Το τραγικό ατύχημα ανοιχτά της Πύλου επαναφέρει το ερώτημα: Πόσοι ακόμα μετανάστες και πρόσφυγες πρέπει να χάσουν τη ζωή τους στη Μεσόγειο, για να αποφασίσουν οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών να λάβουν δραστικά μέτρα ώστε να περιοριστεί η εκμετάλλευση της δυστυχίας αυτών των Ανθρώπων;
Αν αναλογιστούμε ότι 1.762 άτομα, αγνοούνται στη Μεσόγειο από την αρχή του χρόνου και ακόμη είμαστε στον Ιούνιο, κατανοούμε τις τραγικές συνέπειες που επιφέρει η αδυναμία των ηγεσιών να αντιμετωπίσουν την ουσία του ζητήματος.
Παρατηρώντας την πολιτική αντιμετώπισης του μεταναστευτικού από την ΕΕ, έχεις την εντύπωση ότι γίνεται προσπάθεια να λυθεί ένα πρόβλημα ξεκινώντας από το τέλος, προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του αρνητικού αποτελέσματος, ενώ ο στόχος θα έπρεπε να είναι να παρέμβουν στα αρχικά δεδομένα για να περιορίσουν τις δυσκολίες του τέλους.
Όσες προσπάθειες έχουν γίνει έως τώρα για να περιορίσουν τις παράτυπες μετακινήσεις από χώρες εκτός ΕΕ προς την ΕΕ ή έμειναν στα χαρτιά και αδρανοποιήθηκαν ή δεν υπεγράφησαν ποτέ. Έμειναν στο επίπεδο των συζητήσεων και των ευχών.
Προς επίρρωση των παραπάνω θα αναφέρω μερικά γεγονότα που επαληθεύουν αυτή τη διαπίστωση: Το 2010 γινόταν συζήτηση στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο για μία συμφωνία πλαίσιο ΕΕ - Λιβύης. Μετά από μακρά περίοδο συζητήσεων κατέληξαν στο κείμενο «σύσταση του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου προς το Συμβούλιο της Ευρώπης, σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για συμφωνία πλαίσιο ΕΕ-Λιβύης» (20/01/2011).
Κατέληξαν δηλαδή σε ένα κείμενο με διαπιστώσεις και υποδείξεις του τι θα έπρεπε να γίνει, χωρίς όμως δεσμεύσεις και ουσία. Στο κείμενο αυτό διαπίστωναν ότι η Λιβύη όπως και η Τουρκία, είναι από τις ελάχιστες χώρες που δεν έχουν υπογράψει τη Συνθήκη της Γενεύης για τους Πρόσφυγες. Επιπλέον, η Λιβύη δε χαρακτηρίζεται ως ασφαλής χώρα ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει πρόσφυγες. Άρα στην ουσία πέρα από διαπιστώσεις κανένα άλλο αποτέλεσμα δεν μπορούσε να προκύψει αφού δεν καλύπτονταν οι βασικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή της συμφωνίας.
Εφόσον δεν κατέστη δυνατόν να υπάρξει μια συμφωνία σε κεντρικό επίπεδο, η Ιταλία προχώρησε σε διαδοχικές συμφωνίες με τη Λιβύη μόνη της. Υπέγραψε μια συμφωνία για προστασία των συνόρων και επαναπροωθήσεις των παράτυπων μεταναστών και πρόσφατα, το 2023 μια οικονομική συμφωνία για φυσικό αέριο ύψους 8 δισ. Και οι δύο συμφωνίες καταγγέλθηκαν από άλλες χώρες της Ευρώπης γιατί τα προβλήματα που δημιουργούν είναι πολύ περισσότερα από αυτά που λύνουν.
Από τα παραπάνω προκύπτουν δύο βασικά συμπεράσματα. Μεμονωμένες συμφωνίες κρατών δεν δίνουν βιώσιμες λύσεις στα ευρωπαϊκά προβλήματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση καθυστερεί υπερβολικά να πάρει αποφάσεις, αλλά και αποφεύγει να προχωρήσει πιο βαθιά στα αίτια που προκαλούν τη μετανάστευση και λόγο ισορροπιών αλλά και επί μέρους συμφερόντων.
Πρέπει έστω και προσωρινά να εφαρμοστούν κάποιοι σκληροί κανόνες σε κράτη εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τώρα είναι η ώρα η ΕΕ να τολμήσει να «σπάσει τον τοίχο». Να περάσει στην «άλλη πλευρά» και να απατήσει τη συνεργασία όλων στην καταπολέμηση των κυκλωμάτων διακίνησης μεταναστών. Μόνο έτσι θα μείνει ενωμένη και να μακροημερεύσει.
* Ο Αλέξανδρος Ζαβός είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής
