Οι πρόσφατες συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επέκταση των αντικαπνιστικών μέτρων σε εξωτερικούς χώρους και τη συμπερίληψη νέων προϊόντων, όπως τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού (HTPs) και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα (e-cigarettes) αποτελούν μια υπερβολική παρέμβαση στη ρυθμιστική πολιτική, η οποία θα μπορούσε να έχει σοβαρές απρόθετες συνέπειες. Αν και η πρόθεση να προστατευτεί η δημόσια υγεία, ειδικά για τα παιδιά και τους νέους, είναι αξιέπαινη, ο πραγματικός αντίκτυπος αυτών των συστάσεων εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις ατομικές ελευθερίες, την εφαρμοσιμότητα και την επιστημονικότητά τους.
Η απαγόρευση του καπνίσματος σε εξωτερικούς χώρους όπως παιδικές χαρές, πάρκα αναψυχής και σταθμούς μεταφοράς, πιθανότατα θα περιορίσει τις προσωπικές ελευθερίες, χωρίς σαφείς ενδείξεις για ουσιαστικά οφέλη στη δημόσια υγεία. Οι εξωτερικοί χώροι, λόγω του φυσικού τους αερισμού, καθιστούν τον κίνδυνο έκθεσης στον καπνό ελάχιστο. Η πρόταση της Επιτροπής να ελέγξει τη συμπεριφορά των καπνιστών, ακόμα και σε τέτοιους χώρους χαμηλού κινδύνου, υπερβαίνει τα όρια μιας λογικής διακυβέρνησης και μάλιστα χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις πιθανές ανεπιθύμητες επιπτώσεις των τολμηρών της προτάσεων.
Επιπλέον, η συμπερίληψη νέων προϊόντων, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού στην ίδια κατηγορία με τα παραδοσιακά τσιγάρα, αγνοεί τις ουσιώδεις διαφορές στους κινδύνους τους. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα HTPs είναι σημαντικά λιγότερο επιβλαβή από τα παραδοσιακά προϊόντα καπνού. Η αποτελεσματικότητά τους ως εργαλεία διακοπής του καπνίσματος έχει επίσης τεκμηριωθεί, παρά την προσπάθεια της Επιτροπής να υποβαθμίσει αυτά τα οφέλη. Με το να ρυθμίζονται με τον ίδιο τρόπο, όπως τα παραδοσιακά τσιγάρα, η ΕΕ κινδυνεύει να αποθαρρύνει τους καπνιστές από το να στραφούν σε ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις, θέτοντας σε κίνδυνο τους στόχους για τη δημόσια υγεία.
Οι προειδοποιήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) σχετικά με τις επιπτώσεις των εκπομπών των ηλεκτρονικών τσιγάρων και των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού δεν είναι ακόμα καταληκτικές. Παρόλο που υπάρχουν πιθανοί κίνδυνοι που σχετίζονται με αυτά τα προϊόντα, είναι σημαντικά χαμηλότεροι από εκείνους των κανονικών τσιγάρων. Η προσέγγιση της ΕΕ να συγχωνεύσει όλα τα προϊόντα νικοτίνης σε έναν ενιαίο κανονισμό παραβλέπει τα οφέλη των στρατηγικών μείωσης βλάβης.
Επιπλέον, η επέκταση των αντικαπνιστικών μέτρων σε εξωτερικούς χώρους, κοντά σε εγκαταστάσεις υγείας και εκπαίδευσης, δημόσια κτίρια και σταθμούς μεταφοράς θα επιφέρει σοβαρά βάρη στις τοπικές αρχές, ως προς την εφαρμογή τους, χωρίς σαφή στοιχεία ότι αυτές οι απαγορεύσεις θα βελτιώσουν ουσιαστικά τη δημόσια υγεία. Στην πραγματικότητα, αυτά τα μέτρα μπορεί να είναι απλώς συμβολικές κινήσεις που θα τιμωρήσουν άτομα χωρίς να αντιμετωπίζουν πραγματικά τις βλάβες που προκαλεί το κάπνισμα.
Οι περισσότερες από τις νέες συστάσεις της Επιτροπής φαίνεται να δαιμονοποιούν τον ελληνικό τρόπο ζωής, ο οποίος συνδέεται στενά με τον ανοιχτό και κοινωνικό χαρακτήρα της δημόσιας ζωής. Η επιβολή περιορισμών, ακόμα και σε εξωτερικούς χώρους, όπου οι άνθρωποι συνηθίζουν να απολαμβάνουν το κάπνισμα, όπως καφετέριες, εστιατόρια και παραλίες, όχι μόνο παραβλέπει τις τοπικές πολιτιστικές παραδόσεις, αλλά πλήττει σοβαρά την ελκυστικότητα της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού. Με την τουριστική μας βιομηχανία να αποτελεί σημαντικό πυλώνα της οικονομίας, τέτοια μέτρα μπορεί να αποθαρρύνουν επισκέπτες, οι οποίοι συνδέουν τις διακοπές με την απόλαυση της ελευθερίας και της χαλάρωσης, επιδεινώνοντας έτσι τη θέση μας σε μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική τουριστική αγορά.
Συνοψίζοντας, οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αντικατοπτρίζουν μια υπερβολικά φιλόδοξη προσέγγιση στον έλεγχο του καπνού που αγνοεί την επιστήμη πίσω από τη μείωση της βλάβης και υπερβαίνει τις ατομικές ελευθερίες. Παρά την επιθυμία για προστασία των παιδιών και των νέων από το κάπνισμα, αυτά τα μέτρα κινδυνεύουν να υπονομεύσουν την πρόοδο, αντιμετωπίζοντας όλα τα προϊόντα νικοτίνης ως εξίσου επικίνδυνα. Αυτή η ρυθμιστική υπέρβαση θυμίζει τη ρήση του Αβραάμ Μάσλοου: Αν το μόνο που έχεις είναι σφυρί, νομίζεις ότι όλα μοιάζουν σαν καρφί.
