«Ο Παρθενώνας είναι σύμβολο τελειότητας, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής και φυσικά, σύμβολο Δημοκρατίας. Θέλουμε τον γλυπτικό διάκοσμο του Παρθενώνα ενωμένο για πάντα, και θέλουμε τα Γλυπτά εδώ, ενωμένα για πάντα, όχι μόνο για δική μας περηφάνια και ταυτότητα. Όλος ο κόσμος τα θέλει εδώ, όλος ο δυτικός πολιτισμός. [...] » Περιμένουμε ότι στο τέλος, τα Γλυπτά, θα επιστρέψουν στην Αθήνα και θα επανενωθούν. Η επιστροφή των Γλυπτών και η επανένωσή τους θα είναι μία ευκαιρία να δούμε τον κόσμο μας ενωμένο» πόσω μάλλον σήμερα με τους πολέμους, «καθότι ενωμένος ο κόσμος εκφράζεται και στη ζωοφόρο του Παρθενώνα, στην οποία αναπαριστώνται όλες οι τάξεις ανθρώπων και ηλικιών για πρώτη φορά στην Ιστορία των Ιδεών».
Αυτά τόνισε, μεταξύ άλλων, ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης, κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε το μεσημέρι της 5ης Δεκεμβρίου στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης, με αφορμή την περιοδική έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα», η οποία θα εγκαινιαστεί στις 7 Δεκεμβρίου από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Στο πλαίσιο της έκθεσης παρουσιάζονται, ως δάνειο, οκτώ αγγεία από το Βρετανικό Μουσείο. «Ο δανεισμός στο πλαίσιο έκθεσης δεν εμπλέκεται με τον δανεισμό των Γλυπτών», σημείωσε ο Ν. Σταμπολίδης, διερωτώμενος: «γίνεται έκθεση χωρίς δανεισμό;» και επαναλαμβάνοντας ότι οι σχέσεις ανάμεσα στο Μουσείο της Ακρόπολης και το Βρετανικό Μουσείο είναι άριστες. «Άλλωστε, πολιτισμός δεν είναι μόνο οι αρχαιότητες και τα έργα τέχνης, πολιτισμός είναι και οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων».
Σύμφωνα με τον ίδιο, ζητήθηκαν από το Βρετανικό Μουσείο συνολικά εννέα αντικείμενα. Το ένα είχε δοθεί ως δάνειο σε έκθεση για άλλο μουσείο. Aπό τα συνολικά οκτώ αγγεία που εν τέλει δόθηκαν ως δάνειο στο Μουσείο της Ακρόπολης, το ένα είναι γνωστό ως Υδρία του Μειδία και είναι η πρώτη φορά εδώ και 250 χρόνια που αρχαίο ελληνικό αγγείο επιστρέφεται ως δάνειο από το Βρετανικό Μουσείο στο Μουσείο της Ακρόπολης. Το εν λόγω αρχαίο ελληνικό αντικείμενο χρονολογείται στο 420-410 π.Χ., δέκα χρόνια αφότου ολοκληρώθηκε ο ναός του Παρθενώνα, και βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο από τον 18ο αιώνα.
Ερυθρόμορφη υδρία με 27 μορφές, τα ονόματά τους και την υπογραφή του κεραμέα: ΜΕΙΔΙΑΣ ΕΠΟΙΗΣΕΝ στον ώμο του αγγείου. Προσωποποιημένη Πειθώ, Υγιεία και Χρυσόθεμις («Χρυσή Τάξη»), 420-410 π.Χ., Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο. Φωτ.: Νεκταρία Μαραγιάννη
«Η έκθεση δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς αυτά τα οκτώ αγγεία», διότι σε αυτά αναπαριστώνται όλες οι προσωποποιήσεις, σημείωσε ο Ν. Σταμπολίδης. Επέμενε για την άφιξη της Υδρίας του Μειδία «όχι μόνο για τις προσωποποιήσεις, αλλά γιατί το ύψος και το πλάτος της Υδρίας έχει αναλογίες αντίστοιχες των αγγείων που μεταφέρουν οι υδροφόροι που αναπαριστώνται στην πλάκα της βορείου ζωοφόρου του Παρθενώνα», όπως επεσήμανε.
ΝοΗΜΑΤΑ
Συνολικά 165 αντικείμενα από μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού καθώς και ιδιωτικές συλλογές παρουσιάζονται στην έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ». Τα περισσότερα από τα μισά εκθέματα «φεύγουν» για πρώτη φορά από τα μουσεία τους, ενώ αρκετά από τα έργα που προέρχονται από μουσεία του εξωτερικού, δανείστηκαν από μουσεία της Ιταλίας. «Εάν η Αθήνα είναι η μητέρα του πολιτισμού, η Ρώμη είναι η κόρη, και οι υπόλοιπες πόλεις είναι τα εγγόνια», υπογράμμισε ο Ν. Σταμπολίδης.
Όπως επεσήμανε, «με κεφαλαία τα έξι από τα επτά γράμματά της και μικρογράμματο το δεύτερο» η έκθεση «παραπέμπει στα νοήματα της θεματικής της πλοκής καθώς οι προσωποποιήσεις, οι συμβολισμοί και οι αλληγορίες είναι καθοριστικές σταθερές που τη διατρέχουν ως διαχρονικά νήματα. Χαρακτηριστικά ανθρωποκεντρικός ο ελληνικός πολιτισμός δεν αποδίδει μόνον τους θεούς του κατ’ εικόνα και ομοίωση των ανθρώπων αλλά προσωποποιεί και την ίδια τη φύση, τον χρόνο, τις έννοιες, τις ιδέες και τους θεσμούς, τον ψυχισμό του, τα συναισθήματα και τις τέχνες».
Λήψη της έκθεσης «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα». Στο βάθος οι «Τέσσερις Εποχές» (1968-1969) του Γιάννη Τσαρούχη. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν, πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
Η έκθεση αποτελεί μια Τετραλογία καθότι ενώνει τέσσερις διαφορετικές περιόδους της Τέχνης: Αρχαιότητα, Βυζάντιο, Αναγέννηση και Νεότερη Τέχνη. Οφείλει (σ.σ η έκθεση) να εκληφθεί «ως παράδειγμα καθώς θα ήταν αδύνατο να μεταφερθούν και να εκτεθούν όλα εκείνα τα έργα που θα επιθυμούσα να εκπροσωπήσουν τις ενότητές της: Χρόνος, Φύση, Θεότητες, Άνθρωπος & Ανθρώπινη Φύση, Θεσμοί, ''Αλληγορίες'' και έναν Επίλογο», οι οποίες συντίθενται από επιλεγμένα έργα μικρού, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους από διαφορετικά υλικά και εποχές: νομίσματα, κεραμικά και πήλινα όστρακα, αγγεία, ανάγλυφα, αγάλματα, χειρόγραφα και βιβλία, τοιχογραφίες και πίνακες ζωγραφικής.
Λόγοι οικονομικοί, υψηλού μεταφορικού και ασφαλιστικού κόστους σε συνδυασμό με απαγορευτικές νομοθετικές και άλλες διατάξεις και γραφειοκρατικές αγκυλώσεις κατέστησαν την επιθυμητή πληρότητα της έκθεσης δύσκαμπτη, ένα μάλιστα από τα έργα που ήταν επιθυμητό να παρουσιαστεί αλλά δεν ηδύνατο, είναι η «Κραυγή» του Μουνκ.
Το έργο που πρωτοαντικρίζει το κοινό που επισκέπτεται την έκθεση είναι «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του» (1636-1638) του Ρούμπενς και εντάσσεται στη θεματική του Χρόνου. Διότι «ο χρόνος είναι ο Κρόνος που τρώει τα παιδιά του», το δε έργο έχει πολλά νοήματα όπως «η ενδοοικογενειακή βία, το παρελθόν που τρώει το μέλλον ή και το παρόν», αφηγείτο ο Ν. Σταμπολίδης.
Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του» (1636 - 1638), Μουσείο ντελ Πράδο. Πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
Δίπλα στο έργο του Ρούμπενς, η προσωποποίηση του Χρόνου με τη μορφή ηλικιωμένου άνδρα με μεγάλα φτερά (περ. 1745-1750, παρακάτω φωτογραφία), καθώς και προσωποποιήσεις των τεσσάρων εποχών (φιλοτεχνημένες με πολύχρωμη σκληρή πορσελάνη) με τον χειμώνα να παρουσιάζεται ως γενειοφόρος άνδρας.
Προσωποποίηση του Χρόνου με τη μορφή ηλικιωμένου άνδρα με μεγάλα φτερά, περ. 1745-1750. Εργαστήριο Maissen - Πολύχρωμη σκληρή πορσελάνη. Ρώμη, Musei Capitollini - Pinacoteca Capitolina. Φωτ.: Νεκταρία Μαραγιάννη
Στη χρονική και γραμμική διαδρομή των επισκεπτών στο πλεκτό σχήμα της έκθεσης ο αμφιβληστροειδής παρατηρεί έργα όπως «Έρως και Ψυχή» (1589) του Jacopo Zucchi (Galleria Borghese), το άγαλμα Πόθου (330 μ.Χ., από το Μουσείο Καπιτωλίου), «Η Ποίηση συντονίζει το βιολί της με το τραγούδι των πουλιών» (1897) του Νικολάου Γύζη ( Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου).
Jacopo Zucchi, «Έρως και Ψυχή» (1589) Galleria Borghese. Πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
Νικόλαος Γύζης, «Η Ποίηση συντονίζει το βιολί της με το τραγούδι των πουλιών» (1897) Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου. Πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
Μεταξύ των έργων που μαγνητίζουν τον αμφιβληστροειδή «Η αλληγορία της Ζωγραφικής» (17ος αιώνας) του Σεμπαστιέν Μπούρντον, προερχόμενο από τη Ρώμη. Το βλέμμα ενώνεται με εκείνο της Ζωγραφικής που απεικονίζεται καθιστή, να κρατά μία παλέτα με πινέλα και να στηρίζει επίσης όρθιο το πορτραίτο του ζωγράφου, το βλέμμα του οποίου επίσης αναζητεί το κοινό.
Ζωγράφος και ζωγραφική δημιουργούν με δικό τους τρόπο: η Ζωγραφική συμβάλλοντας στη διαδικασία και κυρίως το τελικό αποτέλεσμα, μέσα από τη δημιουργική διαδικασία ο ζωγράφος ρίχνει μία ματιά εκ των έσω, αναζητεί επίσης τη ματιά του θεατή για να επικοινωνήσει το έργο του. Οι καλλιτέχνες άλλωστε, δημιουργούν –εκτός από τους ίδιους– για το κοινό, για να του μεταλαμπαδεύσουν αξίες και αλήθειες.
Ενώ, το σκοτεινό φόντο, πλην της τεχνικής αρτιότητας για να φωτιστούν τα κεντρικά πρόσωπα, αποδίδει μία ακόμη αλήθεια της Τέχνης, εν προκειμένω της Ζωγραφικής: ότι αναδύεται και φωτίζει.
Σεμπαστιέν Μπούρντον, «Η αλληγορία της Ζωγραφικής» (17ος αιώνας). Ρώμη, ιδιωτική συλλογή. Φωτ.: Νεκταρία Μαραγιάννη
Τα παραπάνω είναι ορισμένα μόνο από τα έργα, τα οποία, κάτω υπό μία κοινή στέγη δείχνουν τον πολιτιστικό πλούτο που είναι άλλωστε και ένας από τους σκοπούς της έκθεσης. Η προετοιμασία της ήταν πυρετώδης τα δύο τελευταία χρόνια, ο δε σπόρος της ιδέας πραγματοποίησης της έκθεσης υπήρχε για περίπου μισό αιώνα, από τότε που για πρώτη φορά ο Ν. Σταμπολίδης άκουσε για θέμα των προσωποποιήσεων και αλληγοριών όντας φοιτητής και με δασκάλους του Γιώργο Δεσπίνη, Μανόλη Ανδρόνικο, ανάμεσα σε άλλους.
Τα οκτώ αρχαία ελληνικά αγγεία από το Βρετανικό Μουσείο
Μεταξύ άλλων έργων και στο πλαίσιο των θεματικών ενοτήτων και υποενοτήτων της έκθεσης παρουσιάζονται τα οκτώ αγγεία από το Βρετανικό Μουσείο. Εκτός από το αγγείο γνωστό ως Υδρία του Μειδία, εκτίθενται ερυθρόμορφη λήκυθος με προσωποποιήσεις Υγιείας Ευδαιμονίας και Πανδαισίας (γαμήλιο δείπνο, περ. 410-400 π.Χ.), μία αττική λευκή λήκυθος με παράσταση «ψυχοστασίας» (ζύγισμα των ψυχών, περ. 500-480 π.Χ.), ερυθρόμορφη κύλικα με προσωποποιημένους τον Ύπνο και τον Θάνατο να μεταφέρουν το σώμα του νεκρού Σαρπηδόνα (510-490 π.Χ.).
Ακόμη, ερυθρόμορφος κρατήρας με απεικόνιση της λύσσας του Λυκούργου ως φτερωτή γυναικεία μορφή περικλεισμένη από τριπλό νεφέλωμα που ακτινοβολεί επάνω αριστερά, περ. 360-350 π.Χ., και ερυθρόμορφος κάνθαρος με απεικόνιση της προετοιμασίας της τιμωρίας του Ιξίωνα και προσωποποίησης του Θανάτου και της Εκδίκησης (περ.460-450 π.Χ.).
Την οκτάδα συμπληρώνουν ένας μελανόμορφος κύαθος με απεικόνιση φτερωτής Έριδας (περ. 500 π.Χ.), καθώς και μία καμπανική υδρία με σκηνή ερωτοστασίας στην οποία απεικονίζονται η Αφροδίτη (;) να ζυγίζει τον Έρωτα και τον Αντέρωτα ή να ζυγίζει το βάρος της αγάπης του ζευγαριού (περ. 340 π.Χ., παρακάτω φωτογραφία).
Φωτ.: Νεκταρία Μαραγιάννη
Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ενώ στο πωλητήριο του Μουσείου, για πρώτη φορά, θα υπάρχει προς διάθεση μια σειρά αντικειμένων εμπνευσμένων από την έκθεση.
Λήψη της έκθεσης «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα». Στο βάθος οι «Τέσσερις Εποχές» (1968-1969) του Γιάννη Τσαρούχη. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν, πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
«ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα», Μουσείο Ακρόπολης. Από τις 4/12/2023 έως τις 14/4/2024
Κεντρική φωτ.: Λήψη της έκθεσης «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν, πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
