Ένα εικαστικό πανόραμα που αφηγείται τη ζωή της πόλης από τους μεταπολεμικούς χρόνους ως τη δεκαετία του ’70 έρχεται στην Εθνική Πινακοθήκη. Η πρωτοτυπία της έκθεσης που γίνεται με την επιμελητική φροντίδα της νέας διευθύντριας, Συραγούς Τσιάρα, είναι ότι φέρνει σε συνομιλία τα εικαστικά – ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, σχέδια και αφίσες – με τον δημοφιλή ελληνικό κινηματογράφο και τις ταινίες κριτικού ρεαλισμού.
«Πρωταγωνιστές» στην «Αστυγραφία», όπως τιτλοφορείται το γεγονός, είναι 78 καλλιτέχνες και 22 ταινίες. «Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν την πόλη όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης», αναφέρει η διευθύντρια για την έκθεση.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αστικοποίηση, η ανοικοδόμηση και η μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– προσδιορίζουν καθοριστικά το πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία.
Τέτσης Παναγιώτης (Ύδρα 1925-Αθήνα 2016), «Οικοδομή» (1964). Πηγή φωτ.: Εθνική Πινακοθήκη
Το αστικό τοπίο μεταβάλλεται ριζικά με την αντιπαροχή και τη σταδιακή εξαφάνιση της μονοκατοικίας. Η καθημερινή ζωή αλλάζει με την εξάπλωση της αστικής κουλτούρας, την ανάδυση της κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης, τις νέες εμπειρίες που προσφέρει η πόλη. Η πόλη γίνεται το κατεξοχήν πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων για εσωτερικούς και εξωτερικούς μετανάστες, ενώ η κλίμακα, ο ορίζοντας και η αίσθηση αλλάζουν δραματικά με την κατασκευή πολυκατοικιών και σύγχρονων εμπορικών καταστημάτων, τη διάνοιξη δρόμων, τη δημιουργία πλατειών, την πύκνωση της κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων.
Διαμορφώνονται καινούργιες σχέσεις ανάμεσα στο μητροπολιτικό κέντρο, τη συνοικία, το προάστιο, τις προσφυγικές γειτονιές, την εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση. Ενώ το μέσο βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται, ταυτόχρονα εμφανίζονται νέοι κοινωνικοί διαχωρισμοί και αποκλεισμοί.
Καπράλος Χρήστος (Παναιτώλιο Αγρινίου 1909-Αθήνα 1993), «Η πλύστρα (παραλλαγή)» (1970). Πηγή φωτ.: Εθνική Πινακοθήκη
Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο αστικό τοπίο, την ανθρωπογεωγραφία και τη διασύνδεση υλικού και έμψυχου περιβάλλοντος, παρελθόντος και παρόντος. Αρχικά κυριαρχούν η νοσταλγία, οι στερεοτυπικές ή εξιδανικευτικές αφηγήσεις μιας ιδιαίτερης αστικής ταυτότητας που αλλοιώνεται μαζί με τα νεοκλασικά σπίτια που καταπίνουν οι οικοδομές, ενώ η τέχνη προσπαθεί να διασώσει την πόλη που εξαφανίζεται.
Καθώς οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του αστικού μετασχηματισμού συλλαμβάνουν ένα νοερό παλίμψηστο εμπειριών και συναισθημάτων σε μια φαντασιακή συνύπαρξη διαφορετικών εποχών, το έργο τέχνης αποκτά σκηνογραφική διάσταση. Η πόλη επινοείται ως σκηνικό, οι δημιουργοί επιλέγουν την οπτική γωνία και συνθέτουν το κάδρο αντλώντας αναφορές από την πραγματικότητα, τη μνήμη και την επιθυμία.
Κατά τη δεκαετία του 1960 αναδεικνύεται η ρεαλιστική πρόθεση ορισμένων δημιουργών να επισημάνουν τα προβλήματα και τις αντιθέσεις της καθημερινής ζωής στη μεγαλούπολη με κριτική ματιά. Προς το τέλος της ιστορικής περιόδου που εξετάζει η έκθεση, η υλικότητα αποκτά καινούργιο νόημα στο έργο καλλιτεχνών που εξετάζουν εννοιολογικά τη διάσταση του αστικού βιώματος.
Φασιανός Αλέκος (Αθήνα 1935-Αθήνα 2022), «Ο φέρων την πόλη του». Πηγή φωτ.: Εθνική Πινακοθήκη
Η έκθεση «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» θα φιλοξενείται από 21 Ιουνίου 2023 έως και 3 Μαρτίου 2024 στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων. Περιλαμβάνει 202 εικαστικά έργα, εκ των οποίων τα μισά προέρχονται από τη συλλογή της Πινακοθήκης και τα υπόλοιπα συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση κατόπιν δανεισμού από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Στον εκθεσιακό χώρο προβάλλονται αποσπάσματα από 18 ταινίες μεγάλου μήκους και 4 πλήρεις ταινίες μικρού μήκους.
Βακιρτζής Γεώργιος (Μυτιλήνη 1923-Αθήνα 1988), Αφίσα από την ταινία «Η λεοπάρδαλις της Σικελίας». Πηγή φωτ.: Εθνική Πινακοθήκη
Σύντομα θα ανακοινωθεί το δημόσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων που θα πλαισιώνει την έκθεση –ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δημόσιες δράσεις θεωρητικού και διακαλλιτεχνικού χαρακτήρα κ.ά.–, ενώ θα παρουσιαστεί και ο κατάλογος της έκθεσης, μια έκδοση στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα.
Το γεγονός πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.
Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, Βασ. Κωνσταντίνου 50, 116 34, Αθήνα
Κεντρική φωτ.: Μιγάδης Γιάννης (Ηράκλειο 1926-Αθήνα 2017), «Πίσω όψη πολυκατοικιών». Πηγή φωτ.: Εθνική Πινακοθήκη
