Του Γιάννη Παλιούρη
Η ιδέα μιας «ρομποτικής επανάστασης» αιχμαλώτιζε ανέκαθεν τη φαντασία του κόσμου. Μέχρι που το άλλοτε φαντασιακό άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Έτσι, τα τελευταία χρόνια η έλευση των ρομπότ μοιάζει περισσότερο εφιάλτης και λιγότερο ευκαιρία. Αντίδραση εν πολλοίς δικαιολογημένη αφού από το 2010, ο αριθμός των βιομηχανικών ρομπότ που βρίσκονται σε κατάσταση ΟΝ έχει επιταχυνθεί σημαντικά. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι για κάθε ρομπότ που παίρνει τη θέση του στο βιομηχανικό πάτωμα, χάνουν την δουλειά τους 1,6 εργαζόμενοι, η χρήση τους προκαλεί αισθήματα ανασφάλειας και φόβου. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα;
Όχι ακριβώς όπως αποκαλύπτει η Oxford Economics, η οποία περιγράφει την υπαρκτή πρόκληση που συνιστούν τα ρομπότ για την οικονομία και εκατομμύρια θέσεις εργασίας, τονίζοντας ωστόσο πως η άποψη ότι η αυτοματοποίηση «σκοτώνει» τις δουλειές είναι απλοϊκή.
Ξεκινώντας από τα δυσάρεστα, η Oxford Economics επισημαίνει ότι πράγματι η ολοένα και μεγαλύτερη χρήση των ρομπότ ίσως οδηγήσει στην αντικατάσταση 20 εκατομμυρίων εργαζομένων στη βιομηχανία μέχρι το 2030. Στο ερώτημα ποιοι κινδυνεύουν από αυτή την εξέλιξη, η απάντηση είναι οι εργαζόμενοι σε περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα.
Συγκεκριμένα, ένα νέο ρομπότ εκτοπίζει σχεδόν διπλάσιες θέσεις εργασίας σε περιοχές χαμηλότερων εισοδημάτων, σε σύγκριση με περιφέρειες υψηλότερων εισοδημάτων, στην ίδια χώρα. Η εξήγηση του φαινομένου είναι απλή: Οι εργαζόμενοι στις χαμηλότερες εισοδηματικά περιοχές τείνουν να έχουν και λιγότερα προσόντα με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτοι στην αυτοματοποίηση.
Στα θετικά της χρήσης ρομπότ, η έκθεση της Oxford Economics υπογραμμίζει ότι το κύμα αυτοματοποίησης αναμένεται να αυξήσει την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη, δημιουργώντας τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας με αυτές που καταργεί. Μάλιστα, οι αναλυτές εκτιμούν πως η παγκόσμια οικονομία μπορεί να αυξηθεί έως και κατά 4,9 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030 ακριβώς λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας.
Κατά συνέπεια, το πραγματικό πρόβλημα σύμφωνα με την έκθεση δεν είναι ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων που θα καταργηθούν, αλλά το λεγόμενο displacement effect: η εκτόπιση ανθρώπων από την αγορά εργασίας, οι οποίοι λόγω έλλειψης δεξιοτήτων δεν θα μπορούν να απορροφηθούν από τις νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργούνται. Όπως για παράδειγμα, οι παραδοσιακοί παγοπώλες έχασαν τη δουλειά τους από τα ηλεκτρικά ψυγεία, επειδή δεν είχαν καμία γνώση για την πώληση ή τη συντήρησή τους.
Σαν γενικός κανόνας ισχύει ότι δουλειές που απαιτούν ενσυναίσθηση, δημιουργικότητα ή κοινωνική ευφυΐα είναι πιο πιθανό να συνεχίσουν να εκτελούνται από τους ανθρώπους για δεκαετίες ακόμη. Παράλληλα, τα ρομπότ θα έχουν όλο και μεγαλύτερη παρουσία στο εμπόριο, στην υγεία, στα ξενοδοχεία και τον τομέα της εστίασης, στις μεταφορές, αλλά και τον τομέα των κατασκευών και τη γεωργία, σύμφωνα με την Oxford Economics.
To συμπέρασμα είναι ότι τα ρομπότ ήρθαν για να μείνουν. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η έκθεση η εποχή του αυτοματισμού παρουσιάζει σημαντικές ευκαιρίες για την ενίσχυση της παραγωγικότητας. Ταυτόχρονα, όμως, δημιουργεί νικητές και ηττημένους στην αγορά εργασίας. Εκατομμύρια εργαζόμενοι, σε όλους τους τομείς της οικονομίας, θα δουν πολλά από τα καθήκοντα τους να εκτελούνται από τη νέα τεχνολογία. Και ακόμα περισσότεροι θα δουν τη φύση της εργασίας τους να αλλάζει σημαντικά. Σε αυτό το τοπίο απαιτείται να κυριαρχήσουν νέες δεξιότητες, ώστε οι άνθρωποι να είναι σε θέση να συνεργάζονται με «έξυπνες» μηχανές.
