*Γράφει ο Pierre Lemieux
Δεν θα έπρεπε να είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς ότι εάν μια επιχείρηση εμποδίζεται να πραγματοποιήσει υπερβολικά κέρδη όταν η τιμή του προϊόντος της αυξάνεται απροσδόκητα ενώ αναγκάζεται να υποστεί υπερβολικές ζημίες όταν η τιμή πέσει κάτω από τις προσδοκίες, οι ιδιοκτήτες της δεν θα επιβαρυνθούν με κόστος για να διασφαλίσουν ότι θα έχει αρκετή παραγωγική ικανότητα για να επωφεληθεί από μια πιθανή μελλοντική έκτακτη ανάγκη. Γιατί τότε λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει αυτό ακριβώς επιβάλλοντας έναν φόρο επί των υπερβολικών κερδών στους ευρωπαίους παραγωγούς ενέργειας μετά τις περικοπές του ρωσικού εφοδιασμού; (Βλ. «Exxon Sues EU Over Windfall Profit Levy», Wall Street Journal, 28 Δεκεμβρίου 2022· «Exxon Sues EU in Move to Block New Windfall Tax on Oil Companies», Financial Times, 28 Δεκεμβρίου 2022).
Μήπως αυτό οφείλεται στο ότι οι πολιτικοί, οι γραφειοκράτες και οι ψηφοφόροι έχουν τόσο γνωστικά προβλήματα που δεν μπορούν να κατανοήσουν αυτή την απλή περίπτωση κινήτρων; Αυτό θα ήταν μια υπερβολικά απλή και ad hoc υπόθεση.
Αντιθέτως, ο λόγος είναι ότι οι πολιτικές διαδικασίες και ιδιαίτερα οι δημοκρατικές διαδικασίες είναι κοντόφθαλμες και μεροληπτικές έναντι των βραχυπρόθεσμων και συχνά των πολύ βραχυπρόθεσμων στόχων. Ο συνήθης πολιτικός μπορεί να μην είναι στην εξουσία όταν οι επιζήμιες συνέπειες μπορεί να αναγνωριστούν χρόνια μετά την εισαγωγή μιας πολιτικής - ενώ, από την άλλη πλευρά, δέχεται σήμερα έντονες πιέσεις να κάνει κάτι τώρα, το οτιδήποτε, και ειδικά με τα χρήματα κάποιου άλλου. Οι κυβερνητικοί γραφειοκράτες είναι βέβαιο ότι θα εισπράξουν τους μισθούς και τις συντάξεις τους ό,τι κι αν συμβεί, εκτός εάν συμβεί μια εκτεταμένη καταστροφή κεφαλαίου ή μια επανάσταση. Ο συνήθης ψηφοφόρος δεν έχει κίνητρο να αφιερώσει χρόνο και άλλους πόρους για να συγκεντρώσει και να αναλύσει πληροφορίες σχετικά με τη δημόσια πολιτική, καθώς η ατομική του ψήφος δεν θα αλλάξει τίποτα στο πλαίσιο μιας συλλογικής επιλογής. Και ακόμη κι αν κατέβαλλε απίστευτες προσπάθειες για να καταλάβει, θα έπρεπε να ρίξει τη μία και μόνη ψήφο του για να επιλέξει μεταξύ συνόλων περίπλοκων μέτρων των οποίων οι περίπλοκες και αλληλένδετες συνέπειες είναι συνήθως αδύνατο να προβλεφθούν.
Στο σημερινό κλίμα της κοινής γνώμης, επιπλέον, οι κυβερνώντες δεν νοιάζονται πραγματικά αν θα μειωθεί η προσφορά πετρελαίου από ιδιωτικές εταιρείες επειδή τα κίνητρά τους υπονομεύονται. Οι κυβερνώντες γνωρίζουν (ή πιστεύουν) ότι θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν νέα κίνητρα μέσω επιδοτήσεων ή φορολογικών προτιμήσεων ή απλώς να χειραγωγήσουν τις εταιρείες γύρω χρησιμοποιώντας τον φόβο περαιτέρω ρυθμίσεων ή απαλλοτρίωσης. Στην πραγματικότητα, οι κυβερνώντες συνήθως επωφελούνται από την ενίσχυση των κρατικών εξουσιών και πολλοί από αυτούς θα προτιμούσαν ούτως ή άλλως οι ιδιωτικές εταιρείες να αντικατασταθούν σταδιακά από κρατικές εταιρείες.
--
Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 29 Δεκεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
