Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα περίπλοκο και διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο υπερβαίνει οικονομικές, κοινωνικές και μορφωτικές διακρίσεις και εξαπλώνεται σε πολλαπλές μορφές.
Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας θεσπίστηκε ο νόμος 3500/2006. Στόχος του δεν είναι απλά να δημιουργήσει ένα προστατευτικό πλέγμα απέναντι στις γυναίκες, αλλά να προστατεύσει πέραν αυτών έναν ευρύτερο κύκλο προσώπων, όπως παιδιά, ηλικιωμένους, ανήμπορους, χωρίς να παρεμβαίνει στην ιδιωτική ζωή των μελών της οικογένειας. Προϋποθέτει δε, ένα καινοτόμο μέτρο, αυτό της ποινικής διαμεσολάβησης, που στοχεύει κυρίως στην αποφυγή του στιγματισμού από τη δικαστική διένεξη.
Η Ελληνική Αστυνομία διαχειρίζεται κάθε περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας και ενημερώνει τις αρμόδιες εισαγγελικές Αρχές, ενώ παράλληλα, παρέχει κατευθύνσεις και πληροφορίες στα θύματα, για την αναζήτηση δομών στέγασης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ψυχοκοινωνικής και νομικής υποστήριξης.
Η σοβαρότερη μορφή ενδοοικογενειακής βίας, όμως, δεν εκδηλώνεται μόνο με εξωτερικά τραύματα. Τη σοβαρότερη έκφανση της τη συναντάμε στα τραύματα της ψυχής, που ενώ δεν είναι εμφανή, καθίστανται βαθύτερα, μακρόχρονα και συχνά… ανεξίτηλα, όπως αναφέρει ο Α/Α' Δρ. Γεώργιος Νάκος Ψυχολόγος της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ - Μαραγκουδάκη
Πληθαίνουν οι καταγγελίες για αύξηση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Σύμφωνα μάλιστα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. κατά το α΄εξάμηνο του έτους καταγγέλθηκαν 6.000 περιστατικά. Τι συμβουλεύει η ΕΛ.ΑΣ. τις κακοποιημένες γυναίκες; Ποιες είναι οι σωστές ενέργειες/τα βήματα στα οποία θα πρέπει να προβούν;
Την τελευταία τριετία τα περιστατικά της ενδοοικογενειακής βίας έχουν διπλασιαστεί. Σύμφωνα με τα στατιστικά, το 7μηνο 01/21- 07/21 είχαν καταγραφεί 3364 περιστατικά, το 7μηνο 01/22 -07/22 είχαν καταγραφεί 6204 περιστατικά ενώ τον Ιούλιο του 2023 ξεπέρασαν τα 6000 ενδοοικογενειακής βίας Έχουν ιδρυθεί 73 επιτελικές Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας καθώς και 18 Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας. Η ενδοοικογενειακή βία, όπως και κάθε είδους βία ή κακοποίηση είτε πρόκειται για σωματική, για ψυχολογική είτε για σεξουαλική, διώκεται από το Νόμο. Ο κάθε πολίτης έχει φωνή και η Ελληνική Αστυνομία βρίσκεται δίπλα του. Οι κακοποιημένες γυναίκες πρέπει να μιλήσουν, να πουν τι τους συμβαίνει και όχι να το υποστούν. Έχουν τη δυνατότητα να :
- Καλέσουν το 100
- Αν δεν μπορούν να μιλήσουν, να στείλουν γραπτό μήνυμα (sms) στο 100 με τα ακριβής τους στοιχεία και την επείγουσα κατάσταση που βρίσκονται
- Εάν δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με το 100 να ζητήσουν από κάποιον οικείο τους να ειδοποιήσει τις Αρχές
- Αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη και να αναφέρουν στον θεράποντα στο ιατρό όλη την αλήθεια για ότι τους συμβαίνει
- Υποβάλλουν μήνυση στο πλησιέστερο Αστυνομικό Τμήμα ή στο πλησιέστερο Γραφείο Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, όπου υφίσταται.
- Καλέσουν τη Γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων
Kαι μετά την καταγγελία τι;
Εφόσον γίνει η καταγγελία το κάθε περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας είναι μοναδικό και διαχειρίζεται ανάλογα. Στη συνέχεια ενημερώνονται οι αρμόδιες εισαγγελικές Αρχές, ενώ παράλληλα, παρέχονται κατευθύνσεις και πληροφορίες τόσο για την αναζήτηση δομών στέγασης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ψυχοκοινωνικής και νομικής υποστήριξης.
Πόσο αποτελεσματικό έχει διαπιστωθεί πως είναι το «panic button»; Πρόκειται για μια εφαρμογή που τη γνωρίζει η πλειονότητα των γυναικών; Την επιλέγουν;
Από τις 1,686 περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, 466 γυναίκες έλαβαν την εφαρμογή «panic button» και 47 γυναίκες έκαναν χρήση του «κουμπιού πανικού» όπου και υπήρχε άμεση κινητοποίηση. Η συγκεκριμένη εφαρμογή είναι κρυφή στο κινητό και δίνονται σαφείς οδηγίες για τη χρησιμοποίηση της από τους συναδέλφους στα αντίστοιχα τμήματα. Η εφαρμογή βρίσκεται σε πιλοτικό στάδιο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και στο τέλος του έτους θα εξετασθεί η πανελλαδική κάλυψη όπου θα μπορεί να τη χρησιμοποιεί η κάθε γυναίκα που θα καταγγέλλει περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας.
Η Ελληνική Αστυνομία βρίσκεται καθημερινά στο πλευρό του κάθε κακοποιημένου πολίτη, οργανώνοντας μάλιστα καμπάνιες ευαισθητοποίησης. Βοηθούν τα θύματα ουσιαστικά;
Οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης όχι μόνο βοηθούν τον κάθε κακοποιημένο πολίτη ενημερώνοντας τι πρέπει να κάνει, που πρέπει να απευθυνθεί και πως μπορεί να βοηθηθεί αλλά ενεργοποιούν και τους απλούς παρατηρητές, είτε πρόκειται για το γείτονα τους, έναν συγγενή, έναν φίλο, ακόμα και έναν περαστικό που μπορεί να βλέπει ή και να ακούει ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας. Για αυτό λοιπόν για να σπάσει ο κύκλος της βίας θα πρέπει να μιλάμε, να το λέμε, να το καταγγέλλουμε. Μόνο με αυτό το τρόπο ο κύκλος της βίας θα σταματήσει να επαναλαμβάνεται. Μόνο έτσι θα προλάβουμε το επόμενο περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας. Μόνο με την ενημέρωση των αρμόδιων αρχών.
Κύριε Νάκο, θα ήθελα να «φωτίσετε» ένα σκοτεινό σημείο. Γιατί τα θύματα βίας επιλέγουν να παραμένουν σε μια κακοποιητική σχέση ή γάμο;
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο δημόσιας υγείας, οικονομικής ανάπτυξης και προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων με επιδημιολογικές διαστάσεις και δεν διαχωρίζει χρώμα, ηλικία και ιδεολογία. Η ενδοοικογενειακή βία είναι θέμα ισχύος και ελέγχου. Είναι ένας κύκλος με επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Η δημιουργία έντασης θα οδηγήσει έκρηξη και κακοποίηση όπου μετά θα ακολουθήσει η μεταμέλεια και η συγχώρεση. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι όπου η γυναίκα επιλέγει να παραμείνει σε μια κακοποιητική σχέση και γάμο. Είναι η άρνηση και η αποδοχή της κατάστασης, η ανεκτικότητα, η συγκαταβατικότητα και η δικαιολόγηση του δράστη στις εκρήξεις θυμού του. Υπάρχει ο φόβος της περαιτέρω κακοποίησης σε περίπτωση αντίδρασης αλλά και οι συνέπειες της κακοποίηση, είτε πρόκειται για σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική βία και κακοποίηση. Σε αρκετά περιστατικά η οποιαδήποτε αντίδραση της γυναίκας μπορεί να την οδηγήσει σε απομόνωση και αποξένωση από το περιβάλλον της και επιλέγει να παραμείνει λόγω οικονομικής εξάρτησης και έλλειψης προσωπικών πόρων.
Η φυγή από μια κακοποιητική σχέση ιδίως όταν υπάρχουν παιδιά δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. Για το λόγο αυτό και παραμένουν. Φοβούνται να μην εγκαταλείψουν ή και χάσουν τα παιδιά ή ακόμα να υποστούν και αυτά την ίδια κακοποιητική συμπεριφορά, όποτε επιλέγουν να λειτουργούν ως ασπίδα προστασίας τους. Ένας άλλος λόγος είναι το αίσθημα αποτυχίας της σχέσης και οι ενοχές για τη συγκεκριμένη επιλογή ακόμα και ο πιθανός στιγματισμός από το οικείο αλλά και γνωστό περιβάλλον λόγω της εξιδανικευμένης εικόνας που έχει ο σύζυγος/σύντροφος.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός άνδρα που ασκεί κακοποίηση; Θέλω να πω, υπάρχουν κάποια γνωρίσματα, τα οποία μπορούν να γίνουν αντιληπτά, λειτουργώντας προειδοποιητικά;
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα, ανεξαρτήτου κοινωνικού και πολιτισμικού επιπέδου. Η αιτιολογία ότι ο βίαιος άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει τα νεύρα του και τη συμπεριφορά του και για αυτό χάνει τον έλεγχο δεν ισχύει. Οι άνθρωποι με βίαιη συμπεριφορά προσπαθούν να κυριαρχήσουν και να ελέγξουν τη σχέση τους. Σε ένα μεγάλο ποσοστό, τα παιδιά είναι μάρτυρες αυτών των βίαιων συμπεριφορών και παρουσιάζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να τις μιμηθούν. Ορισμένα χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου που ασκεί κακοποίηση είναι η υπερβολική εξάρτηση στις στενές σχέσεις, η οποία συμβάλλει στη δυναμική της εμφάνισης της ενδοοικογενειακής βίας. Οι άνδρες που ασκούν βία, είναι αμφιθυμικοί και αγχώδεις. Επιθυμούν και φοβούνται τη συναισθηματική αλληλεγγύη, βιώνουν έντονες αποτυχίες και αγχώδεις καταστάσεις.
Επιδεικνύουν μια πιεστική συμπεριφορά η οποία προσπαθεί να εξαλείψει την αίσθηση αυτονομίας της συντρόφου του, περιορίζοντας της τα κοινωνικά υποστηρικτικά δίκτυά και τις εναλλακτικές της λύσεις. Η ζήλια και η χαμηλή αυτο-εκτίμηση, πυροδοτεί τη βίαιη συμπεριφορά του δράστη όπως και τα υψηλά επίπεδα επιθετικότητας. Ο δράστης χρησιμοποιεί τη βία κατά της συζύγου/συντρόφου ως μέσο αντισταθμιστικό για τα αισθήματα υποβάθμισης, θυμού, ή ακόμα και για τις ψυχοπιεστικές καταστάσεις στο χώρο εργασίας του. Με το τρόπο αυτό επανακτά την αυτο-εκτίμησή του και την αίσθηση σημαντικότητας και αυταξίας που προσβάλλονται στο επαγγελματικό του περιβάλλον.
Τα τραύματα του σώματος με τον καιρό θεραπεύονται. Η ψυχή; Υπάρχει ουσιαστική θεραπεία για τα ψυχικά τραύματα του κακοποιημένου ατόμου;
Οι σωματικές επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας εμφανίζονται στη μορφή των τραυμάτων, χρόνιων αλγών (αυχένας, ωμοπλάτη, ημικρανίες). Οι κακοποιημένες γυναίκες εμφανίζουν διατροφικές διαταραχές, πεπτικά έλκη, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, λοιμώξεις (κολπικές/ουροποιητικού συστήματος), πολλαπλών ή και ανεπιθύμητων εγκυμοσυνών, αποβολών και εκτρώσεων μέχρι και καταχρήσεις ουσιών (ναρκωτικές ουσίες, αλκοόλ).
Αναφορικά με τα τραύματα της ψυχικής υγείας, οι κακοποιημένες γυναίκες εμφανίζουν κατάθλιψη (χρόνια), διαταραχή μετα-τραυματικού στρες (PTSD), άγχος-στρες (οξύ και χρόνιο), σωματοποιημένες διαταραχές, αυτοτραυματισμούς, εκδηλώσεις πρόθεσης αυτοκτονίας και παραμέληση εαυτού, ακόμη παρουσιάζουν μια συναισθηματική στειρότητα και διασχιστική συμπεριφορά. Όμως όποιο και να είναι το τραύμα, μπορεί να θεραπευτεί. Υπάρχει η προσωπική παρέμβαση, η επαφή με σύμβουλους ψυχικής υγείας (ιατροί, ψυχίατροι, ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές) όπως ειδικές ομάδες στήριξης, συμβουλευτικά κέντρα και δίκτυα καθώς και συγκεκριμένοι εθελοντικοί οργανισμοί. Η κακοποιημένη γυναίκα έχει φωνή, πρέπει να μιλήσει, να το πει και όχι να το υποστεί. Η Ελληνική Αστυνομία θα βρίσκεται πάντα δίπλα της.
