Η σειρά του Netflix για τον Μέγα Αλέξανδρο «δεν εξυπηρετεί την ιστορική αλήθεια, δεν αναδεικνύει τα στοιχεία της προσωπικότητας του Μ. Αλέξανδρου. […] Τον Αλέξανδρο κατέστησαν ''Μέγα'' η διαχρονική ακτινοβολία των επιτευγμάτων και της προσωπικότητάς του που γέννησαν ένα νέο και διαφορετικό κόσμο». Ωστόσο, το «υπουργείο Πολιτισμού δεν ασκεί λογοκρισία στην τέχνη. Δεν προβαίνει σε πράξεις που έχουν ως αποτέλεσμα τη δίωξη ή απαγόρευσή της», τόνισε – μεταξύ άλλων – η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, απαντώντας σε ερώτηση του Προέδρου της Νίκης, Δημητρίου Νατσιού με θέμα: «Απαράδεκτη η σειρά του Netflix για τον Μέγα Αλέξανδρο».
Απέναντι σε ερωτήματα όπως πόσο από το υλικό που παρουσιάζεται στη σειρά είναι αξιόπιστο, πόσο βασίζεται σε ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα, πόσο στις έρευνες και στα αντικειμενικά συμπεράσματα έγκυρων μελετητών, «το Υπουργείο Πολιτισμού απαντά με ένα τεράστιο αρχαιολογικό έργο που επιτελεί στις Αιγές».
Όπως υπενθύμισε η κα. Μενδώνη, μετά την ανακάλυψη από τον Μανόλη Ανδρόνικο το 1977-1978 των τάφων του Φιλίππου Β’ και του Αλεξάνδρου Δ΄, το ΥΠΠΟ υποστηρίζει σε πρωτοφανή έκταση και με επιστημονική αφοσίωση, το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία, στην κοιτίδα των Μακεδόνων, στις Αιγές. Πολλά και μεγάλα έργα συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης εκατομμυρίων. Εκθέσεις, μόνιμες και περιοδικές. Νέα Μουσεία ή επέκταση υφιστάμενων. Διοργάνωση εκθέσεων στο εξωτερικό και διεθνών επιστημονικών συνεδρίων. Θα σας καταθέσω έναν κατάλογο ενδεικτικό τεσσάρων σελίδων για να δείτε τι κάνουμε για να προστατεύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Μετά τα εγκαίνια του Μουσείου των Αιγών, το 2022, και του ανακτόρου του Φιλίππου τον περασμένο μήνα, από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ακολουθούν τα εγκαίνια ενός ακόμη μουσείου, ψηφιακού, προσιτού παγκοσμίως, σε όλους τους χρήστες του Διαδικτύου, με τίτλο «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη». Τα έργα αυτά «είναι η απάντηση του Υπουργείου Πολιτισμού στη φαλκίδευση της ιστορίας με τη συνήθη εργαλειοποίηση του Αλέξανδρου».
Ακολουθούν τα κείμενα της πρωτολογίας και της δευτερολογίας της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη:
Πρωτολογία
Κύριε Πρόεδρε,
«Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να γίνει Θεός;» ρώτησε κάποτε ο Αλέξανδρος, έναν σοφιστή. «Κάνοντας αυτό, που είναι αδύνατο στους ανθρώπους να κάνουν», ήταν η απάντηση. Εύστοχη απόκριση σε έναν άνδρα, που έπραξε τόσο μεγάλα και τόσο σπουδαία, ώστε να περιβληθεί με την αχλύ του μυστηρίου, του θρύλου και του θείου, εν ζωή. Τόσο που δύσκολα, πλέον, σύγχρονοι και μεταγενέστεροι να διακρίνουν την ιστορία από το μύθο, για να τον κρίνουν αντικειμενικά. Χωρίς αμφιβολία, ελάχιστοι στην ιστορία της ανθρωπότητας άσκησαν τόσο ευρεία και μακροχρόνια επίδραση, προκάλεσαν και γοήτευσαν, εξήψαν τόσο ζωηρά το ενδιαφέρον και τη φαντασία, το θαυμασμό και το φθόνο, τη λατρεία και την απέχθεια, όσο ο Αλέξανδρος.
Τον Αλέξανδρο κατέστησαν «Μέγα» η διαχρονική ακτινοβολία των επιτευγμάτων και της προσωπικότητάς του που γέννησαν ένα νέο και διαφορετικό κόσμο. Οι κατακτήσεις και οι ιδρύσεις πόλεων, το άνοιγμα νέων δρόμων και επικοινωνίας και διακίνησης ανθρώπων και ιδεών, ο συγκερασμός πολιτιστικών και θρησκευτικών εμπειριών, παραδόσεων και αντιλήψεων, η ανάπτυξη μιας κοινής φυσικής και συμβολικής γλώσσας, η διαμόρφωση ενός ενιαίου γεωγραφικού και πολιτισμικού χώρου, δημιούργησαν για πρώτη φορά παγκόσμια και πανανθρώπινη κοινότητα, την Οικουμένη. Ο Αλέξανδρος διδάχτηκε από τον Αριστοτέλη ρητορική, ηθική και πολιτική. Οι αριστοτελικές αξίες βασίζονται στην άσκηση του ορθολογισμού, δηλαδή στην αναζήτηση της αιτίας των πραγμάτων, την ακαταπόνητη επιδίωξη στόχων, την άσκηση στις ηθικές αρετές της εγκράτειας, της σωφροσύνης και του μέτρου. Θεμελιώδες στοιχείο στην σκέψη του Αριστοτέλη είναι η φιλία που βασίζεται στην αρετή και το αγαθό. Όταν ασκείς εξουσία είσαι κυρίαρχος του κόσμου, είσαι ηγέτης, στηρίζεσαι στους φίλους, με την αριστοτελική έννοια, δηλαδή σε έναν κύκλο ανθρώπων απόλυτα πιστών και αφοσιωμένων έως θανάτου που περιβάλλουν τον ηγέτη, τον στηρίζουν, τον συμβουλεύουν. Για το θέμα της σχέσης με τον Ηφαιστίωνα δεν υπάρχει καμία αναφορά στις πηγές που να ξεφεύγει από τα όρια της φιλίας, όπως την ορίζει ο Αριστοτέλης.
Ωστόσο, όλα τα παραπάνω στοιχεία της προσωπικότητας του Αλεξάνδρου δεν αναδεικνύονται στη σειρά του Netflix, η οποία δεν εξυπηρετεί την ιστορική αλήθεια. Βρίθει ιστορικών ανακριβειών και παρουσιάζει σκηνοθετική προχειρότητα και σκηνογραφική πενία. Επιδιώκει τον εύκολο εντυπωσιασμό για να κερδίσει θεατές χρησιμοποιώντας τον κακόβουλο σχολιασμό, ως δήθεν γεγονότα. Η πλατφόρμα χαρακτηρίζει τη σειρά ως ντοκιμαντέρ, με σκηνές μυθοπλασίας. Στην ουσία, πρόκειται για μια εξαιρετικά κακής ποιότητας μυθοπλασία, ευτελούς περιεχομένου, που απέχει παρασάγγας από τα ιστορικά γεγονότα, έτσι όπως καταγράφονται στις αρχαίες γραπτές πηγές και τεκμηριώνονται από την αρχαιολογική έρευνα. Θα καταθέσω στα πρακτικά μία αποθησαύριση ορισμένων ιστορικών ανακριβειών.
Όμως, κύριε Πρόεδρε, θα γνωρίζετε, λόγω της εκπαιδευτικής σας ιδιότητας, ότι η έννοια του έρωτα στην αρχαία Ελλάδα είναι ευρεία και πολυδιάστατη. Σύμφωνα με το λεξικό των Λίντελ Σκοτ Μακένζι, έρωτας είναι η ένθερμη επιθυμία προς ένα πρόσωπο ή προς την απόκτηση ενός πράγματος ή προς την κατάκτηση ενός σκοπού. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να ερμηνεύουμε ούτε πρακτικές, ούτε πρόσωπα που έδρασαν 2300 χρόνια πριν, με τα δικά μας μέτρα, τις δικές μας νόρμες, τις δικές μας προσλαμβάνουσες. Ο Μέγας Αλέξανδρος, εδώ και 2300 χρόνια, δεν χρειάστηκε ποτέ ούτε χρειάζεται τώρα, την παρέμβαση οποιουδήποτε αυτόκλητου προστάτη της ιστορικής του μνήμης ή, ακόμα περισσότερο, της προσωπικότητας και της ηθικής του υπόστασης.
Για το τι μέτρα προτίθεται να λάβει το Υπουργείο Πολιτισμού απέναντι στην πλατφόρμα, θα απαντήσω στη δευτερολογία.
Δευτερολογία
Κύριε Πρόεδρε,
Επειδή επιμένετε στο τι μέτρα θα λάβει το Υπουργείο Πολιτισμού, σας απαντώ το απολύτως αυτονόητο:
Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν ασκεί λογοκρισία στην τέχνη.
Δεν προβαίνει σε πράξεις που έχουν ως αποτέλεσμα τη δίωξη ή την απαγόρευσή της. Δεν χειραγωγεί, δεν περιορίζει, δεν ελέγχει τη διάδοση πληροφοριών και ιδεών, ούτε προληπτικά ούτε κατασταλτικά.
Η λογοκρισία, κύριε Πρόεδρε, καταλύει τη δημιουργία θέτοντας ζητήματα περιεχομένου και ουσίας.
Η λογοκρισία αποτελεί ίδιον αυταρχικών καθεστώτων.
Στην Ελλάδα, το είπατε και εσείς, η ελευθερία της τέχνης κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα του 1925, πολύ πρώιμα. Έκτοτε, όλες οι αναθεωρήσεις κατοχυρώνουν την ελευθερία της τέχνης. Επιπλέον, σε διεθνές επίπεδο, η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα που δεν βλέπει γύρω της. Σε διεθνές επίπεδο, η ελευθερία της έκφρασης προστατεύεται απολύτως. Σας παραπέμπω στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η έμπνευση των καλλιτεχνών, η προσωπική πρόσληψη, η κρίση των ανθρώπων δεν δύναται προφανώς να τεθεί υπό κανονιστικό καθεστώς και έλεγχο.
Δεν δύναται να ρυθμίζεται στα δικαστήρια ή να σύρεται στα δικαστήρια. Αξιολογείται και κρίνεται από τον καθένα μας, κι από τη διεθνή κοινότητα. Έτσι αξιολογείται και το Netflix.
Για τον Αλέξανδρο, και για όλες τις κορυφαίες προσωπικότητες της παγκόσμιας ιστορίας, έχουν γραφτεί και ειπωθεί σχεδόν τα πάντα. Είναι το μέγεθος της προσωπικότητας που, διαχρονικά, προκαλεί το ενδιαφέρον των επιστημόνων, την έμπνευση των καλλιτεχνών, το θαυμασμό ή το φθόνο των ανθρώπων και, συνεπώς, την ανεξίτηλη εγγραφή των προσωπικοτήτων αυτών στην ιστορική μνήμη, αλλά και στη μυθολογία της ανθρωπότητας.
Στον παγκόσμιο ιστό, κύριε Πρόεδρε, αν το ψάξετε, θα δείτε ότι είναι αφιερωμένοι εικονικοί τόποι, αποκλειστικά στον Αλέξανδρο, που ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες. Οι παραπομπές σε διαδικτυακό υλικό με αναφορά του ονόματός του, ξεπερνούν τα 250 εκατομμύρια και αυξάνονται εκθετικά.
Πόσο από το υλικό αυτό είναι αξιόπιστο;
Πόσο βασίζεται σε ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα; Πόσο στις έρευνες και στα αντικειμενικά συμπεράσματα έγκυρων μελετητών;
Αλλά και πόσο κατευθύνεται από σκοπιμότητες και ασύστολη προπαγάνδα;
Πόσο αν θέλετε, εντέλει, συνιστά μόνο «θόρυβο» και «διαδικτυακά σκουπίδια»;
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα το Υπουργείο Πολιτισμού απαντά με ένα τεράστιο αρχαιολογικό έργο που επιτελεί στις Αιγές.
Μετά την ανακάλυψη από τον Μανόλη Ανδρόνικο το 1977-1978 των τάφων του Φιλίππου Β’ και του Αλεξάνδρου Δ΄, το Υπουργείο Πολιτισμού, υποστηρίζει σε πρωτοφανή έκταση και με επιστημονική αφοσίωση, το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία, στην κοιτίδα των Μακεδόνων, στις Αιγές. Πολλά και μεγάλα έργα συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης εκατομμυρίων. Εκθέσεις, μόνιμες και περιοδικές. Νέα Μουσεία ή επέκταση υφιστάμενων. Διοργάνωση εκθέσεων στο εξωτερικό και διεθνών επιστημονικών συνεδρίων. Θα σας καταθέσω έναν κατάλογο ενδεικτικό τεσσάρων σελίδων για να δείτε τι κάνουμε για να προστατεύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Μετά τα εγκαίνια του Μουσείου των Αιγών, το 2022, και του ανακτόρου του Φιλίππου τον περασμένο μήνα, από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ακολουθούν τα εγκαίνια ενός ακόμη μουσείου, ψηφιακού, προσιτού παγκοσμίως, σε όλους τους χρήστες του Διαδικτύου, με τίτλο «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη». Παρουσιάζεται, ελληνικά και αγγλικά, με τρόπο συνθετικό, επιστημονικό, έγκυρο και συγχρόνως γλαφυρό και ελκυστικό, η πορεία του Αλεξάνδρου στην ιστορία και στο, μύθο μαζί με όλες τις διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία του Ελληνιστικού Κόσμου.
Αυτά τα έργα, κύριε Πρόεδρε, είναι η απάντηση του Υπουργείου Πολιτισμού στη φαλκίδευση της ιστορίας με τη συνήθη εργαλειοποίηση του Αλέξανδρου.
Έργα! Έργα! Όχι λογοκρισία! Όχι δικαστήρια!
Όμως, με αφορμή την ερώτησή σας, θα ήθελα να σας θυμίσω, τις αρχές της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας, ως απαιτήσεις της ιστορικής επιστήμης, όπως την προσδιόρισε ο Θουκυδίδης, καθώς κάθε συζήτηση στη Βουλή αυτομάτως καθίσταται ιστορικό τεκμήριο.
Προϋπόθεση αποτελεί, όχι μόνο ο έλεγχος της ακρίβειας των πηγών, αλλά και η αποχή από κάθε προσωπική σκοπιμότητα και ιδεολογική, ηθικολογική ή άλλη εμμονή και προσήλωση. Κατά τον Θουκυδίδη, κύριε Πρόεδρε, η θεώρηση ιστορικών γεγονότων, υπό το πρίσμα της επιδίωξης ιδεολογικών και πολιτικών επιδιώξεων και στοχεύσεων του παρόντος, αποτελεί στοιχειώδες σφάλμα που καθιστά τα λεγόμενα του «ιστορούντος» απλό «ἀγώνισμα ἐς τὸ παραχρῆμα ἀκούειν».
Ευχαριστώ.
