Από την Πέμπτη, 2 Νοεμβρίου, η γη της Αρχαίας Μεσσήνης με την οποία ζυμώθηκε επί 35 χρόνια ο σπουδαίος αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης, δίνοντάς της ξανά ζωή με το έργο της ανασκαφής και αναστήλωσης, του επιστρέφει το δώρο της αιώνιας μνήμης.
Τον αγκαλιάζει ζεστά, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο τον τόσο οικείο στον ίδιο. Και αφήνει το πνεύμα του πάνω από το χώμα, να γίνεται αεράκι που διατρέχει όλη την έκταση της αρχαίας πόλης, θωπεύοντας κάθε πέτρα, κάθε σπάραγμα και εύρημα που έχει έλθει στο φως, έχοντας βρει ξανά θέση στο τοπίο. Το αεράκι του πνεύματος Θέμελη αφηγείται αποκαλυπτικά τη συναρπαστική ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης.
Ο Πέτρος Θέμελης, σε έναν ακατάλυτο δεσμό με αυτό το θαυμαστό έργο αποκάλυψης και ανασύνθεσης, θα είναι πάντα εκεί και θα μας μιλάει, διαιωνιζόμενος μέσα από τη λειτουργική συνέχεια των μνημείων στο παρόν και στο μέλλον.
Αυτή είναι η ενεργός μνήμη διαρκείας για τον υπέροχο άνθρωπο που έφυγε μένοντας για πάντα εκεί. Αξίζει να γνωρίσουμε αυτό το οδοιπορικό συνεχείας βλέποντας το τριαντάλεπτο βίντεο που δημιουργήθηκε για τον ίδιο και προβλήθηκε κατά τις εργασίες της Θ´ Γενικής Συνέλευσης των μελών του Σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ, τον Σεπτέμβριο του 2016 στο Ναύπλιο:
«Θρηνούμε την απουσία του. Υμνούμε την παρουσία του», έγραψε για τον καθηγητή ο Σταύρος Μπένος, πρόεδρος του Σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ και συνοδοιπόρος του στον δρόμο για να βρεθούν τα μνημεία στο κέντρο της σύγχρονης ζωής και της αειφορίας.
Σε άρθρο μου τον Οκτώβρη του 2022, μετά την υπέροχη εμπειρία της Διαζωματικής συγκέντρωσης στην Καλαμάτα και της επίσκεψης, για μια ακόμη φορά, στον αρχαιολογικό χώρο της Μεσσήνης, σημείωνα:
«Τα μνημεία δεν στερεώνονται - αναστηλώνονται - αναδεικνύονται για να μείνουν κενά κελύφη, περιχαρακωμένα και απρόσιτα στους πολίτες, αλλά για να είναι ανοιχτά, να κοινωνικοποιηθούν στο παρόν. Πρέπει να βιώσουν μαζί μας μια δεύτερη, ει δυνατόν αιώνια ζωή».
Αυτή την ιδέα πρεσβεύει ο Πέτρος Θέμελης, ξεπερνώντας πλήθος δυσκολιών με ταπεινούς και αφοσιωμένους ντόπιους συνεργάτες στην ομάδα του. Μάλιστα, έχοντας εξασφαλίσει συνέργειες για χρηματοδότηση τεχνολογικής υποστήριξης από χορηγούς, αλλά και χαμηλού κόστους επιστημονικούς συνεργάτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό για τις απαιτούμενες μελέτες που οδηγούν στις αναστηλώσεις.
Παρακάμπτοντας με προσωπικές πρωτοβουλίες του και με ευρηματικότητα τον δυσκίνητο κρατικό μηχανισμό, ο σπουδαίος Θέμελης πέτρα πέτρα ανα-θεμελιώνει το άστυ της Αρχαίας Μεσσήνης. Δεν ήταν ποτέ, άλλωστε, για τον ίδιο το «εύρημα» της ανασκαφής αυτοσκοπός. Η ικανοποίησή του βρίσκεται στην αναστήλωση.
Γι’ αυτόν τον λόγο, η σημερινή εικόνα ανασύνθεσης της πόλης προκαλεί δέος στον επισκέπτη. Κάθε αρχαίο δομικό στοιχείο που ξεθάβεται, βρίσκει τη θέση του, υπογραμμίζοντας και διακοινωνώντας έτσι το 35χρονο «πνευματικό και βιωματικό ταξίδι» του καθηγητή στην Αρχαία Μεσσήνη.
Στο πέταλο του Σταδίου
Όπως επισημαίνει ο Θέμελης, η γνωριμία με το έργο που έχει συντελεστεί και συνεχίζεται στην αγορασμένη από την εταιρεία Αρχαιολογικών Μεσσηνιακών Σπουδών που ο ίδιος ίδρυσε, έκταση 400 στρεμμάτων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, φέρνει στην επιφάνεια «το μήνυμα που εκπέμπει το δημιούργημα κάθε μορφής». Μήνυμα με στοιχεία ιστορικά, γεωγραφικά, παλαιότητας και προέλευσης, δημιουργών και ευεργετών, προβολής του συνολικού έργου κ.ά.
Το θαύμα αυτό της ανασύνθεσης, συμπληρώνεται καθημερινά με αδιάκοπες εργασίες. Είναι εντυπωσιακή η αλλαγή της εικόνας, όπως διαπίστωσα, από την προ 5ετίας επίσκεψή μου στον ίδιο χώρο έως σήμερα. Παντού: στο Θέατρο, όπου στο κοίλον του αναπτύχθηκαν νέες σειρές καθισμάτων και συμπληρώθηκε το προσκήνιο, στη Βόρεια Στοά, στην Αγορά, στο Πρυτανείο, στο θησαυροφυλάκιο της πόλης, στο Εκκλησιαστήριο-Ωδείο και το ιερό του Ασκληπιού, στο Στάδιο, στην Παλαίστρα, στις εντυπωσιακές οχυρώσεις μήκους 9,5 χιλιομέτρων και τις πύλες, ακόμη και σε έργα προστατευτικών υποδομών.
Το Θέατρο και το Εκκλησιαστήριο
Σήμερα, παρά τις τραυματικές απώλειες κατά την αρχαιότητα ακόμη λόγω φυσικών καταστροφών και βέβαια από τον μεγάλο σεισμό που προκάλεσε την εγκατάλειψή της, αλλά και μετέπειτα από συλητές και μεταλλοκυνηγούς, η Μεσσήνη ξαναπροβάλλει με τα βασικά γνωρίσματα της ταυτότητάς της. Με χαρακτηριστικά αναγνώσιμα της εποχής της ακμής της, στον χώρο - φυσικό οχυρό της Ιθώμης, όπου την ίδρυσε ο Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας το 369 π.Χ. με την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τους Λακεδαιμόνιους. Μια πόλη, βασισμένη στις αρχές του ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος (Ιππόδαμος ο Μιλήσιος, πολεοδόμος και γεωμέτρης) και της οχυρωματικής τεχνικής, όπως γινόταν σε όλες σχεδόν τις πόλεις του 5ου αιώνα π.Χ.
Και για να επιστρέψω στον Πέτρο Θέμελη, «τον αρχαιολόγο ποιητή, σκαπανέα και διαμορφωτή, ανασκαφέα και αναστηλωτή» - ιδιότητες που του αποδίδει εύστοχα ο Σταύρος Μπένος: ο καθηγητής φιλοδοξεί να συνεχίσει τη συμπλήρωση αυτής της αξιοθαύμαστης εικόνας και ταυτόχρονα, να αναπτύξει το Μουσείο που πλέον είναι μικρό για τη φιλοξενία όλου του πλούτου των εκθεμάτων.
Εύχομαι και προσδοκώ η φιλοδοξία του Θέμελη, με το πνεύμα του να καθοδηγεί, να εκπληρωθεί από τους θεματοφύλακες της παρακαταθήκης του για την Αρχαία Μεσσήνη.
Ο Πέτρος Θέμελης με τον Γιάννη Ρούντο (Οκτώβριος 2022)
* Ο Γιάννης Ρούντος: Στέλεχος της επιχειρηματικής κοινότητας στους τομείς των Εταιρικών Υποθέσεων, της Επικοινωνίας και Δημόσιας Εικόνας, της Υπευθυνότητας και Βιώσιμης Ανάπτυξης επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες, μετά την ολοκλήρωση του επαγγελματικού κύκλου του δραστηριοποιείται πρεσβεύοντας αξίες και έργα για τον Πολιτισμό, τα Γράμματα και τις Τέχνες
