Όταν ένας πολιτικός ηγέτης βρίσκεται στην εξουσία επί 10 χρόνια, όπως έχει υπάρξει η Άνγκελα Μέρκελ, η προσοχή αναπόφευκτά ξεκινά να στρέφεται στο τι θα ακολουθήσει. Μια τέτοια μεταβολή θα συνέβαινε στη Γερμανία αυτήν την εποχή έτσι και αλλιώς, είτε η κυρία Μέρκελ αποφασίσει να είναι υποψήφια για την τέταρτη θητείας της ως καγκελάριος το 2017 είτε όχι. Όμως συμβαίνει πιο απότομα αυτό το φθινόπωρο, λόγω των εγχώριων πολιτικών συνεπειών της προσφυγικής κρίσης, η οποία αναμένεται να φέρει περισσότερους από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες στη Γερμανία μέχρι το τέλος του έτους. Η εξουσία της κυρίας Μέρκελ είναι υπό αμφισβήτηση, κάτι που δε βοηθά η εθνική αμηχανία για το σκάνδαλο των ρύπων της Volkswagen και οι φημολογούμενες δωροδοκίες που έφεραν το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου στη Γερμανία το 2006. Επιστρέφοντας στη Γερμανία μετά από διήμερο ταξίδι στην Κίνα, έχει μπροστά τις κρίσιμες συναντήσεις για να προσπαθήσει να περιορίσει τις απώλειές της που απειλούν να βγουν εκτός ελέγχου.
Η κ. Μέρκελ κέρδισε πολλά εύσημα, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό και από αντιπάλους, όταν γενναία υποδέχτηκε τους νέους μετανάστες στη Γερμανία αυτό το καλοκαίρι. Είπε στον κόσμο πως οι πόρτες της Γερμανίας ήταν ανοιχτές και πως η χώρα μπορούσε να διαχειριστεί την εισροή. Όμως η κοινή γνώμη της Γερμανίας, και το αίσθημα στο δικό της χριστιανοδημοκρατικό κόμμα και τον κυβερνητικό, βαυαρικό εταίρο του, που διοικεί την περιοχή της Γερμανίας από την οποία εισέρχονται οι περισσότεροι πρόσφυγες, έχει υποχωρήσει τις τελευταίες εβδομάδες. Τα ποσοστά του κυβερνητικού διδύμου στις δημοσκοπήσεις έχουν πέσει από το 40% στο 30%. Τα ποσοστά έγκρισης της ίδιας της κυρίας Μέρκελ βρίσκονται πάνω από το 50%, έχοντας πέσει εννέα μονάδες σε έναν μήνα.
Αυτές είναι άγνωστες ανατροπές για μια ηγέτιδα και ένα κόμμα που έχουν συνηθίσει για πολύ καιρό να κυριαρχούν στην πολιτική σκηνή και να συγκεντρώνουν υψηλά ποσοστά. Όμως θα πρέπει να εξεταστούν εντός των συμφραζομένων. Η κυβερνητική συμμαχία απολάμβανε ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις για πολύ καιρό. Ακόμη ηγείται των υπολοίπων κομμάτων στη Γερμανία με μεγάλη διαφορά. Η κ. Μέρκελ παρομοίως κερδίζει στη σύγκριση με τους υπόλοιπους υποψήφιους για την καγκελαρία με διαφορά. Η προσφυγική κρίση έχει χαρίσει μιαν μικρή ώθηση στο δεξιό AFD και έχει πυροδοτήσει νέες διαδηλώσεις από το ακροδεξιό κίνημα Pegida στη Σαξονία. Ωστόσο, το AFD παραμένει μικροσκοπικό, και το Pegida περιορίζεται τοπικά στην παλιά ανατολή, και η κ. Μέρκελ θα κέρδιζε σε γενικές εκλογές εάν αυτές γίνονταν σήμερα. Αυτό θα αποτελέσει μια κρίση μόνο εάν οι αντίπαλοί της στο κόμμα της και τη συμμαχία της αποφασίσουν να την προκαλέσουν.
Αυτό δεν αποκλείεται, παρ’ ότι δεν είναι προφανώς ποιος από το κόμμα των χριστιανοδημοκρατών θα τα πήγαινε καλύτερα ως αρχηγός. Το άμεσο πρόβλημα για την κυρία Μέρκελ προέρχεται από τους βαυαρούς, των οποίων ο αρχηγός, ο Horst Seehofer, έχει υιοθετήσει μιαν αυστηρή στάση κατά των μεταναστών και φλερτάρει με την αποχώρηση του κόμματός του από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Η Βαυαρία είναι αναμφισβήτητα το τελευταίο κομμάτι της Ευρώπης που βρίσκεται και αισθάνεται στην πρώτη γραμμή καθώς καταφθάνουν οι μετανάστες από τη Συρία και αλλού. Οι πόλεις και τα χωριά εκεί βρίσκονται υπό πραγματική πίεση. Είναι, ωστόσο, και το βιομηχανικό και χρηματοπιστωτικό κέντρο της Γερμανίας. Εάν υπάρχει ένα μέρος στην Ευρώπη όπου υπάρχουν οι πόροι για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες των προσφύγων, αυτή είναι η Βαυαρία.
Είναι σημαντικό οι δύο εταίροι να επιλύσουν τις διαφορές τους. Η σημασία του αποτελέσματος ξεπερνά τα στενά όρια της εγχώριας πολιτικής της Γερμανίας. Κανείς αρχηγός δεν είναι αναντικατάστατος, όμως δεν είναι προς το συμφέρον της Γερμανίας και της Ευρώπης να εκδιωχθεί η κυρία Μέρκελ τώρα ή λόγω της μετανάστευσης.
Ο άμεσος λόγος γι’ αυτό είναι η στάση που έχει πάρει για τους πρόσφυγες. Η στρατηγική της είναι μια ανθρώπινη και αξιοπρεπής απάντηση σε ένα αναπόφευκτο πρόβλημα. Δεν μπορεί να κατηγορηθεί για την ύπαρξη των προσφύγων και θα πρέπει να δοθεί χρόνος στην πολιτική της για να δουλέψει. Ωστόσο, υπάρχει και ένας γνήσιος κίνδυνος πως ο διωγμός της κυρίας Μέρκελ θα μεταφέρει τη Γερμανία, την ισχυρότερη και κεντρική χώρα της Ευρώπης, στις γραμμές των κρατών που σηκώνουν τις γέφυρες και υποκύπτουν στις λαϊκιστικές πιέσεις. Εάν συμβεί αυτό, θα υπάρξουν συνέπειες για τη Γερμανία, όμως οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες και για την ΕΕ.
Με καλή τύχη κάτι τέτοιο δε θα συμβεί. Η Γερμανία έχει ξεπεράσει τις κρίσεις των τελευταίων ετών και τις αξίες και τους θεσμούς της αμφισβητημένους αλλά άθικτους. Η πολιτική της κουλτούρα είναι εξίσου καλά εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει το προσφυγικό ζήτημα όσο και οποιαδήποτε άλλη στην Ευρώπη. Η κυρία Μέρκελ μπορεί να πράξει σοφά εάν υποχωρήσει το 2017, και είναι σημαντικό να μην επιτρέψει να μετατραπεί σε πολιτικό αποκούμπι της χώρας, όμως έχει σημαντικό έργο να τελέσει μέχρι τότε, σταθεροποιώντας τόσο τη Γερμανία όσο και την ΕΕ.
