«Το θέατρο είναι ρήμα παρά ουσιαστικό, μια δράση παρά ένα μέρος» (Μάρθα Γκράχαμ, Αμερικανίδα χορογράφος, 1894-1991), καθώς επιτυγχάνει την πνευματική «κινητοποίηση». Πώς, όμως, «γεννήθηκε» η Τέχνη αυτή; «Καταδικασμένος να ερμηνεύσει το μυστήριο της ζωής, ο άνθρωπος εφηύρε το θέατρο» απαντά ο Γάλλος ηθοποιός, Λουί Ζουβέ (1887-1951).
Κι εάν υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο «τρυπώνουμε» στις θεατρικές αίθουσες αφήνοντας στην είσοδό τους οτιδήποτε θα μπορούσε να μας εμποδίσει να βυθιστούμε στο εκάστοτε έργο, είναι διότι το θέατρο εστιάζει στον άνθρωπο και στα στοιχειώδη της ζωής. Τον καλεί σε έναν εσωτερικό διάλογο, ανάλογα δε, με το είδος του θεατρικού έργου (λ.χ. δράμα, κοινωνικό, κωμωδία) και την υπόθεση, του προκαλεί αντίστοιχα συναισθήματα.
Πρόκειται για έναν νέο κόσμο επί σκηνής, ιστορίες παράλληλες με την πραγματικότητα έξω από τις θεατρικές αίθουσες. Κι οι δημιουργοί; «Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας», τονίζει ο ιδρυτής του Θεάτρου Τέχνης, Κάρολος Κουν (1908-1987).
Σκοπός του θεάτρου είναι να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους· σκοπός που άπτεται και στην ίδια την Τέχνη. Η θεατρική παράσταση είναι ένα δημιούργημα που εκτυλίσσεται σε ζωντανό χρόνο μπροστά μας, η αύρα δεν παρεμποδίζεται και επιτυγχάνεται ανταλλαγή ενέργειας. Ένα δούναι και λαβείν ερμηνευτών και κοινού, με τους ερμηνευτές να προσπαθούν να ισορροπούν σε τεντωμένο σχοινί μιας και εκτίθενται, και οποιαδήποτε αρνητική αντίδραση από το κοινό μεταβάλλει το δημιούργημα και επηρεάζει τους εμπλεκόμενους.
Πηγή: Shutterstock
Ανακαλώ από τον Σαίξπηρ ότι «η τέχνη δεν είναι για τους λίγους αλλά ούτε και για τους πολλούς, είναι για τον καθένα μας προσωπικά». Όσο διαφορετικοί κι αν είμαστε, συγκλίνουμε στο πρίσμα της ευαισθησίας που κι αυτό είναι σε διαφορετικά επίπεδα στον καθένα. Το θέατρο, η Τέχνη, έχει τη δύναμη να καταρρίπτει οποιουσδήποτε φραγμούς, οποιαδήποτε σύνορα μεταξύ των ανθρώπων. Υπό αυτή την οπτική, η τέχνη είναι συνώνυμη της ειρήνης και αντίθετη του πολέμου. Κι αυτή η επισήμανση επίκειται, ειδεμή στις μέρες μας.
Η τέχνη δεν δίνει απαντήσεις αλλά δημιουργεί ερωτήματα, κι αυτό σαφώς εντοπίζεται και στο θέατρο. Τυχόν απαντήσεις καλείται να τις δώσει η ίδια η κοινωνία, εμείς, μόνο που αυτές οι απαντήσεις δεν είναι και δεν θα είναι οριστικές. Στην τέχνη, στο θέατρο, τίθενται «ερωτήματα που δεν επιδέχονται οριστικές απαντήσεις, επειδή το θέατρο υπάρχει και μακροημερεύει χάρη στα αναπάντητα ερωτήματα».
Τη φράση αυτή ξεχωρίσαμε στο μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου το οποίο φέτος υπογράφει ο διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας σκηνοθέτης και δάσκαλος, Θεόδωρος Τερζόπουλος· επελέγη φέτος (2025) από το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου για τη συγγραφή του μηνύματος της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2025, αποτελώντας, έτσι, τον δεύτερο Έλληνα καλλιτέχνη που λαμβάνει αυτή την τιμή μετά τον Ιάκωβο Καμπανέλλη (2001).
Πηγή φωτ.: Facebook/ World Theatre Day
Υπενθυμίζεται ότι, κάθε χρόνο το Εκτελεστικό Συμβούλιο της ITI (International Theatre Institute/ Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου) επιλέγει μια εξαιρετική προσωπικότητα θεάτρου για να γράφει το μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, η οποία γιορτάζεται διεθνώς κάθε 27 Μαρτίου από το 1962.
Το μήνυμα του Θεόδωρου Τερζόπουλου για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2025
Μπορεί το θέατρο να αφουγκραστεί το SOS που εκπέμπει η εποχή μας, σε έναν κόσμο με πτωχοποιημένους πολίτες, έγκλειστους στα κελιά της εικονικής πραγματικότητας, περιχαρακωμένους στην ασφυκτική ιδιώτευσή τους; Σε έναν κόσμο με ρομποτοποιημένες υπάρξεις μέσα σε ένα ολοκληρωτικό σύστημα ελέγχου και καταστολής σε όλο το φάσμα της ζωής;
Ανησυχεί το θέατρο για την οικολογική καταστροφή, την αύξηση της θερμοκρασίας της γης, τις τεράστιες απώλειες της βιοποικιλότητας, τη μόλυνση των ωκεανών, το λιώσιμο των πάγων, την αύξηση των δασικών πυρκαγιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα; Μπορεί το θέατρο να γίνει ένα ενεργό κομμάτι του οικοσυστήματος; Το θέατρο παρακολουθεί τα φαινόμενα των ανθρώπινων επιπτώσεων στον πλανήτη εδώ και πολλά χρόνια, αλλά δυσκολεύεται να συνδιαλλαγεί με αυτό το πρόβλημα.
Αγωνιά το θέατρο για την ανθρώπινη κατάσταση όπως αυτή διαμορφώνεται τον 21ο αιώνα, όπου ο πολίτης άγεται και φέρεται από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, από δίκτυα ενημέρωσης και εταιρείες διαμόρφωσης κοινής γνώμης; Όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσο και αν διευκολύνουν, αποτελούν το μεγάλο άλλοθι της επικοινωνίας, γιατί προσφέρουν την απαραίτητη απόσταση ασφαλείας από τον Άλλον; Ένα διάχυτο αίσθημα φόβου απέναντι στον Άλλον, τον διαφορετικό, τον Ξένο, κυριαρχεί στις σκέψεις και τις πράξεις μας.
Μπορεί το θέατρο να λειτουργήσει ως ένα εργαστήρι συνύπαρξης των διαφορετικοτήτων, χωρίς να λάβει υπόψιν του το τραύμα που αιμορραγεί;
Το τραύμα αιμορραγεί και μας καλεί να ανακατασκευάσουμε τον Μύθο. Κι όπως λέει ο Χάινερ Μύλλερ, «ο μύθος είναι ένα σώρευμα, μια μηχανή, στην οποία μπορούν να προσαρτώνται συνεχώς καινούργιες κι άλλες μηχανές. Μεταφέρει την ενέργεια ώσπου η αυξανόμενη ταχύτητα να ανατινάξει τον κύκλο του πολιτισμού» και, θα πρόσθετα, τον κύκλο της βαρβαρότητας.
Μπορεί ο προβολέας του θεάτρου να φωτίσει το κοινωνικό τραύμα και να πάψει να φωτίζει παραπλανητικά τον εαυτό του;
Ερωτήματα που δεν επιδέχονται οριστικές απαντήσεις, επειδή το θέατρο υπάρχει και μακροημερεύει χάρη στα αναπάντητα ερωτήματα.
Ερωτήματα που πυροδότησε ο Διόνυσος, περνώντας απ’ τον γενέθλιο τόπο του, τη θυμέλη του αρχαίου θεάτρου, και συνεχίζοντας σιωπηλός το προσφυγικό ταξίδι του σε τοπία πολέμου, σήμερα, την παγκόσμια ημέρα του θεάτρου.
Ας κοιτάξουμε στα μάτια τον Διόνυσο, τον εκστατικό θεό του θεάτρου και του Μύθου, που ενώνει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον· τέκνο δύο γεννήσεων, του Δία και της Σεμέλης, εκφραστής ρευστών ταυτοτήτων, γυναίκα και άνδρας, οργισμένος και πράος, θεός και ζώο, στο μεταίχμιο μεταξύ τρέλας και λογικής, τάξεως και χάους, ακροβάτης στο όριο της ζωής και του θανάτου. Ο Διόνυσος θέτει το θεμελιώδες οντολογικό ερώτημα «περί τίνος πρόκειται», ερώτημα που ενεργοποιεί τον δημιουργό προς την κατεύθυνση μιας ολοένα βαθύτερης έρευνας της ρίζας του μύθου και των πολλαπλών διαστάσεων του ανθρώπινου αινίγματος.
Χρειαζόμαστε νέους τρόπους αφήγησης που θα αποσκοπούν στην καλλιέργεια της μνήμης και στη διαμόρφωση μιας νέας ηθικής και πολιτικής ευθύνης, με στόχο την έξοδο από την πολύμορφη δικτατορία του σημερινού μεσαίωνα.
Το μήνυμα σε ταινία μικρού μήκους
Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2025 παρουσιάζεται σε πρώτη προβολή, στις 27 Μαρτίου, από τον ίδιο του τον συγγραφέα, ως ταινία μικρού μήκους, αποσκοπώντας στην τιμητική προβολή τόσο του ίδιου του Θ. Τερζόπουλου, όσο και της Ελλάδας μέσα από κινηματογράφηση σε επιλεγμένους χώρους της Αθήνας –αρχαιολογικούς και μη– όπως την Αρχαία Αγορά, το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, το Θέατρο Διονύσου Ελευθερέως, αλλά και το Θέατρο «Άττις», υπογραμμίζοντας τη σύνδεση του θεάτρου και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς με αφετηρία την Ελλάδα ως τον γενέθλιο χώρο.
Η μετάδοση του μηνύματος αποτελεί ένα διεθνές πολιτιστικό γεγονός υψίστης σημασίας και η παρουσίασή του, ως ταινία μικρού μήκους, λαμβάνει παγκοσμίου εμβέλειας προβολή.
Όσο για την εν λόγω ταινία (παρακάτω) αποτελεί συμπαραγωγή του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και του Κυπριακού Κέντρου Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, και θα παρουσιαστεί σε παγκόσμια πρώτη προβολή στις 27 Μαρτίου 2025 από το επίσημο κανάλι YouTube του ΚΚΔΙΘ και τις σελίδες του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου.
Την εκτέλεση παραγωγής ανέλαβε η Long Run Productions και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Νίκος Πάστρας.
Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου
Όσο για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, καθιερώθηκε το 1961 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου, με το πρώτο Μήνυμα να γράφεται από τον Ζαν Κοκτώ το 1962. Έκτοτε, η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου εορτάζεται στις 27 Μαρτίου (ημέρα έναρξης της σεζόν του «Θεάτρου των Εθνών» το 1962 στο Παρίσι, που σηματοδότησε και τον πρώτο εορτασμό) από την παγκόσμια θεατρική κοινότητα, εκπροσωπώντας μια ευκαιρία υπενθύμισης της ετερότητας αυτής της καλλιτεχνικής έκφρασης και προώθησης του αντίκτυπου που το θέατρο έχει στις σύγχρονες κοινωνίες.
Ζαν Κοκτώ (1889-1963), η φωτογραφία τραβήχθηκε το 1923. Πηγή φωτ.: Wikipedia/ Creative Commons
Το ΔΙΘ τιμά κάθε χρόνο αυτή την παγκόσμια γιορτή, καλώντας μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου για τη συγγραφή του μηνύματος. Από το 1962 έως σήμερα, περισσότερες από 60 σημαίνουσες προσωπικότητες του θεάτρου συνεισέφεραν με τις σκέψεις τους για το θέατρο, τον πολιτισμό και την ειρήνη μέσω των μηνυμάτων της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου.
Το μήνυμα μεταφράζεται σε περισσότερες από 40 γλώσσες, προωθείται μέσα από το δίκτυο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και τα Εθνικά του Κέντρα (περισσότερα από 86 Εθνικά Κέντρα και πολλά Συνεργαζόμενα Μέλη) αλλά και θεατρικούς οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, ενώ διαβάζεται ενώπιον δεκάδων χιλιάδων θεατών σε όλα τα θέατρα ανά τις πέντε ηπείρους και μεταδίδεται από τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο.
Πηγή κεντρικής φωτ.: Shutterstock
