Γράφει ο Scott Sumner
Πολλοί οικονομολόγοι τόσο από την αριστερά, όσο και από τη δεξιά υποστηρίζουν τους φόρους άνθρακα. Οι περισσότεροι πολιτικοί τόσο από την αριστερά, όσο και από τη δεξιά αντιτίθενται σ' αυτούς. Μια εξήγηση που προβάλλεται ευρέως είναι πως οι φόροι άνθρακα είναι πολιτικώς αντιδημοφιλείς. Σε μια νέα στήλη μου στο The Hill, υποστηρίζω ότι αυτή η θεώρηση μπορεί να βασίζεται σε μια παρανόηση:
«Για να κατανοήσουμε την πολιτική διάσταση των φόρων άνθρακα, πρέπει να ξεκινήσουμε με την υπόμνηση ότι οι οικονομολόγοι βλέπουν όρους όπως «φόροι» και «επιδοτήσεις» διαφορετικά απ’ ό,τι το γενικό κοινό. Οι οικονομολόγοι γνωρίζουν ότι οι όροι αυτοί παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες, ότι είναι οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Και οι δύο μετακινούν χρήματα από μία ομάδα σε μια άλλη. Και οι δύο αυξάνουν τις σχετικές τιμές κάποιων αγαθών και τις μειώνουν σε κάποια άλλα.
Πολλοί μη οικονομολόγοι βλέπουν τους φόρους και τις επιδοτήσεις ως κάτι το αρκετά διακριτό: βλέπουν τους φόρους ως χρήματα που η κυβέρνηση αφαιρεί από τους ανθρώπους και τις επιδοτήσεις ως χρήματα που παρέχει το κράτος. Στη μία περίπτωση, τα χρήματα φαίνεται απλά να εξαφανίζονται, και στην άλλη εμφανίζονται μαγικά σχεδόν εκ του μηδενός. Φυσικά, καμία από τις δύο θεωρήσεις δεν είναι ακριβής, αλλά αυτό δείχνει ότι οι επιδοτήσεις είναι πιο εύπεπτες».
Υποστηρίζω ότι ένας φόρος άνθρακα καλά σχεδιασμένος δεν θα είναι λιγότερο δημοφιλής από τις λιγότερο αποτελεσματικές εναλλακτικές του, όπως οι επιδοτήσεις στην καθαρή ενέργεια. Σκεφτείτε δύο πολιτικές που έχουν ίση επίπτωση στο έλλειμμα του προϋπολογισμού:
«Αν υποθετικά πούμε ότι το κράτος δαπανά 200 δολάρια ανά ενήλικα για επιδοτήσεις στην καθαρή ενέργεια, τότε το συνολικό κόστος του προγράμματος αυτού θα είναι 50 δισ. δολάρια ετησίως. Ας υποθέσουμε επίσης ότι όλο το ποσό αυτό των 50 δισ. χρηματοδοτείται από έλλειμμα του προϋπολογισμού, για να απαντήσουμε στην εσφαλμένη εικόνα ότι οι επιδοτήσεις είναι δωρεάν χρήματα.
Σκεφτείτε τώρα μια εναλλακτική ιδέα: έναν φόρο άνθρακα που αντιθέτως εισπράττει 50 δισ. κάθε χρόνο. Από μόνος του αυτός ο φόρος θα μειώνει το έλλειμμα κατά το ποσό αυτό. Έτσι, για να έχουμε ένα ίσο δημοσιονομικό αποτέλεσμα προς τις επιδοτήσεις της καθαρής ενέργειας, η κυβέρνηση θα πρέπει να επιστρέψει το διπλό ποσό (100 δισ. δολάρια) στους ανθρώπους».
Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι φόροι άνθρακα είναι αντιδημοφιλείς, αλλά πως όλοι οι φόροι είναι λιγότερο δημοφιλείς από τις επιδοτήσεις λόγω των «γνωσιακών ψευδαισθήσεων» του κοινού. Για να γίνει δημοφιλής ένας φόρος άνθρακα, πρέπει να σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγει αυτού του είδους τις γνωσιακές ψευδαισθήσεις - να δημιουργηθεί ένας φόρος άνθρακα που θα επηρεάζει το έλλειμμα του προϋπολογισμού κατά τον ίδιο τρόπο όπως και οι επιδοτήσεις στην καθαρή ενέργεια.
Η ιδέα ότι οι φόροι άνθρακα είναι λιγότερο δημοφιλείς από τις επιδοτήσεις οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι συγκρίνουν τους φόρους άνθρακα με εναλλακτικές που έχουν διαφορετική επίπτωση στο έλλειμμα του προϋπολογισμού. Αντί γι’ αυτό, τα προγράμματα φόρων άνθρακα θα πρέπει να συγκρίνονται με εναλλακτικές που έχουν την ίδια δημοσιονομική επίπτωση.
Διαβάστε το άρθρο για περισσότερα.
*Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής του Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Νοεμβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
