθμό) όσο, κυρίως, με το έργο του Ταμείου Ανάκαμψης, που είναι ήδη σε εξέλιξη και θα ολοκληρωθεί στις αρχές του 2026 και το οποίο έχει ως παραδοτέο τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τον λειτουργικό ανασχεδιασμό του ΑΣΕΠ.
Πρακτικά, μπορούμε να γνωρίζουμε πλέον σε πόσο χρόνο θα μπορούν να καλύπτονται οι ανάγκες του δημόσιου τομέα από το ΑΣΕΠ; Τώρα, χρειάζονται ακόμη και μήνες. Με τις νέες ρυθμίσεις, πόσο μειώνεται ο απαιτούμενος χρόνος;
Δυστυχώς, η προσπάθεια «στεγανοποίησης» -θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω τον όρο- της διαδικασίας, οδήγησε σε σωρεία ασφαλιστικών δικλείδων με τελικό αποτέλεσμα μια «βαριά», με μεγάλο διοικητικό βάρος, διαδικασία που έφτασε να διαρκεί ακόμα και χρόνια. Αυτό, ακριβώς, επιδιώκουμε να αντιστρέψουμε, αξιοποιώντας, αν θέλετε, τις τεχνολογικές δυνατότητες της εποχής μας. Ο καινούριος νόμος παρεμβαίνει σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, από την έγκριση του προγραμματισμού προσλήψεων έως την προκήρυξη των θέσεων και από την έκδοση των αποτελεσμάτων έως και την ανάληψη υπηρεσίας από τους διοριστέους. Ο τελικός στόχος της επιτάχυνσης δεν επιτυγχάνεται μόνο με την αναθεώρηση των προθεσμιών που προκαλούν μεγάλο διοικητικό βάρος αλλά, κυρίως, με τη διόρθωση προβλημάτων που στην πράξη ανέκυψαν και δημιουργούν, εμμέσως, φοβερές χρονοκαθυστερήσεις.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η άρνηση αποδοχής του διορισμού από επιτυχόντες υποψηφίους· προσοχή, μιλάμε για υποψηφίους που έχουν υποβάλει αίτηση με την οποία επιλέγουν μια πλειάδα θέσεων και όταν, τελικά, διατίθενται σε κάποια εξ αυτών, δεν αποδέχονται, με αποτέλεσμα την ανάγκη εκκίνησης διαδικασιών αναπλήρωσης που οδηγούν σε επιπρόσθετη χρονική επιβάρυνση και διοικητικό βάρος ενώ, στο ενδιάμεσο, οι θέσεις παραμένουν κενές. Γι’ αυτό θεσμοθετείται κώλυμα συμμετοχής των συγκεκριμένων υποψηφίων σε διαγωνισμό για 3 χρόνια, ως αποτρεπτικός παράγοντας στην αβασάνιστη δήλωση διαφόρων θέσεων στις αιτήσεις.
Ταυτόχρονα, ένα άλλο βασικό στοιχείο της παρέμβασής μας αφορά στην αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος που ο υποψήφιος πρέπει να αφιερώσει για να συγκεντρώσει τα δικαιολογητικά του, αλλά και το ΑΣΕΠ για να τα ελέγξει: μέσω διαλειτουργικοτήτων θα αντλούνται από τους αρμόδιους φορείς όλες οι απαραίτητες πληροφορίες επιτυγχάνοντας, έτσι, γρηγορότερα αποτελέσματα.
Αυτό οδηγεί και σε καλύτερο προγραμματισμό, που μπορεί να γίνει;
Όλες αυτές οι βελτιώσεις οδηγούν με βεβαιότητα σε καλύτερο προγραμματισμό και, κυρίως, στον απώτερο στόχο, την κάλυψη των αναγκών του δημοσίου με νέο προσωπικό για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Παραδείγματος χάριν, ποιος μπορεί να είναι αντίθετος στην ενίσχυση με ανθρώπινο δυναμικό των δημοσίων υπηρεσιών σε νησιωτικές, ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές; Ενισχύουμε, λοιπόν, αποφασιστικά τη μοριοδότηση της εντοπιότητας σε συγκεκριμένες «δύσκολες» περιοχές της χώρας, περιοχές, δηλαδή, στις οποίες οι δημόσιες υπηρεσίες εμφανίζουν δυστοκία να προσελκύσουν υπαλλήλους. Δίνουμε μια μεγάλη ευκαιρία στις τοπικές κοινωνίες να μείνουν οι άνθρωποι στον τόπο τους και να στηριχθούν εργασιακά και κοινωνικά.
Από την άλλη, για να αποφύγουμε οποιαδήποτε προσπάθεια εργαλειοποίησης, απαιτείται 15ετής δέσμευση κάθε υποψηφίου που θα χρησιμοποιήσει αυτήν την αυξημένη μοριοδότηση ότι θα παραμείνει στον τόπο που εξαρχής δηλώνει ως μόνιμη κατοικία του. Άλλο παράδειγμα: η κατανομή του ποσοστού για τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει, πλέον, να γίνεται αποκλειστικά εντός ενός μηνός από την σχετική έγκριση του προγραμματισμού προσλήψεων, τυχόν δε παράλειψη των φορέων θα επιφέρει «ποινή» αποκλεισμού τους από διαδικασίες στελέχωσης. Είναι και αυτό ένα παράδειγμα που, σε συνδυασμό με όσα προανέφερα, θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη απορρόφηση υποψηφίων και άρα σε πιο επιτυχημένη υλοποίηση του κύκλου στελέχωσης των υπηρεσιών του δημοσίου.
Υπάρχουν πλέον και ρυθμίσεις για την επιβράβευση των δημοσίων υπαλλήλων, οι οποίοι αποδίδουν στην δουλειά τους. Αυτή η ρύθμιση θα επεκταθεί; Με ποια κριτήρια; Και τελικά προχωρά και πώς η αξιολόγηση στο δημόσιο;
Μετά τα πρώτα δύο χρόνια πιλοτικής εφαρμογής του bonus παραγωγικότητας, περνάμε σε μια πιο ολιστική προσέγγιση. Οργανώνουμε τον τρόπο που θα παρακινήσουμε τους ανθρώπους του δημοσίου αλλάζοντας την αντίληψη για αυτό. Η ενίσχυση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας των δημοσίων υπαλλήλων, η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, η επιβράβευση όσων συμβάλλουν στην επίτευξη των προτεραιοτήτων και η συνολικότερη βελτίωση της λειτουργίας του κράτους είναι οι στόχοι μας. Διαμορφώνουμε ένα απολύτως σαφές και αντικειμενικό πλαίσιο ανταμοιβής, που εδράζεται στο σύστημα αξιολόγησης και στοχοθεσίας, το οποίο ψηφίστηκε το 2022 και έκτοτε εφαρμόζεται με επιτυχία. Η ανταμοιβή διέπεται από διαφάνεια, δεν είναι στον αέρα, αλλά σχετίζεται με την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί εξαρχής και βασίζονται στην βελτίωση της λειτουργίας των υπηρεσιών.
Αυτό αποδεικνύεται περίτρανα, αφού, όχι μόνο γίνεται λεπτομερής παράθεση των προϋποθέσεων ένταξης στο σύστημα και της διαδικασίας καθορισμού των επιλέξιμων προς ανταμοιβή στόχων, αλλά είναι από την αρχή ξεκάθαρος και ο τρόπος καταβολής της ανταμοιβής, τόσο στον εκάστοτε δικαιούχο φορέα, όσο και στους εμπλεκόμενους υπαλλήλους. Το ύψος της συνολικής δαπάνης για την ανταμοιβή ανέρχεται σε 40 εκατ. ευρώ ανά έτος και την ευθύνη για την κατανομή την έχει ο υπηρεσιακός προϊστάμενος -προσοχή, όχι ο πολιτικός προϊστάμενος, θέλω να το τονίσω- που λαμβάνει τις τελικές αποφάσεις και γνωρίζει την εργασιακή καθημερινότητα.
Στο νόμο ορίζεται, επίσης, το ανώτατο όριο που μπορεί να λάβει ο υπάλληλος, (το 15% του ετήσιου μισθού του) αλλά και το κατώτατο για να αποτελεί, εν τέλει, η ανταμοιβή ένα ποσό που αξίζει να το διεκδικήσει κάθε υπάλληλος. Σε ό,τι αφορά στην αξιολόγηση, είναι κρίσιμο να αναφέρω ότι η στοχοθεσία εφαρμόζεται για πρώτη φορά καθολικά στο δημόσιο. Ήδη, για το 2024, έχουν καθοριστεί πάνω από 180.000 στόχοι, ενώ η εφαρμογή των ετησίων ατομικών πλάνων ανάπτυξης και των εξειδικευμένων μαθησιακών μονοπατιών των υπαλλήλων υλοποιούνται με μεγάλη ταχύτητα από το ΕΚΔΔΑ.
Μελετά το υπουργείο Εσωτερικών και άλλες ρυθμίσεις, που θα οδηγούσαν σε πιο άμεσες παρεμβάσεις στη λειτουργία του δημόσιου τομέα;
Βεβαίως! Στις άμεσες προτεραιότητές μας με τον Υπουργό Εσωτερικών, Θοδωρή Λιβάνιο, είναι δύο ζητήματα, σε ό,τι αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό της δημόσιας διοίκησης. Το πρώτο είναι η αναμόρφωση του πειθαρχικού δικαίου των δημοσίων υπαλλήλων. Στόχος μας είναι η διασφάλιση της ταχείας και αποτελεσματικής απονομής της πειθαρχικής δικαιοσύνης και η εμπέδωση του αισθήματος ασφάλειας και της δίκαιης δίκης ώστε να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τη δημόσια διοίκηση.
Το δεύτερο είναι η αναθεώρηση και ο στοχευμένος εξορθολογισμός του συστήματος επιλογής των δημοσίων υπαλλήλων σε θέσεις ευθύνης μέσα από τη διαμόρφωση μιας διαδικασίας που θα διερευνά, θα σταθμίζει και θα αξιολογεί στοιχεία της προσωπικότητας των υποψηφίων, με έμφαση στα ηγετικά χαρακτηριστικά και τις απαραίτητες για την άσκηση διοίκησης δεξιότητες. Το κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής που εφαρμόζουμε, είναι ότι το σύνολο των μεταρρυθμίσεών μας υπάγεται σε ένα συνολικό πλάνο μετασχηματισμού της δημόσιας διοίκησης, με επίκεντρο τον άνθρωπο, είτε αυτός είναι ο υπάλληλος, είτε ο πολίτης, ως ο βασικός αποδέκτης των υπηρεσιών.
Πότε περιμένουμε τον επόμενο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, ποιους κλάδους θα αφορά και πότε οι επιτυχόντες θα πρέπει να αναμένουν την πρόσληψή τους;
Ήδη «τρέχει» προκήρυξη για πάνω από 1.592 θέσεις που αφορά σε άτομα με αναπηρία και η υποβολή αιτήσεων λήγει στις 5 Νοεμβρίου. Εντός του Οκτωβρίου αναμένεται η δημοσίευση προκήρυξης για 1.100 θέσεις υποχρεωτικής εκπαίδευσης με κρίσιμες ειδικότητες, ιδίως για τις υπηρεσίες ανταποδοτικού χαρακτήρα των δήμων όλης της χώρας. Στη συνέχεια, μέσα στο Νοέμβριο θα δημοσιευθεί αντίστοιχη προκήρυξη για περίπου 2.500 θέσεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σε ό,τι αφορά στις θέσεις πανεπιστημιακής και τεχνολογικής εκπαίδευσης, μετά την έκδοση των οριστικών αποτελεσμάτων της προκήρυξης 3ΓΒ η οποία αναμένεται εντός του Νοεμβρίου, ευελπιστώ ότι, το αργότερο μέχρι το τέλος του έτους, θα προκηρυχθούν οι κενές θέσεις που εγκρίθηκαν στους προγραμματισμούς προσλήψεων 2024 και 2025, καθώς και όσες από το 2022 και το 2023 δεν πληρώθηκαν με προηγούμενες διαδικασίες.
Αυτή η προκήρυξη υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τις 7.000 θέσεις και δυνατότητα να υποβάλουν υποψηφιότητα θα έχουν μόνον οι επιτυχόντες του μεγάλου πανελλήνιου γραπτού διαγωνισμού. Ο σχεδιασμός μας είναι να καταφέρουμε να απορροφήσουμε την πλειονότητα των διοριστέων των παραπάνω διαδικασιών εντός του 2025. Ταυτόχρονα, θα «τρέχουν» και οι διακριτές διαδικασίες για τις θέσεις του Υπουργείου Υγείας, που ξεπερνούν τις 2.700. Αντιλαμβάνεστε ότι η υλοποίηση όλων των παραπάνω, εντός του 2025, συνιστά μια μεγάλη πρόκληση, ενώ, παράλληλα, προετοιμαζόμαστε για τον επόμενο μεγάλο γραπτό διαγωνισμό, πάντα σε συνεργασία με το ΑΣΕΠ.
Έχουμε μια εικόνα για τον σημερινό αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων και τον στόχο που υπάρχει; Πόσο δημόσιο τελικά χρειαζόμαστε ως χώρα;
Φυσικά και έχουμε ακριβή εικόνα για τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων χάρη στο πληροφοριακό σύστημα της Απογραφής. Και μάλιστα, κάθε μήνα, αυτά τα στοιχεία αναρτώνται και είναι διαθέσιμα σε κάθε πολίτη στο apografi.gov.gr στην ενότητα «Στατιστικά». Το 2025 όμως θα είναι χρονιά ορόσημο, αφού είμαστε σε φάση υλοποίησης και ολοκλήρωσης τριών εμβληματικών έργων που θα αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας του δημοσίου. Το πρώτο είναι το HRMS, το σύστημα διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού του ελληνικού δημοσίου· επί της ουσίας πρόκειται για ένα ψηφιακό διοικητικό σύστημα, που θα περιλαμβάνει το σύνολο των λειτουργιών του ανθρώπινου δυναμικού σε όλους τους φορείς του δημοσίου, κάτι που θα μας επιτρέψει να έχουμε απόλυτη ακρίβεια σε ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία.
Το σύστημα αυτό θα συνδέεται με το δεύτερο, το ψηφιακό εργαλείο που θα υπολογίζει με αλγοριθμικό τρόπο τη βέλτιστη στελέχωση των φορέων, λαμβάνοντας υπόψη συγκεκριμένους δείκτες και θα τροφοδοτεί με τη σειρά του το τρίτο, το πληροφοριακό σύστημα του ΑΣΕΠ, με όλη την απαραίτητη πληροφορία για να αντιστοιχίζει τον καταλληλότερο υποψήφιο με την κάθε θέση που προκηρύσσεται. Οι συνέργειες και οι διαλειτουργικότητες που μόλις σας ανέφερα, είναι στη φάση της υλοποίησης και είναι, το δίχως άλλο, ο θεμέλιος λίθος της επιτυχίας για την κατάλληλη στελέχωση του δημοσίου, πάντα φυσικά στα όρια που μας θέτει η δημοσιονομική συνθήκη της χώρας.
Σηματοδοτούν, ωστόσο, και μία από μέρους μου δέσμευση: όσο ωριμάζουν και βαίνουν στην ολοκλήρωσή τους τα μεγάλα έργα που σας προανέφερα, όσο εφαρμόζονται στην πράξη και στην εργασιακή καθημερινότητα του δημοσίου οι μεταρρυθμίσεις που υλοποιούμε στο Υπουργείο Εσωτερικών με άξονα το ανθρώπινο κεφάλαιο, τις δημόσιες οργανώσεις και τις διαδικασίες, τόσο θα δημιουργούνται συνθήκες νέων παρεμβάσεων και πρωτοβουλιών· στόχος όχι απλώς η συνεχής βελτίωση αλλά, θα τολμήσω να πω, η πλήρης αυτοματοποίηση των διαδικασιών στελέχωσης του ελληνικού δημοσίου στη βάση της αντιστοίχισης της καταλληλότητας ανθρώπου και θέσης. Τότε θα μπορούμε, πλέον, να μιλάμε για πλήρωση των όρων της αντικειμενικότητας και της αξιοκρατίας.
