Μπορεί ο Ιμάμογλου να είναι το φαβορί για την Κωσταντινούπολη αλλά το ίδιο ίσχυε και με τον Κιλισντάρογλου το Μάιο, θυμίζει ο αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Αγκυρας, Χρήστος Τεάζης μιλώντας στο Liberal για τις δημοτικές εκλογές της Κυριακής στη Τουρκία.
Εάν πάντως επικρατήσει, τότε θα είναι μάλλον και ο υποψήφιος για την προεδρία της Τουρκίας στις εκλογές του 2028, παραπέμποντας σε αυτό που έχει δηλώσει στο παρελθόν και ο Ταγίπ Ερντογάν ότι «όποιος κερδίσει τη Κωσταντινούπολη, κερδίζει και τη Τουρκία».
Έχοντας άμεση εικόνα για τις ισορροπίες στο τουρκικό πολιτικό σύστημα, ο κ. Τεάζης, μιλά για τις μεγάλες αλλαγές που φέρνει ο Ερντογάν στο Σύνταγμα της χώρας και εξηγεί ότι αν χάσει την Κωσταντινούπολη και άλλους μεγάλους Δήμους, μπορεί να δυσκολέψουν κάπως οι χειρισμοί του χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει και ότι θα τους αναβάλει.
Το σημερινό πολυκομματικό σύστημα στη Τουρκία πνέει τα λοίσθια, όπως λέει, τα παραδοσιακά κόμματα οδεύουν σε διάσπαση, καθώς οδεύουμε προς ένα δίπολο, κάτι σαν το αμερικανικό μοντέλο «Ρεπουμπλικάνων - Δημοκρατικών» που θα πάρει σάρκα και οστά με το νέο Σύνταγμα.
Και αυτός είναι και ο λόγος που θεωρεί ότι το διακύβευμα των εκλογών της Κυριακής είναι μεγαλύτερο για την αντιπολίτευση απ' ότι για τον Ερντογάν. Οι δημοτικές εκλογές της Κυριακής θα θέσουν τις βάσεις για να αναδείξουν το νέο τοπίο στην αντιπολίτευση, της οποίας φιλοδοξεί να ηγηθεί ο νυν Πρόεδρος της Βουλής, Νουμάν Κουρτουλμούς. Είναι πιθανό, αντίπαλοι στις προεδρικές εκλογές του 2028 να είναι ο Ιμάμογλου και ο Κουρτουμλούς.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Οι δημοσκοπήσεις για την Κωνσταντινούπολη δείχνουν ότι ο Εκρέμ Ιμάμογλου και ο Μουράτ Κουρούμ, ο εκλεκτός του ΑΚΡ, δίνουν μια μάχη στήθος με στήθος. Τι να περιμένουμε την Κυριακή;
Η επικράτηση για τον Εκρέμ Ιμάμογλου δεν θα είναι τόσο εύκολη, όπως κάποιοι εκτιμούν. Ενώ στις περισσότερες δημοσκοπήσεις προβάλει ως το φαβορί, η εικόνα αυτή μπορεί να είναι παραπλανητική.
Τα τελευταία χρόνια μιμείται σε πολλά τον Τούρκο πρόεδρο, συμπεριφέρεται σαν ένας «μικρός Ερντογάν», όπως και άλλοι ηγέτες της αντιπολίτευσης, προκαλώντας μια δυσαρέσκεια σε πολλούς πολίτες, οι οποίοι έχουν κουραστεί από αυτή τη νοοτροπία.
Επίσης, μετά την ήττα Κιλιτσντάρογλου στις προεδρικές εκλογές του Μαΐου του 2023, ο Ιμάμογλου κήρυξε ένα εσωκομματικό πόλεμο εναντίον του πρώτου, γεγονός που δυσαρέστησε πολλούς υποστηρικτές του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού κόμματος. Κάποιοι μπορεί να μην πάνε καν στις κάλπες.
Εάν πάντως επικρατήσει, τότε θα είναι μάλλον ο υποψήφιος για την προεδρία της Τουρκίας στις εκλογές του 2028. Είναι αληθές αυτό που έχει δηλώσει στο παρελθόν ο Πρόεδρος Ερντογάν. Όποιος κερδίσει την Κωνσταντινούπολη, κερδίζει και την Τουρκία.
Βλέπετε επομένως ένα «ντέρμπι» την Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη;
Καθόλου δε θα το απέκλεια να δούμε ένα ακόμη εκλογικό ντέρμπι. Εξάλλου ο Ερντογάν δεν θα ήθελε οι «τελευταίες» εκλογές για τον ίδιο, όπως έχει χαρακτηρίσει τη μάχη της Κυριακής, να συνοδευτούν από ήττα για τον ίδιο. Σας θυμίζω ότι και στην περίπτωση του Κεμάλ Κιλισντάρογλου, οι δημοσκοπήσεις του έδιναν νίκη με 60% το Μάιο, αλλά στις κάλπες διαψεύστηκαν.
Οι δημοτικές εκλογές της Κυριακής έρχονται σε μια περίοδο όπου η Τουρκία βιώνει σταδιακές αλλαγές στην πολιτική της κουλτούρα. Ένα τέτοιο στοιχείο είναι και ότι για πρώτη φορά στις εκλογές, έγινε συζήτηση για το πόθεν έσχες των πολιτικών αρχηγών.
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου ναι μεν ανακοίνωσε τα περιουσιακά του στοιχεία, ωστόσο παρέλειψε να δηλώσει τρεις βίλες, αξίας 50 εκατομμυρίων δολαρίων. Στη δήλωση του υποστήριξε ότι οι βίλες δεν ανήκουν στον ίδιο, αλλά στην εταιρεία του. Εκτιμώ ότι θα αυτό του στοιχήσει σε ψήφους, αφού έχει κάνει σημαία στην προεκλογική του εκστρατεία τη διαφάνεια.
Εκεί που ποντάρει ο Ιμάμογλου είναι στο αντι-ερντογανικό μέτωπο. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτό αρκεί για να του δώσει τη νίκη, καθώς δέχεται σφοδρή κριτική ότι το έργο του την τελευταία τετραετία υπολείπεται των προσδοκιών και των αναγκών της πόλης.
Τελικά ποιο είναι το διακύβευμα αυτών των εκλογών για τον Πρόεδρο Ερντογάν και το ΑΚΡ;
Συνδέεται ασφαλώς με τα αποτελέσματα στις μεγάλες πόλεις. Καταρχήν, ο εδώ και χρόνια δήμαρχος της Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς, μια σημαντική φυσιογνωμία της αντιπολίτευσης στην Τουρκία, κατά πάσα πιθανότητα θα επανεκλεγεί. Θεωρείται ηθικό και έντιμο στοιχείο σε σχέση με τον υποψήφιο που κατεβάζει στην πρωτεύουσα το ΑΚΡ, ο οποίος στη φορολογική του δήλωση έχει 600 διαμερίσματα στην Αττάλεια.
Στην Κωνσταντινούπολη, όπως σας είπα, οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν Ιμάμογλου, αλλά δεν αποκλείω την ανατροπή. Και στη Σμύρνη παραδοσιακά κερδίζει η αντιπολίτευση, παρ’ ότι ο υποψήφιος του ΑΚΡ κάνει πολύ καλή δουλειά και η «ψαλίδα» μεταξύ των δύο έχει μειωθεί. Στις άλλες πόλεις η «μάχη» είναι αμφίρροπη.
Κρίνεται από τις εκλογές το πολιτικό μέλλον του Τούρκου Προέδρου;
Όχι. Το πολιτικό του μέλλον κρίθηκε στις εκλογές του Μαΐου του 2023 και από τη στιγμή που τις κέρδισε, του διανοίχτηκε ο δρόμος για να φέρει σε πέρας τις αλλαγές που θέλει να κάνει στο Σύνταγμα.
Επίσης, έχει αποφασίσει να ολοκληρώσει τη θητεία του. Το εννοεί ότι «αυτές οι εκλογές θα είναι και οι τελευταίες», έστω και αν το τέλος της εξουσίας του, αφορά στο μακρινό 2028.
Τα αποτελέσματα των εκλογών δεν θα είναι καθοριστικά για τον ίδιο, δεν μπορούν να τον εμποδίσουν να κάνει τις αλλαγές που θέλει με την τροποποίηση του Συντάγματος. Αν οι υποψήφιοι του ΑΚΡ, κάνουν την έκπληξη, όπως πολλές φορές μας έχει συνηθίσει τα τελευταία χρόνια ο Ερντογάν στην Τουρκία, τότε δεν θα απέκλεια αυτό να δώσει μια νέα αυτοπεποίθηση στον Πρόεδρο, όχι μόνο στο εσωτερικό της χώρας ως προς τις αλλαγές που δρομολογεί στο Σύνταγμα, αλλά και στο εξωτερικό, ώστε να συνεχίσει με ακόμη μεγαλύτερη άνεση, την αυτόνομη εξωτερική πολιτική, με ταυτόχρονα βήματα για την αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ.
Αν ωστόσο χάσει την Κωσταντινούπολη δεν θα έχει τον «αέρα» και όλη εκεί η την απαραίτητη νομιμοποίηση να προχωρήσει στις επιδιωκόμενες συνταγματικές αλλαγές, οι οποίες και θα συνοδευτούν από γκρίνιες.
Δυσκολεύει δηλαδή κάπως τους χειρισμούς του Ερντογάν τυχόν νίκη του Ιμάμογλου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα προβεί στις συνταγματικές αλλαγές. Εάν πάλι επιβεβαιωθούν κάποιες δημοσκοπήσεις που προβλέπουν ανατροπή στην Κωνσταντινούπολη και νίκη του Μ.Κουρουμ, αλλά απώλεια για το ΑΚΡ άλλων μεγάλων Δήμων, τότε θα στρώσει το έδαφος στην αντιπολίτευση να υποστηρίξει ότι είναι ανίκανος να κυβερνήσει.
Το διακύβευμα για την αντιπολίτευση ποιο είναι;
Είναι μεγαλύτερο απ’ ότι για τον Πρόεδρο Ερντογάν. Στην πράξη, οι δημοτικές εκλογές της Κυριακής θα θέσουν τις βάσεις για να αναδείξουν το νέο τοπίο της αντιπολίτευσης στην Τουρκία, της οποίας φιλοδοξεί να ηγηθεί ο νυν Πρόεδρος της Βουλής, Νουμάν Κουρτουλμούς. Είναι το πρόσωπο που μέσα από το ισλαμικό κίνημα εκφράζει καλύτερα τη δημοκρατική πτέρυγα.
Ας έχουμε πάντως κατά νου ότι η αντιπολίτευση στην Τουρκία είναι πιο κατακερματισμένη παρά ποτέ μετά και την «ήττα των 6» τον περασμένο Μάιο. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο ο Ιμάμογλου, όπως και ο Γιαβάς στην Άγκυρα, αλλά και πολλά άλλα ηγετικά της στελέχη, έχουν υιοθετήσει τη ρητορική του ΑΚΡ σε πάρα πολλά ζητήματα. Όλοι μιλούν τη γλώσσα του ΑΚΡ…
Και ίσως και αυτός είναι ένας λόγος που στην αντιπολίτευση αρχίζουν να ξεχωρίζουν κάποιες νέες φωνές, όπως του Φατίχ Ερμπακάν, ο οποίος ηγείται στο φιλοϊσλαμικό «Κόμμα της Νέας Ευημερίας» και είναι γιος του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας, Νετσμετίν Ερμπακάν, πνευματικού πατέρα του Ερντογάν.
Ο Ερμπακάν προκαλεί ζημιά στο ΑΚΡ του Ερντογάν, έχει «ρεύμα» και σύμφωνα με τους αναλυτές «κλέβει» ψηφοφόρους από τους δυσαρεστημένους του κυβερνώντος κόμματος. Στηρίζει τη ρητορική του στη λογική ότι ο Ερντογάν και το ΑΚΡ διέπονται από αδιαφάνεια, διαφθορά και αναξιοκρατία, γεγονός που κατά τη γνώμη μου σηματοδοτεί τη δημιουργία μιας νέας αντιπολίτευσης, η οποία θα προκύψει μετά τις εκλογές, εφόσον ξεκινήσει και η συζήτηση για το νέο Σύνταγμα.
Ποιες είναι αυτές οι τόσο κομβικές αλλαγές που θα φέρει το νέο Σύνταγμα στην Τουρκία;
Το πολυκομματικό σύστημα στην Τουρκία πνέει σήμερα τα λοίσθια. Οδεύουμε προς ένα δίπολο. Και αυτό το δίπολο, θα γεννηθεί μέσα από την ιδρυτική φιλοσοφία του ΑΚΡ, δηλαδή δεν μιλάμε για φιλοερντογανικούς και μη.
Θα είναι κάτι σαν το αμερικανικό μοντέλο «Ρεπουμπλικάνων - Δημοκρατικών» και θα πάρει σάρκα και οστά με το νέο Σύνταγμα.
Τότε το πολίτευμα της χώρας θα γίνει μια αμερικανικού τύπου Προεδρική Δημοκρατία, πλησιάζοντας πολύ προς το μοντέλο αυτό. Το νέο αυτό σύστημα θα συμβάλει ώστε η Τουρκία να αποκτήσει χαρακτηριστικά δυτικής δημοκρατίας και σε θεσμικό επίπεδο, καθώς σε κοινωνικό επίπεδο, υπάρχει ήδη μια ικανοποιητική εκκομίκευση του Ισλάμ κοντά στα δυτικά πρότυπα.
Τώρα, ο στόχος είναι να αποτυπωθεί αυτό και σε θεσμικό επίπεδο, να δημιουργηθούν μηχανισμοί ελέγχου και ισορροπιών (checks and balances) ευρύτερα σε σχέση με ζητήματα εξουσίας και λειτουργίας του κράτους. Η αναξιοκρατία, η διαπλοκή και η διαφθορά λογικά θα περιοριστούν στη νέα αυτή εποχή για την τουρκική δημοκρατία.
Τι θα συμβεί με τα υπόλοιπα κόμματα της αντιπολίτευσης;
Όλα, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό του Οζγκιούρ Οζέλ, το Καλό Κόμμα της Ασκενέρ, το φιλοϊσλαμικό του Ερμπακάν, όλα, οδεύουν προς διάσπαση. Μιλάμε για ένα εντελώς νέο πολιτικό σύστημα. Θα πρέπει να ξεχάσουμε όσα ξέρουμε σήμερα.
Και το πρόσωπο που θεωρώ ότι θα ηγηθεί της νέας αυτής αντιπολίτευσης θα είναι ο νυν Πρόεδρος της Βουλής, Νουμάν Κουρτουλμούς.
Ο δε, Ιμάμογλου, εάν χάσει στις δημοτικές εκλογές της Κυριακής, αδυνατίζουν σημαντικά οι πολιτικές του μετοχές για την επόμενη ημέρα. Εφόσον ωστόσο κερδίσει στην Κωνσταντινούπολη, ίσως να ηγηθεί των Ρεπουμπλικάνων. Και έτσι στις εκλογές του 2028 να δούμε ως διεκδικητές της Προεδρίας, τους Κουρτουλμούς και Ιμάμογλου.
Σε αυτό το νέο τοπίο, με το καινούργιο Σύνταγμα, κόμματα τα οποία έχουν υιοθετήσει τη ρητορική του Ερντογάν σε θέμα οικονομίας θα συνενωθούν και θα αποτελέσουν τον αντιπολιτευτικό πόλο.
Σκεφτείτε ότι σήμερα στην Τουρκία, αντιπολίτευση στον Ερντογάν, δεν κάνει το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, αλλά οι ισλαμιστές. Ο Αλί Μπαμπατζάν, ο Μεχμέτ Νταβούτογλου και τώρα ο Φατίχ Ερμπακάν. Εστιάζουν δε την κριτική τους, όχι σε θέματα βαθιά πολιτικά, όπως πχ. στο θέμα της μαντίλας, αλλά σε ζητήματα οικονομίας, πληθωρισμού και αύξηση της φτωχοποίησης τμήματος της κοινωνίας. Αποφεύγουν την κριτική σε αμιγώς πολιτικά θέματα, καθώς όλοι τους είναι υπέρ του νέου Συντάγματος.
*Ο Χρήστος Τεάζης είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας.
