Στη διάσωση και ανάδειξη των κτιρίων στα οποία στεγάστηκαν το Ελληνικό Ωδείο στην Αθήνα και το Κρατικό Ωδείο στη Θεσσαλονίκη προχωρά το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ). Πρόκειται για δύο σημαντικά κτίρια στα ιστορικά κέντρα των δυο πόλεων και συνυφασμένα με την αστική τους ταυτότητα. Αμφότερα, είναι ιδιοκτησίας του Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), και έχουν παραχωρηθεί, με αντάλλαγμα υπό όρους, προς χρήση στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για πολιτιστική αξιοποίηση.
Το Ελληνικό Ωδείο στην Αθήνα
Το Ελληνικό Ωδείο επί της οδού Φειδίου στο κέντρο της πρωτεύουσας, έχει συνδέσει την ιστορία του με την πρώτη αστική οργάνωση της Αθήνας. Κατά την λειτουργία του ως Ωδείο, μεταξύ 1919 και 1971, φοίτησαν η Μαρία Κάλλας και η Νάνα Μούσχουρη, αναφέρει σχετικώς σε ανακοίνωσή του το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Σημερινή κατάσταση του κτiρίου του Ελληνικού Ωδείου μετά την κατάρρευση τμήματος της στέγης. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
Το κτίριο οικοδομήθηκε το 1836 με σχέδια που εκπόνησε ο Αυστριακός αρχιτέκτων K. Roesner. Για περίπου μισό αιώνα το κτίριο δεν έχει λειτουργήσει και τελεί υπό εγκατάλειψη. Σήμερα, έχει σε μεγάλο μέρος καταστραφεί από επανειλημμένες πυρκαγιές, τη διαδικασία της κατάσβεσης, καθώς και από την έκθεσή του σε φυσικά φαινόμενα, ενώ, το περασμένο καλοκαίρι μέρος της στέγης του κτιρίου κατέρρευσε. Το κόστος της αποκατάστασης ανέρχεται στα 6.000.000 ευρώ, ποσό που θα χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ 2021-2027.
Άποψη του κτiρίου του Ελληνικού Ωδείου στην οδό Φειδίου πριν την τμηματική κατάρρευση της στέγης. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
Για την ιστορία, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) γνωμοδότησε θετικά επί της προμελέτης αποκατάστασης, αλλά και της μελέτης συντήρησης των τοιχογραφιών και των διατηρητέων στοιχείων του ιστορικού κτιρίου προκειμένου να διασωθεί. Με σκοπό την αποκατάσταση του ακινήτου προκειμένου να στεγάσει πολιτιστικές δομές, ο ΕΦΚΑ και το ΥΠΠΟΑ υπέγραψαν τον Μάρτιο του 2022 σύμβαση μακροχρόνιας παραχώρησης χρήσης.
Αρχιτεκτονική πρόταση αποκατάστασης κτιρίου Ελληνικού Ωδείου στην Αθήνα. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
Η μελέτη που εκπονήθηκε έχει ως στόχο να αποκατασταθούν τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία του μνημείου και οι νέες λειτουργίες να μην διαταράξουν την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του κτιρίου. Οι δε πολιτιστικές χρήσεις για τις οποίες προορίζεται, συνάδουν με την ιστορία του και σέβονται την εσωτερική του διαρρύθμιση. Ένας ακόμη στόχος, είναι το αποκατεστημένο μνημείο να είναι φιλικό και λειτουργικό προς τους επισκέπτες, προσβάσιμο και σε ΑμεΑ, και από την στατική μελέτη να αρθούν οι δομικές τρωτότητες, να βελτιωθεί η σεισμική απόκριση του φορέα και να αναβαθμιστούν τα υφιστάμενα δομικά στοιχεία.
Δεκαετία 1920. Νότια όψη κτiρίου Ελληνικού Ωδείου. Η θερινή σκηνή του πριν κτιστεί ο κινηματογράφος ΙΝΤΕΑΛ. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
Αναφορικά με την αρχιτεκτονική του κτιρίου, αποτελεί ένα από τα ελάχιστα δείγματα της πρώτης οθωνικής περιόδου, και υπό αυτή τη θεώρηση εντάσσεται σε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο σπουδαίων μνημείων των απαρχών της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Το κτίριο βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με εκείνο του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου. Κατά την ιστορική του πορεία, υπήρξε οικία του Αυστριακού πρεσβευτή Prokesch von Osten και άλλων γνωστών οικογενειών (Τοσίτσα, Α. Schliemann. Μελά).
Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης
Η διάσωση και η ανάδειξη του μνημειακό κτιρίου του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης στοχεύει στο να καταστεί σύγχρονο, λειτουργικό και καθολικά προσβάσιμο. Καθώς, κατά την υφιστάμενη κατάσταση, το κτίριο ναι μεν στεγάζει τις δραστηριότητες του Ωδείου αλλά παρουσιάζει σημαντικά ζητήματα παθολογίας και ελλείψεις σε σύγχρονες υποδομές. Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 3.500.000 ευρώ και η χρηματοδότησή του θα ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Το κτίριο στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
Σύμφωνα με το ΥΠΠΟΑ, η εγκεκριμένη από το ΚΣΝΜ προμελέτη αφορά σε όλα τα κτιριολογικά και λειτουργικά ζητήματα. Επιλύει θέματα προσβασιμότητας για τα άτομα με κινητικά προβλήματα, πυρασφάλειας, και εκσυγχρονίζει όλες τις εγκαταστάσεις. Έχει ως στόχο τη συνέχιση της χρήσης του από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, με αναδιαμορφωμένο το κτιριολογικό πρόγραμμα ώστε να είναι σύγχρονο και λειτουργικό. Το κτίριο ανακτά σε μεγάλο βαθμό την τυπολογία της β' οικοδομικής του φάσης (μελέτη J. Pleyber).
Το κτίριο βρίσκεται στην ιστορική φράγκικη συνοικία στο κέντρο της πόλης. Το αρχικό κέλυφος ανεγέρθηκε γύρω στο 1840 στη θέση όπου βρίσκονταν παλαιότερα η οικία του εμπόρου Jake Abbott. Το 1863 περιήλθε στην ιδιοκτησία της Οθωμανικής Αυτοκρατορικής Τράπεζας και λειτούργησε ως υποκατάστημά της, το 1903 καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς από το κίνημα των Βούλγαρων «γεμιτζήδων» και το 1904 κατασκευάσθηκε εκ νέου για να στεγάσει την Οθωμανική Αυτοκρατορική Τράπεζα.
Το κτίριο του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης στην αρχική του φάση. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
Η έπαυλη του J. Abbott όταν στέγαζε την Αυτοκρατορική Οθωμανική Τράπεζα. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
Από το 1930 έως το 1935 στο κτίριο πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες επεμβάσεις. Το 1949 το στέγασε τις κεντρικές υπηρεσίες του ΙΚΑ και το 1983 παραχωρήθηκε στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Επεμβάσεις έγιναν και στο πλαίσιο της μετατροπής του σε Ωδείο για να αντιμετωπιστούν οι βλάβες από τον σεισμό του 1978.
Κεντρική φωτογραφία: Εξωτερική άποψη του κτιρίου του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης στη συμβολή των οδών Φράγκων και Τύπου. Πηγή: ΥΠΠΟΑ
