Διαμορφώνεται καιρό τώρα στην πολιτική ζωή του τόπου ένα κλίμα ότι το αποτέλεσμα των εκλογών είναι προδιαγεγραμμένο. Aν σκεφτούμε ότι το βασικό διακύβευμα της ερχόμενης εκλογικής μάχης είναι βασικά η δυνατότητα ή όχι αυτοδύναμης κυβέρνησης και όχι απλά η πρωτιά, αυτό συνιστά σφάλμα που εμπεριέχει κινδύνους.
Οι 7 ή 8 μονάδες διαφορά της ΝΔ από τον ΣΥΡΙΖΑ στην πρόθεση ψήφου διαφορά που είδαμε σε όσες δημοσκοπήσεις δημοσιεύονται εδώ και καιρό, δημιουργούν μια αίσθηση πιθανής ευκολίας που αντικειμενικά καλλιεργεί ένα κλίμα εφησυχασμού, γεγονός πολύ επικίνδυνο ενόψει εκλογικής αναμέτρησης.
Η ΝΔ φαίνεται να παλεύει» με αξιώσεις την αυτοδυναμία στις δεύτερες εκλογές, αλλά οι εκτιμήσεις με βάση τα δημοσκοπικά ευρήματα είναι οριακές. Πολλοί δε είναι και οι αστάθμητοι παράγοντες που μπορεί να προκύψουν, όπως οι συνθήκες των εκλογών, το διεθνές περιβάλλον και οι κίνδυνοι που μπορεί να αντιμετωπίσει η χώρα ακόμα και ένα τυχαίο γεγονός κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Οι εκλογές δεν κερδίζονται από τις δημοσκοπήσεις. Αυτές δεν είναι παρά η φωτογραφία της στιγμής. Και η υποτίμηση του αντιπάλου μόνο κακό μπορεί να φέρει. Εξάλλου, οι ίδιες οι δημοσκοπήσεις είναι γεμάτες από γκρίζες ζώνες.
Πρώτη γκρίζα ζώνη είναι οι νέοι 17-24 και 25-34 ετών, όπου μεταξύ τους υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις και δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται ως ενιαία εκλογική κατηγορία. Σημειώνεται ότι περίπου 400.000 νέοι θα συμμετέχουν για πρώτη φορά σε εκλογές. Πώς θα συμπεριφερθούν; Ποιος έχει μετρήσει τους νέους, έχει διερευνήσει ολοκληρωμένα τα πιστεύω τους, τις αρχές και τις προτεραιότητες που θα καθορίσουν και την ψήφο τους;
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν τα επιστημονικά εργαλεία για να υπολογιστεί πως σκέφτονται οι 17αρηδες, πως διαμορφώνουν κοινωνική, άρα και εκλογική συμπεριφορά. Ασφαλώς κύριο μέλημα όσων υλοποιούν έρευνες, είναι η διασφάλιση της σωστής εκπροσώπησης αυτών των ηλικιών αφού αντικειμενικά αποτελούν ένα κρίσιμο κοινό, αλλά μικρό στο σύνολο του εκλογικού σώματος σε μια χώρα που γηράσκει.
Είναι διαφορετικό να εικάζουμε αν την ημέρα των εκλογών θα επιλέξουν την κάλπη ή θα πάνε εκδρομή και άλλο να έχουμε μελετήσει επισταμένα τη συμπεριφορά και να έχουμε καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Τέτοια δυστυχώς δεν υπάρχουν.
Τι γνωρίζουμε σίγουρα; Ότι αν στον εκτιμώμενο πληθυσμό το 2017 οι νέοι 17-34 υπολογίζονταν στο 24% (10% οι 17-24 και 14% οι 25-34 ετών), σ' αυτούς που ψήφισαν το 2019 το ποσοστό αυτό ήταν 19% (8% και 11% αντίστοιχα). Οι 35- 54 ετών, αποτελώντας το 35% του πληθυσμού, ήταν 41% στο εκλογικό σώμα και οι 55+ από 41% στον πληθυσμό, αντιστοιχούσαν τελικά στο 44% των εκλογέων.
Επίσης, στις εκλογές του 2019, ο ΣΥΡΙΖΑ επικράτησε στις ηλικίες 17 έως 24 ετών με 38% έναντι 30% για τη ΝΔ, ενώ στις ηλικίες 25-34 ετών πήρε 36% έναντι 31% αντίστοιχα. Είναι σημαντικό ότι στις σχέσεις εμπιστοσύνης των νέων ανθρώπων με το κομματικό σύστημα υπάρχει πρόβλημα. Η σκανδαλολογία μάλλον τους απομακρύνει ακόμα περισσότερο με ό,τι αυτό σημαίνει για τάση αποχής ή αντισυστημική ψήφο, ενώ επίσης υπάρχει ρευστότητα στην κομματική επιλογή.
Οι συσχετισμοί σ' αυτές τις ηλικιακές κατηγορίες δεν φαίνεται δεν έχουν ανατραπεί. Στην πορεία των τελευταίων ετών έχουν διαφανεί αλλαγές σε σχέση με το 2019, στην κατεύθυνση της μικρότερης ή μεγαλύτερης μείωσης των παραπάνω ποσοστών, όμως από μέτρηση σε μέτρηση όλα θυμίζουν κινούμενη άμμο.
Η δεύτερη γκρίζα ζώνη είναι οι αναποφάσιστοι. Οι έρευνες τους υπολογίζουν μεταξύ 10%-13% και στην πραγματικότητα αυτό το ποσοστό είναι μεγαλύτερο. Η εκτίμηση στηρίζεται στην απλή παραδοχή, ότι κι αυτοί που δηλώνουν κομματική επιλογή ψήφου μπορεί υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις να διαφοροποιήσουν τη στάση τους λόγω μιας οποιασδήποτε εξέλιξης.
Η κομματική ταύτιση μετριέται πλέον γύρω στο 30% με ό,τι αυτό σημαίνει. Η σύνθεση των αναποφάσιστων είναι πολύμορφη. Από αυτοκαθαριζομενους δεξιούς που έχουν προβληματισμούς για την πιο κεντρώα οπτική της Ν.Δ, η οποία δεν τους ικανοποιεί, μέχρι κεντρώους που κάποια θεσμικά θέματα και η αντιμετώπισή τους από την κυβέρνηση τους οδηγούν σε ταλαντεύσεις και απογοητευμένους ψηφοφόρους.
Το σίγουρο είναι ότι το ποσοστό 10%-13% παραμένει σταθερό. Στις ερωτήσεις που τους κάνουμε ως προς το ποιο κόμμα θεωρούν πιθανότερο να ψηφίσουν τελικά, εισπράττουμε σιωπή από το μεγαλύτερο τμήμα τους. Ταυτόχρονα μην ξεχνάμε τον περίφημο «ΚΑΝΕΝΑ» στην καταλληλότητα για πρωθυπουργός, αλλά και στο ποιος πρωθυπουργός, ποια κυβέρνηση μπορεί να διαχειριστεί τα κρίσιμα θέματα, ποσοστό που ξεπερνά κατά μέσο όρο το 20%.
Και φυσικά ο μεγάλος άγνωστος των εκλογών αφορά στην ψήφο στην πρώτη κάλπη. Το πώς θα εκληφθούν οι πρώτες εκλογές της απλής αναλογικής αποτελεί κρίσιμο θέμα. Αν επικρατήσει η άποψη ότι είναι περίπου διαδικαστικές και ότι οι «σοβαρές εκλογές» θα είναι οι δεύτερες, υπάρχει κίνδυνος -κυρίως για τη ΝΔ, αλλά όχι μόνο- ένα τμήμα δυνητικών, αλλά κάπως δυσαρεστημένων ψηφοφόρων να εκφράσει ευκολότερα την ενόχλησή του, να θελήσει να στείλει πιο απελευθερωμένα το μήνυμα.
Εν κατακλείδι, η πορεία προς τις εκλογές δεν είναι μια πορεία γεμάτη βεβαιότητες και πολλά θα εξαρτηθούν από τους παραπάνω παράγοντες, όπως και από την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών που θα ακολουθήσουν τα κόμματα, όπως και η γενική αίσθηση που θα κυριαρχήσει για την πορεία της χώρας αλλά το πως βλέπουν οι πολίτες τη θέση τους σ' αυτή.
Άλλωστε κανένας αγώνας δεν κερδήθηκε ποτέ από τα αποδυτήρια.
* Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι Διευθυντής Ερευνών της Opinion Poll
