Ο Ντάνιελ Κάνεμαν, τιμηθείς το 2002 με το βραβείο Νόμπελ οικονομικών από κοινού με τον Βέρνον Σμιθ, πέθανε σήμερα. Ιδού η νεκρολογία του στην Washington Post.
Εδώ είναι το βιογραφικό του σημείωμα στη Concise Encyclopedia of Economics.
Να ένα απόσπασμα από το βιογραφικό:
«Μια προκατάληψη που βρήκαν [Ο Κάνεμαν και ο Τβέρσκι] είναι ότι οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν στον ‘νόμο των μικρών αριθμών’, δηλαδή να γενικεύουν από μικρές ποσότητες δεδομένων. Έτσι, για παράδειγμα, εάν ένας διαχειριστής αμοιβαίων κεφαλαίων έχει τρία έτη στη σειρά με επιδόσεις άνω του μέσου όρου, πολλοί άνθρωποι θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι είναι καλύτερος από τον μέσο όρο, παρ’ όλο που αυτό το συμπέρασμα δεν προκύπτει από έναν τόσο μικρό όγκο δεδομένων. Ή, αν οι πρώτες τέσσερις ρίψεις ενός νομίσματος φέρουν, ας πούμε, τρεις φορές ‘κορώνα’, πολλοί θα πιστέψουν ότι η επόμενη ρίψη πιθανότατα θα είναι ‘γράμματα’. Ο Κάνεμαν είδε αυτή την πίστη στη δική του συμπεριφορά ως νεαρός στρατιωτικός ψυχολόγος στον ισραηλινό στρατό. Έχοντας καθήκον να αξιολογήσει υποψηφίους για εκπαίδευση αξιωματικών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένας υποψήφιος που είχε καλές επιδόσεις στο πεδίο της μάχης ή στην εκπαίδευση θα ήταν τόσο καλός ηγέτης αργότερα όσο έδειξε ότι ήταν κατά την περίοδο παρατήρησης. Όπως εξήγησε ο Κάνεμαν στη διάλεξή του για το Νόμπελ, ‘Όπως κατάλαβα με σαφήνεια μόνο όταν δίδαξα στατιστική μερικά χρόνια αργότερα, η ιδέα ότι οι προβλέψεις θα πρέπει να είναι λιγότερο ακραίες από τις πληροφορίες στις οποίες βασίζονται είναι βαθιά αντίθετη προς τη διαίσθησή μας’».
Ιδού το αγαπημένο μου απόσπασμα από τη νεκρολογία της Washington Post:
«Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αναγκάστηκε να φορέσει ένα αστέρι του Δαβίδ, αφού οι γερμανικές δυνάμεις των Ναζί κατέλαβαν την πόλη το 1940. Μια νύχτα του 1941 ή του '42, όπως αφηγήθηκε αργότερα, έμεινε έξω μετά από την απαγόρευση κυκλοφορίας που είχε επιβληθεί από τους Γερμανούς για τους Εβραίους ενώ επισκεπτόταν έναν φίλο, και γύρισε το πουλόβερ του ανάποδα για να κρύψει το αστέρι καθώς περπατούσε μερικά τετράγωνα στο σπίτι. Στη συνέχεια διασταυρώθηκε με έναν στρατιώτη στα SS, ο οποίος τον φώναξε, τον πήρε στα χέρια του - και τον αγκάλιασε.
Ήμουν τρομοκρατημένος καθώς σκεφτόμουν ότι θα διέκρινε το αστέρι μέσα από το πουλόβερ μου», σημείωσε ο Δρ. Κάνεμαν σε ένα βιογραφικό δοκίμιο που ετοίμασε για την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ. Όμως ο Γερμανός έβγαλε το πορτοφόλι του, του έδειξε μια φωτογραφία ενός αγοριού, του έδωσε λίγα χρήματα και του ευχήθηκε καλό δρόμο. ‘Γύρισα σπίτι πιο σίγουρος από ποτέ ότι η μητέρα μου είχε δίκιο: οι άνθρωποι είναι ατελείωτα περίπλοκοι και ενδιαφέροντες’».
Το αγαπημένο μου έργο του είναι το Thinking, Fast and Slow. Διάβασα περίπου το μισό από αυτό σε μια πτήση από το Σαν Φρανσίσκο στη Σεούλ αμέσως μετά την κυκλοφορία του και ήμουν τόσο ενθουσιασμένος με τη διάκριση που κάνει ο Κάνεμαν μεταξύ του συστήματος 1 (γρήγορο) και του συστήματος 2 (αργό) σκεπτόμενος ότι ήθελα να το μοιραστώ με τους συνταξιδιώτες μου. Δυστυχώς, δεν μιλούσαν αγγλικά. Κατάλαβα ότι από πολύ μικρή ηλικία ήμουν κυρίως στοχαστής του συστήματος 2. Ωστόσο, έχοντας ακονίσει αυτή τη δεξιότητα για δεκαετίες, πλέον το κάνω αρκετά γρήγορα.
Εδώ, ο πρώην συν-μπλόγκερ μου Μπράιαν Κάπλαν περιγράφει μια στιγμή ανακάλυψης, όπου χρησιμοποιεί μια ιδέα του Κάνεμαν για να εξηγήσει γιατί οι άνθρωποι κάνουν συχνά λάθος όταν σκέφτονται για τα οικονομικά και την οικονομική πολιτική.
Ντάνιελ Κάνεμαν, 9 Οκτωβρίου 2022 (AP Photo/Daniel Hulshizer, File)
*Ο David Henderson είναι ερευνητής στο Hoover Institution και καθηγητής οικονομικών στη μεταπτυχιακή σχολή διοίκησης επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης του Naval Postgraduate School στο Monterey της Καλιφόρνιας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 27 Μαρτίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
