Ενταγμένο στον κατάλογο των αρχαιολογικών χώρων υψηλής επικινδυνότητας λόγω της κλιματικής κρίσης, το μινωικό ανάκτορο στα Μάλια αναμένεται να αποκατασταθεί καθώς το υπουργείο Πολιτισμού δρομολογεί εργασίες συντήρησης και δομικής στερέωσης. Έντονες βροχοπτώσεις έχουν προκαλέσει, την τελευταία πενταετία, πλημμυρικά φαινόμενα στον αρχαιολογικό χώρο, γι’ αυτό και το ΥΠΠΟ έχει εντάξει στο σχεδιασμό του την υλοποίηση έργου αντιπλημμυρικής θωράκισης, προϋπολογισμού 3.360.000 ευρώ, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.
Το εν λόγω ανάκτορο, περιλαμβάνεται στα μινωικά ανακτορικά κέντρα που είχε προτείνει το ΥΠΠΟ για τη σειριακή εγγραφή των μινωικών ανακτόρων στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η κατασκευή του ανακτόρου των Μαλίων χρονολογείται στην αρχή της Πρωτοανακτορικής περιόδου, συνεπώς, η ανακάλυψη αρχαιολογικού υλικού που χρονολογείται μεταξύ 1900-1700 π.Χ. ενισχύουν την υπόθεση ότι το παλάτι των Μαλίων είναι προγενέστερο αυτών της Κνωσού και της Φαιστού.
Αρχαιολογικός χώρος Μαλίων. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
«Για το υπουργείο Πολιτισμού αποτελεί πολιτική προτεραιότητα η πρόληψη, η συστηματική παρακολούθηση και η θωράκιση του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μας από την κλιματική κρίση, όπως και η προστασία, η αποκατάσταση και η ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, και αναβάθμιση των υποδομών εξυπηρέτησης των επισκεπτών», αναφέρει, μεταξύ άλλων, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.
Όπως διευκρινίζει, «ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει το Μινωικό Ανάκτορο και τα ανεσκαμμένα τμήματα της αρχαίας πόλης που το περιβάλλουν. Ακραία καιρικά φαινόμενα άρχισαν να παρατηρούνται από το 2019, όταν οι έντονες πλημμύρες που έπληξαν το νησί, οδήγησαν σε κατολισθήσεις και καταστροφές και στον αρχαιολογικό χώρο. Η υλοποίηση εργασιών στερέωσης και συντήρησης κρίθηκε απαραίτητη για την προστασία των μνημείων, ενώ σε εξέλιξη είναι και το έργο αντιπλημμυρικής προστασίας, με την κατασκευή εκτεταμένου αποστραγγιστικού δικτύου και την αντικατάσταση των κατεστραμμένων στεγάστρων με νέα υψηλής ανθεκτικότητας».
Η μελέτη
Η μελέτη συντήρησης και στερέωσης δομικών υλικών, που ολοκληρώθηκε, αφορά στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του αρχαιολογικού χώρου των Μαλίων, ενός χώρου με εκτενή πολιτική, οικονομική και πολιτισμική δραστηριότητα και με διευρυμένες εμπορικές συναλλαγές. Η μελέτη αποτυπώνει τα υλικά κατασκευής του μνημείου, περιγράφει την κατάσταση διατήρησης των επιμέρους στοιχείων του και περιλαμβάνει προτάσεις συντήρησης.
Στον αρχαιολογικό χώρο Μαλίων, το ανάκτορο δεν είναι στεγασμένο, αλλά εκτεθειμένο στα καιρικά φαινόμενα, σε αντίθεση με τις ανατολικές Αποθήκες, την Κρύπτη και τη συνοικία Μ, όπου υπάρχουν επιχρίσματα και κατασκευές από εδαφικό υλικό, και καλύπτονται με στέγαστρα. Σχετικά με την παθολογία, εντοπίζονται, μεταξύ άλλων, προβλήματα διάβρωσης και θραύσης λίθων, κατάρρευσης και παραμόρφωσης, βιολογικού εποικισμού.
Κατά τις έντονες βροχοπτώσεις του Νοεμβρίου του 2020, η ευρύτερη περιοχή των Μαλίων και ο αρχαιολογικός χώρος –η κεντρική αυλή του ανακτόρου, κάποιοι εσωτερικοί περίκλειστοι χώροι, και χώροι που βρίσκονται σε χαμηλές στάθμες (Κρύπτη, Συνοικία Μ)– πλημμύρισαν. Λόγω της ευδιάλυτης φύσης των υλικών και της κακής κατάστασης διατήρησης, προκλήθηκαν σημειακές καταρρεύσεις λίθων και λιθοδομών, καθώς και τμημάτων των τοιχοποιιών από εδαφικό υλικό.
Η συνοικία Μ πλημμυρισμένη το 2020. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Στις προβλεπόμενες επεμβάσεις περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, καθαρισμοί λίθων και αντιμετώπιση βιολογικών παραγόντων, συγκολλήσεις, συμπληρώσεις - σφραγίσεις, στερέωση τοιχοποιιών, συντήρηση δαπέδων.
Ανασκαφές
Οι ανασκαφές στα Μάλια ξεκίνησαν το 1915 από την Εφορεία Κρήτης. Το 1921 ξεκίνησε η συνεργασία με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, η οποία ανασκάπτει το κτιριακό συγκρότημα του Χρυσόλακκου. Στον χώρο έχει βρεθεί κεραμική από την 3η χιλιετία π.Χ., αλλά η συστηματική κατοίκηση της περιοχής χρονολογείται μεταξύ 2450-2200 π.Χ. Γύρω από το παλάτι αναπτύχθηκαν κατά την Πρωτοανακτορική περίοδο μεγάλες αρχιτεκτονικές ενότητες, όπως η συνοικία Μu, η υπόστυλη κρύπτη που ενώνεται με την αγορά.
Στο τέλος της Πρωτοανακτορρικής περιόδου (~1700 π.Χ.), ο χώρος των Μαλίων καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό και επακόλουθη πυρκαγιά. Μετά την καταστροφή έγιναν προσπάθειες ανακατασκευής του στην αρχή της Νεοανακτορικής περιόδου (1700-1430 π.Χ.). Όμως το 1530 π.Χ. το παλάτι καταστράφηκε ξανά, πιθανώς από το σεισμό που προκλήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Περί το 1390 π.Χ. εντοπίστηκε ξανά δραστηριότητα στον χώρο.
Κεντρική φωτ.: Άποψη του αρχαιολογικού χώρου των Μαλίων από ψηλά. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
