«Παρατηρείται η επανάκαμψη λαϊκίστικων κινημάτων στην Ευρώπη. Από τη Βρετανία, την Ιταλία έως τη Σουηδία και την Ουγγαρία» αναφέρει σε συνέντευξη στο Liberal ο Ναπολέων Μαραβέγιας, διακεκριμένος Καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργός.
Συνέντευξη στο Νικόλα Ταμπακόπουλο
Κύριε Μαραβέγια, παρατηρείται ανάκαμψη του λαϊκισμού στην Ευρώπη. Πού οφείλεται;
Πράγματι, τα λαϊκίστικα κινήματα δείχνουν να ανακάμπτουν. Πέρα από τη Βρετανία, έχουμε και την περίπτωση της Σουηδίας και τώρα της Ιταλίας. Στην περίπτωση της Ιταλίας παρόμοιες καταστάσεις με τις σημερινές ζήσαμε και με τον Σαλβίνι προ μερικών ετών, κάτι που μας έδειξε πως σε αυτή τη χώρα αναπτύσσονται τέτοια τα κινήματα.
Στο μεσοδιάστημα ανέλαβε τις τύχες της χώρας μια κυβέρνηση τεχνοκρατών και σήμερα αναμένεται να κυβερνήσει ένας ετερόκλητος συνασπισμός. Τα κόμματα που βρίσκονται σε συνασπισμό με την κυρία Μελόνι είναι, εκτός από λαϊκίστικα και «φιλοπουτινικά». Γεγονός το οποίο δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την κατάσταση, καθώς ήδη υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις και κυβερνήσεις στην Ευρώπη που διάκεινται φιλικά στον Πρόεδρο Πούτιν.
Ποια είναι η επίπτωση στις ευρωπαϊκές πολιτικές από την ανάκαμψη αυτών των δυνάμεων;
Είναι σαφές πως περιπλέκεται η ήδη δύσκολη κατάσταση στην πολιτική κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην ταχύτητα λήψης αποφάσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι εκτός από τα χαρακτηριστικά των ανωτέρων πολιτικών σχηματισμών υπάρχουν και αδύναμες κυβερνήσεις. Όπως για παράδειγμα στη Γαλλία, όπου ο πρόεδρος Μακρόν δεν έχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και δυσκολεύεται να κυβερνήσει. Παρόμοια κατάσταση συναντάμε και στην Πορτογαλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Κύριε Καθηγητά, πού οφείλεται η διαμορφωθείσα οικονομική και πολιτική κατάσταση;
Η κατάσταση αυτή έχει πολλές αιτίες. Η πρώτη είναι πως μετά την αποδρομή του κορονοϊού παρατηρείται αυξημένο πληθωριστικό κύμα, το οποίο οφείλεται σε τρεις λόγους. Πρώτος λόγος ήταν η «αναγκαστική», αποταμίευση, εφόσον οι πολίτες δεν ξόδευαν χρήματα, καθώς υπήρχαν εν ισχύ αυστηροί περιορισμοί (τουρισμός, ταξίδια ψυχαγωγία, εστίαση). Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ χορήγησαν επιδοτήσεις. Παρενέβησαν δηλαδή μαζικά προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της παύσης πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο τρίτος λόγος του πληθωριστικού κύματος, που άρχισε να εμφανίζεται προ του πολέμου στην Ουκρανία, ήταν η απόλυτη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής προκειμένου να ανακάμψει η οικονομία.
Αφού υποχώρησε η πανδημία και δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα προβλήματα, ήρθε και ο πόλεμος με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που ανέβασε τις τιμές της ενέργειας και βασικών τροφίμων σε δυσθεώρητα ύψη και προκάλεσε δυσφορία σε ευρύτατα κοινωνικά στρώματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε πολλές χώρες και μάλιστα σε χώρες οι οποίες είναι προηγμένες, όπως είναι η περίπτωση της Γαλλίας ή της Σουηδίας.
Δεν είναι μόνο η οικονομική δυσπραγία λόγω του πληθωρισμού. Συνδυάζεται και με την ξενοφοβία, με το ζήτημα δηλαδή της μετανάστευσης που μπορεί να κόπασε σε κάποιο βαθμό τον τελευταίο καιρό, αλλά παραμένει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Ποιος ο ρόλος της Ρωσίας;
Είναι φανερό ότι οι εξελίξεις αυτές «χαροποιούν» τη Ρωσία, η οποία βρίσκεται σε πολύ δύσκολη κατάσταση τον τελευταίο καιρό ιδίως μετά την απόφαση για μερική επιστράτευση. Τη χαροποιούν γιατί η Ευρώπη πλέον, ως ισχυρός πόλος και εταίρος των ΗΠΑ φαίνεται να αρχίζει να παραπαίει κατά κάποιο τρόπο και αυτό προφανώς, είναι πολύ ευχάριστο στα αυτιά των Ρώσων αξιωματούχων.
Βέβαια, υπάρχουν και φωνές μέσα στην Ευρώπη, που λένε ότι δεν θα έπρεπε να βάλουμε κυρώσεις στη Ρωσία παρά το γεγονός ότι επιτέθηκε σε ένα κυρίαρχο κράτος. Δεν έπρεπε, σύμφωνα με αυτές τις απόψεις, να βάλουμε τόσες κυρώσεις, διότι αυτές οι κυρώσεις, τελικά, οδηγούν στη διάλυση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το ζήτημα, όμως, δεν είναι μόνο οικονομικό είναι και πολιτικό και ηθικό. Νομίζω ότι όταν πρέπει κάποιος να υπερασπισθεί την εθνική ανεξαρτησία τη δημοκρατία και την ειρήνη, οφείλει να αποδεχθεί την απώλεια μέρους της ευημερίας του. Δυστυχώς, δεν γίνεται διαφορετικά.
Φοβάστε κοινωνικές αναταραχές εξαιτίας των ανατιμήσεων σε βασικά προϊόντα;
Σε προηγούμενες πληθωριστικές φάσεις είχαμε κοινωνικές αναταράξεις, θα περίμενε συνεπώς κανείς, με τόσο υψηλό πληθωρισμό να παρατηρείται γενικευμένη κοινωνική αναταραχή. Για πολλούς λόγους, που χρειάζονται προσεκτική μελέτη, δεν φαίνεται να υπάρχει σήμερα ένα μεγάλο κοινωνικό κίνημα διαμαρτυρίας που να σαρώνει την Ευρώπη. Το αντίθετο μάλιστα. Παρατηρούμε ότι το υφιστάμενο κύμα διαμαρτυρίας δεν κινείται προς τα αριστερά, αλλά προς την άκρα δεξιά. Δηλαδή παίρνει μορφές περισσότερο εθνικιστικές, παρά αριστερές ή σοσιαλιστικές, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Τέλος, προβλέπετε αναβίωση του λαϊκισμού στην Ελλάδα;
Ως χώρα έχουμε βιώσει έξαρση του λαϊκισμού τα τελευταία χρόνια. Νομίζω πως ο ελληνικός λαός έχει αντιληφθεί πως δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Πιστεύω πως αυτό είναι και το όφελος της προηγούμενης περιόδου, καθώς οι πολίτες συνειδητοποιούν πως με «όμορφα λόγια» δεν λύνονται τα οικονομικά και τα κοινωνικά προβλήματα. Αυτό είναι το «κέρδος» της περιόδου της έξαρσης λαϊκισμού που βιώσαμε.
*Ο Ναπολέων Μαραβέγιας είναι Καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της πενταμελούς Επιστημονικής Επιτροπής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή των Ελλήνων
