Στην τελική ευθεία βρίσκεται το έργο της δημιουργίας του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείο Σπάρτης μετά την έγκριση των οριστικών μελετών, οι οποίες εκπονήθηκαν στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτιστικής Ανάπτυξης με την Περιφέρεια Πελοποννήσου, προϋπολογισμού 2.750.000 ευρώ, όπως έκανε γνωστό με ανακοίνωσή του το υπουργείο Πολιτισμού.
Η οριστική μελέτη αφορά στην αρχιτεκτονική, στατική και εκείνη των ηλεκτρομαγνητικών εγκαταστάσεων, η δε μελέτη για το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης ακολουθεί δύο άξονες: την αποκατάσταση του παλαιού κελύφους του βιομηχανικού διατηρητέου κτιρίου του παλαιού εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ προκειμένου να συμπεριλάβει τις λειτουργίες του Νέου Μουσείου, και την προσθήκη, κατ' επέκταση διωρόφου κτιρίου με υπόγειο, ώστε το κτιριακό συγκρότημα να καλύπτει το σύνολο των λειτουργιών ενός σύγχρονου μουσείου, καθολικά προσβάσιμου.
«Στην αρχιτεκτονική προσέγγιση δόθηκε έμφαση στη διατήρηση και ανάδειξη της κύριας όψης του κτιρίου-μνημείου του βιομηχανικού συγκροτήματος της ΧΥΜΟΦΙΞ, το οποίο διασώζει τις αρχές του σχεδιασμού του κτιρίου (1957) από τον αρχιτέκτονα Τάκη Ζαννέτο και στη διατήρηση του εσωτερικού του κτιρίου, ώστε να υπενθυμίζει τον βιομηχανικό του χαρακτήρα», αναφέρει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.
Όπως συμπλήρωσε, «ταυτόχρονα, επιτυγχάνεται η διατήρηση και η καλύτερη δυνατή θέαση των αρχαιοτήτων που αποκάλυψε η ανασκαφική έρευνα, εντός του περιγράμματος του υπογείου του νέου κτιρίου. Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης σε συνδυασμό με τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων υποδομών πολιτισμού –ολική αναβάθμιση του Παλαιού Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης και αποκατάσταση της ''οικίας της Ευρώπης''– αναβαθμίζει περαιτέρω την πολιτιστική ταυτότητα της πόλης αναδεικνύοντας, με τρόπο σύγχρονο, το εξαιρετικά σημαντικό πολιτιστικό της απόθεμα, συμβάλλοντας συγχρόνως στην προώθηση και εμπέδωση ενός νέου, βιώσιμου αναπτυξιακού προτύπου για τη Λακεδαίμονα με επίκεντρο τον πολιτισμό».
Διαγραμματική απεικόνιση των τροποιήσεων της οριστικής μελέτης. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο χωροθετείται εντός του αρχαιολογικού χώρου της Σπάρτης, σε οικόπεδο έκτασης άνω των 20 στρεμμάτων, στο βόρειο άκρο της πόλης. Στη βάση των εγκεκριμένων μελετών, αξιοποιείται το ακίνητο του π. εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ, του οποίου το κυρίως κτίριο –χωρίς τα προσκτίσματα– έχει χαρακτηρισθεί μνημείο. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικό δείγμα βιομηχανικού κτιρίου του μοντέρνου κινήματος.
Το έτος 1959 κατασκευάσθηκε το διώροφο και τριώροφο τμήμα του κτιρίου, δύο χρόνια αργότερα η μονώροφη επέκτασή του και στη συνέχεια έγινε η επέκτασή του σε μορφή προστεγάσματος. Το 2005, το ΥΠΠΟΑ αγόρασε το ακίνητο από την Εθνική Τράπεζα για τη χωροθέτηση του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης. Το 2020 εγκρίθηκε η αρχιτεκτονική προμελέτη που περιελάμβανε το χαρακτηρισμένο ως μνημείο κτίριο του εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ, καθώς και νέες επεκτάσεις, σε επαφή με το μνημείο.
Στο πλαίσιο της ανασκαφικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο υπόγειο του Νέου Μουσείου, σε συνολική έκταση 1.350 τ.μ., ήλθε στο φως ένας αδιατάρακτος, εκτεταμένος ορίζοντας χρήσης, της ύστερης αρχαϊκής και κλασικής περιόδου όπως και σημαντικά αρχιτεκτονικά λείψανα μεταξύ των οποίων κατασκευή με σειρά ορθογωνικών και τετράγωνων κροκαλοπαγών βάσεων κιόνων ή πεσσόσχημων στηριγμάτων, που πρέπει να ανήκουν σε ένα σημαντικό δημόσιο κτίριο, εντός αμιγώς αρχαϊκού στρώματος, σε διάταξη σχήματος Π.
Σε σχέση με την αρχική μελέτη και εξ αιτίας των αρχαιοτήτων επήλθαν τροποποιήσεις που αφορούν κυρίως στα σημεία επαφής του περιβάλλοντος χώρου με το ίδιο το κτήριο, στη δυτική και βόρεια πλευρά και εν μέρει στην νότια.
Υφιστάμενη κατάσταση διατηρητέου κτιρίου ΧΥΜΟΦΙΞ. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Ως προς τη λειτουργική οργάνωση των χώρων, το υπόγειο αναπτύσσεται σε δύο στάθμες. Στην κατώτερη στάθμη διαμορφώνονται, μεταξύ άλλων, τρεις διακριτοί βασικοί χώροι αποθήκευσης κεραμικών, ψηφιδωτών και γλυπτών, μικρότεροι χώροι αποθήκευσης ανασκαφικών ευρημάτων, ένα θησαυροφυλάκιο, ο κεντρικός ανελκυστήρας. Στη δεύτερη στάθμη τοποθετείται το μηχανοστάσιο κλιματισμού, το κεντρικό κλιμακοστάσιο, χώροι υγιεινής, το γραφείο του φυλακτικού προσωπικού και ο θάλαμο ελέγχου.
Το ισόγειο αναπτύσσεται, επίσης, σε δύο στάθμες. Στην κατώτερη στάθμη δημιουργούνται οι χώροι παράλληλων εκδηλώσεων και περιοδικών εκθέσεων, το Cafe, το πωλητήριο, χώροι εξυπηρέτησης του κοινού. Στην ανώτερη στάθμη του ισογείου αναπτύσσονται η κύρια αίθουσα εκθέσεων, χώροι μελέτης, εργαστήρια και χώροι υγιεινής, ενώ υπάρχει σύνδεση με τον εξωτερικό χώρο. Στον α' όροφο, στην προσθήκη του υφισταμένου εργοστασίου της ΧΥΜΟΦΙΞ, οι λειτουργίες περιλαμβάνουν τα τέσσερα κλιμακοστάσια, τους ανελκυστήρες, WC κοινού και ΑμεΑ, δύο αποθήκες εκθεσιακών αντικειμένων και χώρους μόνιμων εκθέσεων.
Άποψη του εσωτερικού του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Η προσθήκη συνδέεται με το όροφο του παλαιού εργοστασίου της ΧΥΜΟΦΙΞ. Ο α' όροφος της ΧΥΜΟΦΙΞ περιλαμβάνει αίθουσα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, WC γραφείων, κλιμακοστάσια και δύο ανελκυστήρες. Τέλος, ο χώρος της υφισταμένης δεξαμενής φιλοξενεί μηχανολογικές εγκαταστάσεις. Η μελέτη προβλέπει την εκμετάλλευση του πρώην λεβητοστασίου της ΧΥΜΟΦΙΞ, το οποίο είναι ανεξάρτητη κατασκευή. Στο ισόγειό του διαμορφώνονται γραφεία, WC, κουζίνα, κλιμακοστάσιο και ανελκυστήρας. Στη στάθμη του ορόφου διαμορφώνονται ξενώνας, γραφεία, χώρος αρχείου επιστημονικών τεκμηριώσεων και κλιμακοστάσιο με ανελκυστήρα.
Κεντρική φωτ.: Άποψη του εξωτερικού του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
