Τις θετικές επιδράσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης ως προς τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων και την αναβάθμιση των ανθρώπινων δεξιοτήτων αναλύει ο Επίκουρος Καθηγητής Παγκόσμιας Πολιτικής Οικονομίας, Νέων Τεχνολογιών και Βιοασφάλειας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Αθανάσιος Μποζίνης, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Ο δρ. Μποζίνης επισημαίνει τα βασικά πλεονεκτήματα των νέων ψηφιακών τεχνολογιών κατά την εφαρμογή τους σε όλο το φάσμα της οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Παράλληλα, υπογραμμίζει και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στην προσπάθειά τους να χρησιμοποιήσουν τα νέα εργαλεία ΑΙ.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Μποζίνη, ποια θεωρείτε ότι είναι τα βασικά πλεονεκτήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης ως εργαλείο στον εργασιακό χώρο;
Η δυναμική της Τεχνητής Νοημοσύνης, που όλοι γνωρίζουμε ότι στηρίζεται σε εργασία αλγορίθμων έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται πολλαπλή και μεγάλη ποσότητα δεδομένων, data δηλαδή, σε ελάχιστο χρόνο, έτσι ώστε να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα. Άρα, λοιπόν, όσον αφορά στις επιχειρήσεις, το δυναμικό είναι η επεξεργασία δεδομένων, όσον αφορά στις πωλήσεις και την κατασκευή προϊόντων και, πολύ περισσότερο, στην προώθηση – και δεν εννοώ μόνο το μάρκετινγκ – αλλά το πιο σημαντικό για εμένα είναι η εφοδιαστική αλυσίδα, αυτή τη στιγμή. Διότι πάρα πολύ απλά, μετά την COVID 19, όπου έσπασε το παγκόσμιο εμπόριο σε πολλά κομμάτια, προσπαθεί, πλέον, να ξαναβρεί τον τρόπο του, ελαχιστοποιώντας το κόστος μεταφοράς.
Άρα, για εμένα πολύ σημαντικό στις επιχειρήσεις είναι να κάνει πρώτα μειωμένο κόστος. Και εκεί παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η Τεχνητή Νοημοσύνη προσπαθώντας να δημιουργήσει μοντέλα παραγωγής προϊόντων με μείωση του κόστους ανά μονάδα προϊόντος και δεύτερον σωστή προώθησή τους σε συγκεκριμένες αγορές. Αυτά χρειάζονται πολλαπλά δεδομένα, προκειμένου να μπορούν να εξαχθούν κάποια χρήσιμα συμπεράσματα για τις επιχειρήσεις και για τους εργαζόμενους και πολύ περισσότερο νομίζω ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα δώσει στις επιχιερήσεις τη δυναμική να κάνουν εστιασμένα προϊόντα και παροχή υπηρεσιών προς τους πελάτες.
Μιας και μιλήσαμε για τον χώρο των επιχειρήσεων υπάρχουν όρια για το AI ως εργαλείο. Υπάρχουν περιπτώσεις, για να το πούμε απλά, ότι η ανθρώπινη κρίση είναι αναντικατάστατη;
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Αυτό το οποίο ονομάζουμε είναι το ένστικτο και πολύ περισσότερο η ιστορική αναδρομή, η εμπειρία και η γνώση. Παρόλα αυτά, η Τεχνητή Νοημοσύνη, με τα «έμπειρα συστήματα» και το machine learning, το οποίο καταλαβαίνει μαθαίνει από μόνο του, επεξεργάζεται δεδομένα και προσπαθεί να αυτοβελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο βγάζει και επεξεργάζεται δεδομένα και παρουσιάζει προτεινόμενες λύσεις.
Από την άλλη, εγώ θεωρώ ότι το συναίσθημα, το emotional quality που έχει κάθε άνθρωπος παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Είτε είναι στον οικονομικό τομέα είτε στον κοινωνικό, είτε στον προσωπικό, είτε στον πολιτικό τομέα. Ακόμα και στον στρατιωτικό, αν θέλετε. Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει πολλαπλές εφαρμογές στην στρατιωτική βιομηχανία.
Ποιοί είναι οι βασικοί φόβοι ή δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι όταν καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες τεχνολογίες κατά την άποψη σας;
Έχω την εκτίμηση ότι η τεχνολογία τρέχει τόσο πολύ ώστε οι ίδιοι οι εργαζόμενοι δημιουργούν ένα κενό (gap) μεταξύ της χρήσης εφαρμογών και της τεχνολογίας, όπως εξελίσσεται. Για μένα, αυτό, προσωπικά, είναι απόλυτα φυσιολογικό. Κανένας δεν ήξερε το πώς λειτουργούν τα καινούργια ηλεκτρικά αυτοκίνητα τα οποία λειτουργούν με πολλαπλούς αισθητήρες και πολλαπλά μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης για να έχουμε πιο σταθερό οδήγημα, πιο ασφαλές. Παρόλα αυτά, σιγά - σιγά αρχίζουμε και εξοικειωνόμαστε με τις τεχνολογίες.
Από την άλλη, το βασικό θέμα της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι κατά πόσο, πρώτον, σε παγκόσμιο επίπεδο θα αντικαταστήσει τους εργαζόμενους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων αλλά και συλλογής δεδομένων, επιχειρησιακών και εμπορικών και από την άλλη πλευρά το κατά πόσο η Τεχνητή Νοημοσύνη θα χρησιμοποιηθεί ως μέσο ελέγχου των εργαζόμενων κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Δηλαδή, κατά πόσο θα λαμβάνονται αποφάσεις. Ενσωματώνει κάποιος κάποια data με την παραγωγική του δυναμική του κάθε εργαζομένου σε μια μεγάλη πολυεθνική επιχείρηση, βάζει ένα μοντέλο Τεχνητής Νοημοσύνης και λέει: αν πρέπει να διώξω δέκα η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μου πει ποιοί είναι αυτοί με τη χειρότερη παραγωγικότητα.
Καταλαβαίνετε ότι αυτοί οι αριθμοί είναι σκληροί, τα μοντέλα βγαίνουν με βάση τα data τα οποία έχουν income και outcome και βγαίνουν οι προτάσεις Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτά είναι από τους κινδύνους. Το τρίτο θέμα, το οποίο θα μπορούσα να θίξω είναι η ηθική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στους εργασιακούς χώρους, γιατί αυτό που φοβούνται οι περισσότεροι, είναι αυτό που ονομάζουμε εργασιακό Big Brother.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Πώς θα αξιοποιούνται οι αλγόριθμοι Τεχνητής Νοημοσύνης, αλγοριθμική επιχειρησιακή διακυβέρνηση, όπως λέμε, προκειμένου να μπορεί και από τη μία – και εκεί είναι το ευαίσθητο θέμα – να ενσωματωθεί η Τεχνητή Νοημοσύνη ώστε να υπάρχει αύξηση της παραγωγικότητας, καλύτερη παροχή υπηρεσιών στο λιγότερο ελάχιστο χρόνο και λιγότερο κόστος και από την άλλη να υπάρχει ισορροπία ώστε οι εργαζόμενοι να μην θεωρούν ότι απειλούνται από την εφαρμογή της Τεχνητή Νοημοσύνης, όσον αφορά στα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα αλλά και τη συμπεριφορά τους.
Επειδή ακριβώς έχουν εκφρασθεί φόβοι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ανεργίας λόγω της αυτοματοποίησης, προφανώς, υπάρχουν θέσεις εργασίας που απειλούνται. Σωστά;
Σωστά. Είναι το ίδιο ακριβώς μοντέλο σύγκρουσης όπως ήταν τότε με τους Λουδίτες, τους οποίους προσωπικά νομίζω νεολουδίτες, τεχνοσκεπτικιστές. Ήταν οι Λουδίτες ένα κίνημα το οποίο κατά τη διαρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και της Β’ Βιομηχανικής Επανάστασης παίρνανε τσεκούρια και σφυριά και σπάγανε τις κλωστοϋφαντουργικές μηχανές φοβούμενοι ότι θα μείνουνε χωρίς δουλειά από μια κλωστοϋφαντουργική μηχανή, η οποία αντικαθιστούσε πολλά εργατικά χέρια με μικρότερο κόστος.
Όμως, παρόλα αυτά, εγώ θεωρώ ότι αυτό θεωρείται το μεγάλο «στοίχημα » των επιχειρήσεων και το μεγάλο «στοίχημα» του δημοσίου τομέα. Γιατί ο δημόσιος τομέας, το κράτος, είναι μία επιχείρηση. Με έσοδα και έξοδα. Και ο πρωθυπουργός του κάθε κράτους είναι ο κυβερνήτης, ο διοικητής, ο οποίος προσπαθεί να πειθαρχήσει το κράτος. Αν έχει πρόβλημα στον ισολογισμό και παίρνει κεφάλαια εισαγόμενα πουλάει κρατικά ομόλογα για να δεσμευθεί. Άρα, στην ουσία, δεν είναι τίποτα άλλο από μια τεράστια επιχείρηση. Με προμηθευτές, με καταναλωτές και στο τέλος ανάλογα με το τι θα βγάλει το printable version της επιχείρισης υπάρχει το πολιτικό κόστος και το μη πολιτικό κόστος, δηλαδή η ψήφος.
Ποιο είναι το μεγάλο «στοίχημα», επειδή αναφερθήκατε σε αυτό;
Το μεγάλο στοίχημα είναι το κατά πόσο θα μπορέσει ένα κράτος, τόσο στο δημόσιο τομέα, όσο και στην πολιτική, στρατηγικές το ονομάζω, στρατηγική Τεχνητή Νοημοσύνη, να μπορέσει να ενσωματώσει την τεχνητή Νοημοσύνη τόσο στο δημόσιο τομέα όσο και στις επιχειρήσεις αλλά και στην κοινωνία. Δηλαδή είδαμε ότι το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης το ενσωματώνει στο δημόσιο τομέα και το υπουργείο Παιδείας το ενσωματώνει στα σχολεία. Εκμάθηση Τεχνητής Νοημοσύνης, θα ξεκινήσουν με την Python, προγραμματισμό και ούτω καθεξής. Το μεγάλο «στοίχημα» είναι το κατά πόσο θα μπορέσει να ενσωματώσει όλες αυτές τις τεχνολογίες αιχμής έτσι ώστε να μην δημιουργήσει πρόβλημα στους ήδη εργαζόμενους αλλά και να δημιουργήσει νέα γενιά εργαζομένων, η οποία θα έχει focus πάνω στις εφαρμογές και μελέτες Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτό είναι το δύσκολο «στοίχημα».
Το αμέσως επόμενο ερώτημα ήταν ακριβώς αυτό. Πιστεύετε ότι η εκπαίδευση πάνω στις νέες τεχνολογίες και ειδικά του AI, πρέπει να ξεκινάει από τα σχολεία;
Όλες οι νέες τεχνολογίες ακόμα και οι αναδυόμενες, οι επαναστατικές όπως λέμε, γιατί, πλέον, μιλάμε για σκεπτόμενες μηχανές και δεν είναι αυτοματοποίηση, πλέον. Μιλάμε για έξυπνες μηχανές και αυτός είναι και ο σκοπός της Τεχνητής Νοημοσύνης, να δημιουργήσει σκεπτόμενες μηχανές. Νομίζω ότι πρέπει να εκπαιδεύονται όχι μόνο τα μικρά παιδιά αλλά και οι μεγάλοι. Παρά το γεγονός ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη ενσωματώνεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην καθημερινότητά μας, στις φωτογραφικές μηχανές, στα αυτοκίνητά μας ακόμα τα έξυπνα ρολόγια, εδώ και μερικά χρόνια που παρακολουθούν βιομετρικά δεδομένα.
Όλα αυτά τα χρόνια έχει γίνει μεγάλη κουβέντα για τις εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά περισσότερο το τι μέλλον θα έχει η Τεχνητή Νοημοσύνη. Η δικιά μου η τοποθέτηση είναι ότι πρέπει να ξεκινάμε σιγά - σιγά. Όπως μάθανε και οι μεγάλοι σε ηλικία να χρησιμοποιούν τα κινητά και τα social media και έχουν πρόσβαση, πλέον σε όλα αυτά τα θέματα, νομίζω ότι ο κόσμος πρέπει να είναι σωστά ενημερωμένος για τη χρήση, τις εφαρμογές και πιθανώς για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Άρα, από τους πιο μικρούς έως και τους πιο μεγάλους η δια βίου μάθηση πρέπει να ξεκινήσει σιγά - σιγά, τώρα στην ψηφιακή εποχή, για τα social media, τους κινδύνους, και χαίρομαι πάρα πολύ, το δηλώνω, για τον έλεγχο των μικρών ηλικιών για την πρόσβαση στα social media, όπως ακριβώς το έκανε η Αυστραλία, είναι καιρός και η Ευρωπαϊκή ένωση να βάλει ένα φραγμό, και δη η Ελλάδα, το στηρίζω ανεπιφύλακτα.
Γιατί ξέρετε ότι ανά πάσα στιγμή, τα παιδιά μπορεί να ξεφύγουν και σε ό,τι αφορά στα social media και τα social media έχουνε και data, μέσω αλγορίθμων που μπορεί να χρησιμοποιούντι ανά πάσα στιγμή , κάπως. Εν πάση περιπτώσει, πάντως, σήμερα έχουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη, εκεί θέλω να καταλήξω, αύριο μπορεί να έχουμε την χρήση και την εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης με νευροτεχνολογίες ή κβαντική τεχνολογία ή νανοτεχνολογία. Οπότε όλα αυτά το συνονθύλευμα νέων αναδυομένων τεχνολογιών, όπως το λέω εγώ future technologies, μελλοντικών τεχνολογιών πρέπει να μάθει ο κόσμος να τα ενσωματώνει, να μην τα φοβάται αλλά πολύ περισσότερο να εκμεταλλεύεται τα πλεονεκτήματα τους, καθημερινώς.
Κατά την άποψη σας, υπάρχει κίνδυνος οι τεχνολογίες AI – επειδή αναφερθήκατε σε αυτό το κενό (gap) πριν – να δημιουργήσουν ένα χάσμα μεταξύ των εργαζομένων με ψηφιακές δεξιότητες και εκείνων που δεν έχουν επαρκή κατάρτιση; Και αν ναι, με ποιους τρόπους μπορεί να αντιμετωπιστεί μαι τέτοια αρνητική εξέλιξη;
Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει τέτοιο gap γιατί κανείς δεν είναι πλέον εξειδικευμένος σε Τεχνητή Νοημοσύνη, εκτός αν έχεις πτυχίο Πληροφορικής και μεταπτυχιακό ή διδακτορικό πάνω σε Τεχνητή Νοημοσύνη. Βλέπω ότι αυξάνονται καθημερινά – και εδώ βάζω ένα μεγάλο ερωτηματικό – άτομα τα οποία κάνουν online σεμινάρια όσο αφορά στις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης και το θέμα είναι ποιοί είναι αυτοί και με ποιο background το κάνουν. Υπάρχει μια έκρηξη εκμετάλλευσης σεμιναρίων.
Από την άλλη, όμως, θεωρώ ότι δεν υπάρχουν άτομα τόσο εξειδικευμένα πάνω σε εφαρμογή Τεχνητής Νοημοσύνης σε κάθε επιχείρηση για να μπορέσουν να δημιουργήσουν το μεγάλο το gap. Αυτό θα είναι, σχεδόν, το ίδιο μοντέλο με την ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων που θα περνούσαν από την κλασική οικονομία στην ψηφιακή οικονομία, για τα οποία σιγά – σιγά όλοι μάθανε τις εφαρμογές και τις επιπτώσεις που είχαν τα social media, η ψηφιοποίηση της οικονομίας, του εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών. Οπότε ας μην μεγενθύνουμε τα πράγματα.
Μήπως χρειαζόμαστε, αυτό που λένε οι Σάξονες upskilling και reskilling σε αυτά που ήδη ξέρουμε;
Ενσωματώνεται αυτό που είπα πριν από λίγο, το life low lead.
Εν κατακλείδι, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι τελικά ευλογία ή κατάρα; Ποια είναι η θέση σας;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα τεχνολογικό εργαλείο. Τίποτε περισσότερο τίποτε λιγότερο. Μπορούμε να μάθουμε να ζούμε με αυτήν και χωρίς αυτήν. Απλώς, απλουστεύει σε κάποια θέματα τη ζωή μας, όπως πρόβλεψη στην υγεία, πρόβλεψη στον καιρό, μοντέλα καιρού, μοντέλα οικονομίας και όλα αυτά τα πράγματα, όπως είχαμε μάθει και τόσα χρόνια να ζούμε ως πλανήτης χωρίς την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Ρομπότ και μηχανήματα σε εργοστάσιο, η εικόνα δημιουργήθηκε χρήση της AI. Πηγή φωτ.: Shutterstock
Από την άλλη, εγώ, όπως λέω στους φοιτητές μου, όπως και τώρα, και δημόσια, ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα μαχαίρι το οποίο στα χέρια ενός γιατρού μπορεί να σώσει μια ζωή, στα χέρια ενός δολοφόνου μπορεί να αφαιρέσει. Εξαρτάται πως θα τη λειτουργήσεις. Δηλαδή η Τεχνητή Νοημοσύνη στην καθημερινότητά μας, στο αυτοκίνητο μας, την ώρα που κοιμόμαστε να μας κάνει alert και αν δεν ξυπνάμε είτε γιατί είμαστε κουρασμένοι είτε γιατί πάθαμε κάποιο έμφραγμα, κάποιο εγκεφαλικό, οτιδήποτε να σταματήσει το αυτοκίνητο στην άκρη σώζοντάς μας.
Όμως, οι εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης στα έξυπνα όπλα θα σκοτώσουν συγκεκριμένα άτομα με συγκεκριμένους τρόπους. Εξαρτάται από την ίδια την ανθρωπότητα το πώς θα εφαρμόσει μια τεχνολογία αιχμής.
* Ο Αθανάσιος Μποζίνης είναι Επίκουρος Καθηγητής Παγκόσμιας Πολιτικής Οικονομίας, Νέων Τεχνολογιών και Βιοασφάλειας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Το βιβλίο «Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης» υπό την επιστημονική επιμέλεια του Αθανάσιου Μποζίνη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.
