Η ψήφιση του νομοσχεδίου για τον γάμο των ομοφυλοφίλων στην Ελλάδα σηματοδότησε την επίλυση της τελευταίας σοβαρής θεσμικής και νομοθετικής ανισότητας που υπήρχε σε θέματα ατομικών δικαιωμάτων. Με αυτόν τον νόμο, η Ελλάδα θα γίνει πλήρως ισότιμη σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα όλων των πολιτών ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού όταν ολοκληρωθούν και οι τελευταίες ρυθμίσεις του οικογενειακού δικαίου. Αυτό είναι κάτι που αξίζει να το γιορτάσουμε. Η απόφαση της κυβέρνησης να υποστηρίξει αυτή την αλλαγή, παρά το μεγάλο πολιτικό κόστος, δεν είναι κάτι που πρέπει να περάσει απαρατήρητο. Μια κυβέρνηση της δεξιάς έλαβε την πολιτική ευθύνη να προωθήσει την ισότητα.
Αυτή η νέα πραγματικότητα σημαίνει ότι η αριστερά δεν έχει πλέον κάποιον πραγματικό νομοθετικό στόχο στην ατζέντα της για την ισότητα. Ο βασικός αγώνας για νομική ισότητα έχει πλέον κερδηθεί. Κάθε πολίτης, ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος, θρησκείας ή σεξουαλικού προσανατολισμού, απολαμβάνει - τουλάχιστον στα χαρτιά - τα ίδια δικαιώματα ενώπιον του νόμου. Το γεγονός ότι αυτή η αλλαγή πέρασε από μία κεντροδεξιά κυβέρνηση καταδεικνύει ότι η κοινωνία, σε μεγάλο βαθμό, έχει αποδεχτεί την ισότητα και τη δικαιοσύνη ως βασικές αρετές. Όμως, η αριστερά τα τελευταία 50 χρόνια έχει χτίσει μία ολόκληρη βιομηχανία κομμάτων, μέσων ενημέρωσης, ΜΚΟ, ακτιβιστικών οργανώσεων, συνδικάτων και συνδικαλιστών που είναι μαθημένοι να μάχονται για την πολυπόθητη ισότητα. Τι θα κάνουν όλοι αυτοί τώρα; Ένα μέρος τους σίγουρα θα επαναπαυτεί στις δάφνες του, θα αποσυρθεί από τα κοινά και θα απολαύσει τους καρπούς αγώνων δεκαετιών. Το μεγαλύτερο μέρος τους όμως θα συνεχίσει τον αγώνα για τον επόμενο στόχο - ασχέτως του αν από το σημείο αυτό και πέρα η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν έχει κάτι παραπάνω να τους προσφέρει πέραν της καλύτερης εφαρμογής των υπαρχόντων νόμων και κανόνων.
Τα πρώτα μηνύματα σχετικά με το μέλλον του αριστερού δικαιωματισμού είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά. Παρατηρούμε μια σταδιακή μετατόπιση της συζήτησης σε πιο ακραίες, ριζοσπαστικές απαιτήσεις — απαιτήσεις που δεν αφορούν την ισότητα υπό τον νόμο, αλλά μια ιδεολογική ατζέντα που προέρχεται από ακαδημαϊκούς κύκλους της Δύσης, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μιλάμε για την Κριτική Θεωρία, η οποία έχει αρχίσει να διαπερνά τον ακαδημαϊκό και κοινωνικό διάλογο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και δεν αποκλείεται σύντομα να κάνει την εμφάνισή της και στις δικές μας ακτές.
Η Κριτική Θεωρία της Σχολής της Φρανκφούρτης ξεκίνησε ως μία προσπάθεια να επανερμηνευθούν οι μαρξιστικές αντιλήψεις περί πάλης των τάξεων, αλλά αντί να επικεντρώνεται αποκλειστικά στην οικονομική ανισότητα, άρχισε να εφαρμόζεται σε πολλαπλούς τομείς, όπως η φυλή, το φύλο, η ιστορία και η κοινωνία. Στόχος της είναι να δείξει ότι ολόκληρο το κοινωνικό σύστημα - συμπεριλαμβανομένων των νόμων, των οικονομικών δομών και των πολιτισμικών αξιών - είναι χτισμένο πάνω σε ανισότητες που πρέπει να αποδομηθούν.
Σε ό,τι αφορά τη φυλή, για παράδειγμα, η Κριτική Θεωρία υποστηρίζει ότι ολόκληρο το νομικό και κοινωνικό σύστημα της Δύσης είναι σχεδιασμένο για να ενισχύει την υπεροχή των λευκών ανδρών. Στις σχέσεις μεταξύ των φύλων, η θεωρία υποστηρίζει ότι οι κοινωνικές νόρμες έχουν σχεδιαστεί για να καταπιέζουν τις γυναίκες και τα άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Στην ουσία, η Κριτική Θεωρία προωθεί την ιδέα ότι όλες οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες είναι τόσο θεμελιωδώς άδικες που πρέπει να καταστραφούν και να επαναδομηθούν από την αρχή.
Πίσω από αυτήν τη θεωρία κρύβεται μια εξαιρετικά επικίνδυνη αντίληψη: ότι οι αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας, της ισονομίας και της ατομικής ελευθερίας δεν είναι αξίες που πρέπει να διατηρηθούν, αλλά να απορριφθούν ως «εργαλεία καταπίεσης». Αυτός ο τρόπος σκέψης ανοίγει τον δρόμο για πολιτικές που αντικαθιστούν την αξιοκρατία και την ισονομία με τις θετικές διακρίσεις και την προνομιακή μεταχείριση. Η νέα αριστερά που γαλουχείται από τις ιδέες της Κριτικής Θεωρίας, θεωρεί το ήθος, τα επιτεύγματα, και την προκοπή των ανθρώπων ως τυχαίες εκφάνσεις καταπιεστικών δομών. Η κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή, σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, δεν πρέπει να δίνεται πλέον στους άξιους, τους τίμιους και τους εργατικούς αλλά σε εκείνους που ανήκουν στις περισσότερες “καταπιεσμένες” ομάδες.
Για την ώρα, αυτές οι θεωρίες έχουν ριζώσει κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο πολιτισμικός πόλεμος βρίσκεται σε έξαρση. Οι διαφωνίες γύρω από την Κριτική Θεωρία, τις θετικές διακρίσεις και την αποκατάσταση ιστορικών αδικιών έχουν διχάσει την αμερικανική κοινωνία. Ωστόσο, οι ιδέες αυτές σιγά - σιγά κερδίζουν έδαφος και στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μέσω ακαδημαϊκών κύκλων, αριστερών ακτιβιστικών οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τα επιχειρηματικά προγράμματα Διαφορετικότητας Ισότητας και Συμπερίληψης. Αν αυτή η νέα δυναμική μορφή του μετα-μαρξισμού κατορθώσει να επικρατήσει και στην ευρωπαϊκή αριστερά, ο επόμενος στόχος της δεν θα είναι πλέον η ισότητα έναντι του νόμου, αλλά η αντικατάσταση της δυτικού τύπου φιλελεύθερης δημοκρατίας. Καλό θα είναι, λοιπόν, οι υπέρμαχοι της τελευταίας να ακονίσουν τα διανοητικά τους ξίφη για την επόμενη φάση της μάχης των ιδεών.
