Ενώ ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει τον πρόεδρο της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι ως τον εκκεντρικό οικονομολόγο που κυκλοφορούσε προεκλογικά με ένα αλυσοπρίονο, η αλήθεια είναι ότι αυτή τη στιγμή στην Αργεντινή πραγματοποιείται το σπουδαιότερο οικονομικό πείραμα παγκοσμίως. Και για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, αυτή η ριζική προσέγγιση μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται η χώρα που για σχεδόν έναν αιώνα φτωχοποιήθηκε κάτω από τις πολιτικές της λαϊκιστικής δεξιάς και αριστεράς.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και το 1930, η Αργεντινή ήταν ανάμεσα στις πλουσιότερες και ευημερούσες χώρες του κόσμου. Μαζί με τις ΗΠΑ ήταν ο κορυφαίος προορισμός Ευρωπαίων μεταναστών που αναζητούσαν μια καλύτερη ζωή στο δυτικό ημισφαίριο. Μετά το Μεγάλο Κραχ της δεκαετίας του 1930, επικράτησε ο λεγόμενος περονισμός που κέρδισε 10 από τις 14 προεδρικές εκλογές στις οποίες συμμετείχε. Το αποτέλεσμα της ιδεολογικής και πολιτικής κυριαρχίας του περονισμού, με κορμό τον λαϊκισμό, τα επιδόματα, τον δανεισμό και τη διαφθορά, ήταν η μετατροπή της χώρας του τανγκό σε μία χώρα που βρίσκεται σε μόνιμη κρίση και συνεχώς στα όρια της χρεοκοπίας.
Η οικονομία της Αργεντινής βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση εδώ και χρόνια. Πλήττεται από έναν ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, ένα υπερβολικό δημόσιο χρέος και συνεχώς αυξανόμενη φτώχεια. Οι λαϊκιστικές πολιτικές των προηγούμενων κυβερνήσεων -αριστερών καθεστώτων που υποσχέθηκαν τα πάντα και παρέδωσαν ελάχιστα ή άτολμων μεταρρυθμιστών που απέτυχαν λόγω της προσήλωσής τους στο πολιτικό κόστος- έχουν επιδεινώσει την κατάσταση σε τέτοιο βαθμό που οι πολίτες είναι έτοιμοι να δοκιμάσουν τα πάντα προκειμένου να ξεφύγουν από την άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκονται.
Σε αυτό το πλαίσιο εμφανίζεται ο Χαβιέρ Μιλέι, ένας ριζοσπαστικός φιλελεύθερος που αυτοπροσδιορίζεται ως αντισυστημικός, με αναφορές στην αυστριακή σχολή των οικονομικών, τον Μίλτον Φρίντμαν, τον Φρεντερίκ Μπαστιά και άλλους ήρωες του κλασικού φιλελευθερισμού.
Σε αντίθεση με άλλους λαϊκιστές ηγέτες που υπόσχονται αλλαγή, αλλά τελικά ακολουθούν συγκεντρωτικές πολιτικές, ο Μιλέι προτείνει κάτι εντελώς διαφορετικό: μια ριζική στροφή στις ελεύθερες αγορές, το μικρότερο κράτος, και το ελεύθερο εμπόριο. Σε μια χώρα που έχει δοκιμάσει τα πάντα εκτός από πραγματικά ελεύθερη οικονομία, ο Μιλέι αντιπροσωπεύει το αντίθετο άκρο του φάσματος.
Όμως, οι διαφορές του από τις άλλες αντισυστημικές φωνές - συνήθως της ακροδεξιάς - είναι περισσότερες και βαθύτερες από την οικονομία. Ο Μιλέι είναι ξεκάθαρα υπέρ της Δύσης. Τάσσεται υπέρ του Ισραήλ και της Ουκρανίας, θέλει και επιδιώκει καλύτερες σχέσεις με τις ΗΠΑ αντί της Κίνας, μιλάει ανοιχτά κατά των σοσιαλιστικών δικτατόρων της Λατινικής Αμερικής (Κούβα, Βενεζουέλα, Νικαράγουα) και επιδιώκει καλύτερη συνεργασία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Έχοντας λίγο παραπάνω από εννιά μήνες στο προεδρικό μέγαρο, η προεδρία του Χαβιέρ Μιλέι χαρακτηρίζεται από τολμηρές οικονομικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την ανατροπή της κακής οικονομικής κατάστασης της Αργεντινής. Η κορυφαία του προτεραιότητα είναι η καταπολέμηση του πληθωρισμού, μαζί με τη δέσμευσή του να εξαλείψει το δημοσιονομικό έλλειμμα μέσω δραστικών περικοπών στις δημόσιες δαπάνες και τη μείωση των υπουργείων από 18 σε 8. Υποστηρίζει την ιδιωτικοποίηση και την απορρύθμιση, καταργώντας τους ελέγχους τιμών και μειώνοντας τον κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία υπέρ της προώθησης των ελεύθερων αγορών και την προσέλκυση επενδύσεων.
Το πείραμα του Μιλέι, αν και είναι πολύ νωρίς για να βγουν ασφαλή συμπεράσματα, φαίνεται ότι δουλεύει. Ο πληθωρισμός έχει σε μεγάλο βαθμό δαμαστεί, το κράτος παρουσιάζει συνεχώς πρωτογενή πλεονάσματα, οι αγορές ανταποκρίνονται θετικά στις μεταρρυθμίσεις του, το ΔΝΤ εκφράζει ήπια αισιοδοξία για τις προοπτικές της χώρας, και κυρίως οι πολίτες - αν και δοκιμάζονται λόγω της κατάστασης - φαίνεται ότι διατηρούν την εμπιστοσύνη τους προς τον Μιλέι και την ατζέντα του.
Η Αργεντινή δεν είναι απλώς ένα πείραμα για τον λαϊκισμό ή τις ελεύθερες αγορές, είναι η πρώτη σοβαρή απόπειρα αμφισβήτησης της κεϋνσιανής ορθοδοξίας που έχει καθοδηγήσει τις οικονομικές πολιτικές σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ο πρόεδρος Νίξον είχε πει ότι «πλέον είμαστε όλοι Κεϋνσιανοί».
Αν το εγχείρημα του Μιλέι αποδειχθεί επιτυχές, θα μπορούσε να αλλάξει δραματικά τον τρόπο που οι χώρες αντιμετωπίζουν τα οικονομικά τους προβλήματα. Εάν οι ελεύθερες αγορές καταφέρουν να αναστρέψουν την τύχη της Αργεντινής, του δυσκολότερου ίσως εγχειρήματος από όλα, θα μπορούσε να σημάνει την αρχή μιας παγκόσμιας στροφής προς τον οικονομικό φιλελευθερισμό, δημιουργώντας ένα νέο πολιτικό και οικονομικό πρότυπο. Στον αντίποδα, αν αποτύχει, οι αντίπαλοι της ελεύθερης αγοράς θα έχουν ακόμα περισσότερα επιχειρήματα για να ενισχύσουν τη δική τους προσέγγιση.
