Εισέπραξαν βία στην παιδική τους ηλικία, επιστρέφουν βία στην ενήλικη ζωή τους; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του προφίλ του δράστη; Ποιες παθογένειες ελλοχεύουν πίσω από τη βίαιη συμπεριφορά και γιατί οι γυναίκες παραμένουν σε μία κακοποιητική σχέση ή γάμο;
Ο Στέφανος Αλεβίζος, ψυχολόγος στο «Χαμόγελο του Παιδιού» αναφέρεται στο Liberal παρουσιάζοντας στοιχεία που φανερώνουν ότι η βία εις βάρος των γυναικών δεν είναι συγκεκριμένων κοινωνικών ή οικονομικών στρωμάτων. Οι θύτες προέρχονται από όλα τα μορφωτικά επίπεδα, αποδεικνύοντας ότι η βία μπορεί να βρίσκεται παντού.
Κοινωνικοί παράγοντες, όπως η ηλικία, η οικονομική κατάσταση, το καθεστώς απασχόλησης, η καταγωγή κ.λπ. διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία λήψης απόφασης από την πλευρά των γυναικών να αντιμετωπίσουν και να μιλήσουν για την έμφυλη βία που υφίστανται, εξηγεί ο κ. Αλεβίζος.
Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις απουσιάζει το υποστηρικτικό περιβάλλον και σε άλλες αισθάνονται ενοχικά για αυτό που τους συμβαίνει. Επιπλέον, σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα συνιστά ο φόβος που νιώθουν για το πώς θα τις αντιμετωπίσει η κοινωνία μετά την καταγγελία.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ - Μαραγκουδάκη
Κύριε Αλεβίζο, ποια είναι τα αίτια που το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε μια έξαρση στις κακοποιήσεις που πολλές φορές οδηγούν σε δολοφονία (γυναικοκτονίες);
Χωρίς να θέλω να αποφύγω την απάντηση, θα πω ότι πρόκειται για μια πολύ σύνθετη ερώτηση, καθώς μιλάμε για ένα έγκλημα που έχει τις ρίζες του από αρχαιοτάτων χρόνων. Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας ή της γυναικοκτονίας υπήρχε πάντα στην κοινωνία μας, το οποίο η κοινωνία το αντιμετώπιζε με μια ανοχή γιατί συνέβαινε μέσα στο σπίτι. Το προφίλ του ατόμου που κακοποιούσε σε πολλές περιπτώσεις ήταν ένας ευυπόληπτος πολίτης, συμπαθής στην κοινότητα- επομένως, εάν μου επιτρέπετε να επαναδιατυπώσω την ερώτηση δεν μιλάμε για έξαρση αυτών των φαινομένων. Αντιθέτως, μιλάμε για μια αλλαγή της κοινωνίας απέναντι σε αυτά τα εγκλήματα και φυσικά μια έντονη δημοσιογραφική κάλυψη και ενημέρωση για τις κακές ή βίαιες συμπεριφορές.
Υπάρχουν ψυχολογικές παθογένειες πίσω από τη βίαιη συμπεριφορά των δραστών;
Υπό το πρίσμα της προηγούμενης μου απάντησης, παρά την αλλαγή της κοινωνίας, το έγκλημα παραμένει «σκοτεινό». Πολλές φορές τα θύματα δεν καταγγέλλουν την κακοποίησή τους είτε γιατί ντρέπονται, είτε γιατί φοβούνται, είτε γιατί όταν απευθύνθηκαν σε κάποια αρμόδια υπηρεσία ή στην οικογένειά τους δεν έλαβαν την επιθυμητή στήριξη. Και έτσι τα θύματα παρέμειναν κοντά στον θύτη. Δεν έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα του φαινομένου της κακοποίησης των παιδιών, των γυναικών ή των υπερηλίκων. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες που έγιναν σε ελληνικό έδαφος, το προφίλ του δράστη δείχνει έναν άνθρωπο μέσης ηλικίας, δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ο οποίος έχει θέματα με την αυτοπεποίθησή του και επιδιώκει να ασκεί διαρκή ο απέναντι στα ευάλωτα μέλη της οικογένειάς του. Οι μελέτες προσθέτουν ότι αρκετοί από αυτούς μπορεί να ήταν και οι ίδιοι μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας ως παιδιά αλλά και πάλι με μία σημαντική - bold σημείωση: τα παραπάνω προκύπτουν από τα διαθέσιμα στοιχεία που έχουμε, καθότι ο αριθμός εξακολουθεί να παραμένει άγνωστος, αφού γνωρίζουμε ότι υπάρχουν θύματα που δεν έχουν ζητήσει βοήθεια.
Συγκλονισμένοι μείναμε για ακόμη μια φορά με την πρόσφατη υπόθεση άγριας κακοποίησης της Αξιωματικού της Ελληνικής Αστυνομίας από τον σύζυγό της. Πρόκειται για μια εργαζόμενη, αξιωματικό καριέρας. Με αφορμή αυτό το περιστατικό διαπιστώνουμε ότι εν έτει 2023 δεν είναι μόνο οικονομικοί οι λόγοι που δεν αποχωρούν τα θύματα από έναν βίαιο δεσμό. Γιατί λοιπόν ενώ γνωρίζουν ότι κινδυνεύουν δεν εγκαταλείπουν μια σχέση ή έναν γάμο;
Θα επαναλάβω ένα κομμάτι από την προηγούμενη τοποθέτησή μου. Υπάρχουν θύματα που ζήτησαν βοήθεια είτε από την ίδια τους την οικογένεια, είτε από κάποια αρμόδια υπηρεσία ή αρχή, αλλά δεν έλαβαν την υποστήριξη που ζητούσαν. Αντιθέτως, ματαιώθηκαν και παρέμειναν μέσα στην κακοποιητική σχέση, νομίζοντας ότι δεν υπάρχει από πουθενά βοήθεια. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να πω ότι η Γραμμή 1056 του «Χαμόγελου το Παιδιού» που λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο είναι και για αυτές τις υποθέσεις και μπορεί να μας καλέσει οποιοσδήποτε βιώνει βία μέσα στο περιβάλλον του.
Βέβαια, υπάρχει και ένας άγνωστος και «σκοτεινός» αριθμός κακοποιημένων γυναικών που σε αυτόν αντιλαμβάνομαι ότι αναφέρεστε. Πολλοί αναρωτιόμαστε, αφού δεν είναι θέμα ντροπής, δεν είναι θέμα οικονομικής ανέχειας ή κάποιου άλλου παράγοντα γιατί συνεχίζει να παραμένει το θύμα σε μια βίαιη και επικίνδυνη σχέση; Σε αυτό το σημείο θα πω ότι η έννοια της ντροπής είναι καλά και βαθιά ριζωμένη στην κουλτούρα και στην αντίληψή μας. Μάλιστα, είναι πολλά τα θύματα που φοβούνται να κοινοποιήσουν ότι έχουν βιώσει μια τέτοια κατάσταση για να μην στιγματιστούν. Μπορεί να έχει πάψει να υφίσταται αυτή η ανοχή αλλά ακόμη και σήμερα πολλά άτομα εξακολουθούν να μεγαλώνουν με στερεότυπα και με αντιλήψεις, οι οποίες ενισχύουν την κακοποιητική συμπεριφορά. Σίγουρα δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος που κακοποιείται και του αρέσει. Το κακοποιημένο άτομο ελπίζει ότι θα αλλάξει ο/η συντροφός του και παγιδεύεται σε έναν κύκλο βίας.
Για παράδειγμα, το άτομο που κακοποιείται δεν βιώνει καθημερινή κακοποίηση. Συνήθως βιώνει μια φροντιστική - ελεγκτική συμπεριφορά, στη συνέχεια επέρχεται ένα επεισόδιο βίας άνευ ουσιαστικού αιτίου και στο τέλος ένας «μήνας του μέλιτος», όπου ο δράστης παρουσιάζεται ως μετανιωμένος και φροντίζει πάρα πολύ τη σύντροφό του, ζητώντας του συγγνώμη. Είναι σημαντικό να αναδείξουμε μέσα από το μέσο του liberal.gr, ότι αυτές οι βίαιες συμπεριφορές δεν αλλάζουν και για αυτό μέσω μιας κλήσης στη Γραμμή 1056, εξειδικευμένοι άνθρωποι θα βοηθήσουν το κακοποιημένο άτομο να ξεφύγει από αυτή τη δύσκολη κατάσταση που βιώνει.
Αν είμαστε γνώστες ή παρατηρητές ενός περιστατικού μίας κακοποιητικής συμπεριφοράς, σε ποιες ενέργειες θα πρέπει να προβούμε για να βοηθήσουμε το θύμα;
Πολλές φορές οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση όταν βλέπουν ένα άτομο να ταλαιπωρείται θέλουν να κάνουν κάτι για να το βοηθήσουν. Άλλοι λειτουργούν ήρεμα, συμβουλεύοντας το άτομο που κακοποιείται, ενώ άλλοι πιο δυναμικά/παρορμητικά προσεγγίζοντας τον δράστη επιδιώκοντας να τον νουθετήσουν. Θέλω να τονίσω ότι και οι δύο αντιδράσεις είναι επικίνδυνες. Ενέχεται να θέσουμε το θύμα σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Εάν πιάσω και συμβουλέψω το θύμα ή πιάσω και απειλήσω τον δράστη είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουμε μεγαλύτερη οργή στον θύτη, την οποία θα ξεσπάσει. Επίσης, οι συμβουλές σε ένα άτομο που δυσκολεύεται να κατανοήσει την κατάσταση γιατί δεν έχει λάβει την σωστή και την κατάλληλη υποστήριξη μόνο σε λάθος μονοπάτια θα οδηγήσουν.
Για το λόγο αυτό, η πιο σώφρων ενέργεια είναι να απευθυνθούμε σε ειδικούς που γνωρίζουν πώς να προστατέψουν τους συνανθρώπους τους. Εμείς στο «Χαμόγελο του Παιδιού» συνεργαζόμαστε με όλες τις Αρχές και τις αρμόδιες υπηρεσίες για την προστασία των παιδιών και των μαμάδων που κινδυνεύουν.
* Ο Στέφανος Αλεβίζος είναι Ψυχολόγος και Συντονιστής Εθνικού Κέντρου για τις Εξαφανίσεις και τα Παιδιά Θύματα Εκμετάλλευσης, του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού».
